Vlaanderen
Klasse.be

Video

Waarom angst nodig is om te leren

  • 26 maart 2019
  • 3 minuten lezen

We zien angst als iets wat leerlingen blokkeert. En wat we dus zo veel mogelijk moeten vermijden. “Fout”, zegt filosoof en psychiater Damiaan Denys (Universiteit van Amsterdam). “Want zonder angst kan je niet leren.” Maar hoe leer je leerlingen niet bang te zijn voor angst? Bekijk de video:

Bekijk deze video: Psychiater Damiaan Denys: “Zonder angst kan je niet leren”

Damiaan Denys: “Als je iets (nog) niet begrijpt, geeft dat een ongemakkelijk gevoel. Je voelt dat het moeite gaat kosten om het te leren. Je weet ook dat je fouten gaat maken en wordt dus met je neus op je eigen onkunde gedrukt.”

Is dat waar de angst om te leren vandaan komt?

Damiaan Denys: “Ja, en ook omdat we van nature bang zijn voor verandering. En dat is precies wat er gebeurt als je iets nieuws leert: je beseft dat je je wereldbeeld zal moeten bijstellen, dat het oude niet klopte. Dat geeft een onbehaaglijk gevoel, maar eigenlijk moet je daar blij mee zijn. Want zonder dat gevoel leer je eigenlijk helemaal niets.”

De kunst is dus om die angst toe te laten?

Damiaan Denys: “Precies. Als je dat durft, gebeurt er daarna iets heel moois: op het moment dat je iets begrijpt of kan, voel je voldoening en trots. Je hersenen maken dopamine aan en dat geeft een plezierig gevoel. Als je dat punt bereikt, ben je de volgende keer gemotiveerd om opnieuw je grenzen te verleggen en iets nieuws te leren.”

Hoe help je leerlingen hun angstgevoelens te aanvaarden?

Damiaan Denys: “Door te benoemen dat het normaal is om bang te zijn. En door alvast vooruit te blikken naar het geluksgevoel dat ze zullen ervaren eens ze het begrijpen. Helaas gaat het vaak precies andersom. We proberen alles leuk te maken. Willen leerlingen liever niet wekenlang zien worstelen tot ze iets onder de knie hebben. Nochtans is dat juist een goed teken: alleen dan zijn ze echt aan het leren. Wie ‘op zijn gemak’ zit in de klas, leert eigenlijk niets bij.”

Wie op zijn gemak zit in de klas, leert eigenlijk niets bij

Damiaan Denys
psychiater

Onderzoek stelt toch dat welbevinden het leren net kan bevorderen?

Damiaan Denys: “Het gaat niet zozeer om het ‘zich goed voelen’. Het is vooral belangrijk dat kinderen en jongeren zich veilig voelen. Het klinkt paradoxaal, maar je moet een omgeving creëren waarin een kind zich veilig genoeg voelt om de onveiligheid van het leren toe te laten. Waarin ze dus de confrontatie met angst durven aan te gaan.”

Maar is angst niet net de oorzaak van zo veel stress en burn-out bij leerlingen?

Damiaan Denys: “Nee, die zijn het gevolg van een heel ander soort angst: die om niet te voldoen aan een bepaald ideaalbeeld. Leerlingen zijn bang om geen goede punten te behalen of later geen succesvolle carrière uit te bouwen. Dan spreken we over prestatiedruk en het onvermogen om met falen om te gaan. Die veroorzaken negatieve stress. En faalangst die je kan blokkeren. Je creëert zo ook extrinsieke motivatie: als ik de leerstof niet ken, faal ik op de toets en worden de leraar en mijn ouders boos.”

Wat maakt leerlingen dan wel intrinsiek gemotiveerd?

Damiaan Denys: “Een schoolklimaat waarin de focus niet ligt op de kennis an sich, maar wel op het begrijpen ervan. En op de inspanning die daarvoor nodig is. Leerlingen zijn pas echt gemotiveerd om te leren als ze beseffen dat het leuk is als je iets nieuws kan, als je weer een stukje van de wereld begrijpt. Alleen daarin zit de waarde van het leren.”

Sigrid Vandemaele

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


W

Wim Van den Broeck

29 maart 2019

Beste redactie. Waar halen jullie het dat onderzoek aantoont dat welbevinden een voorwaarde is om te leren? Dat onderzoek bestaat niet want het is helemaal geen voorwaarde.

Reageren
S

Sigrid Vandemaele

1 april 2019

Dag Wim,

Bedankt voor je terechte opmerking. Wat we bedoelen, is dat veel onderzoek wijst op een positief verband tussen welbevinden en presteren op school (een voorbeeld van zo’n onderzoek zie je hier: http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0102-79722011000200016&script=sci_arttext). De onderzoekers hebben het inderdaad niet over een ‘voorwaarde om te leren’. We hebben onze tekst intussen aangepast.

Warme groet,

Sigrid van Klasse

Reageren
G

G. De Vos

19 april 2019

Waarde redactie, post truth moet je counteren met facts. Mensen die het verband tussen welbevinden en leerprestaties niet willen accepteren zijn leerklimaatontkenners. Verificationisten wachten geduldig op steekproeven die hun Groot Gelijk bevestigen. Falsificationisten eisen het bewijs dat welbevinden nefast is voor het rendement. Decennia aan onderzoek naar intrinsieke motivatie kan je niet zomaar naast je neerleggen. Dwang en angst zijn risico's. Als de externe motivatie wegvalt, moet de lerende op eigen kracht verder. Jullie zelfcensuur is heel ongepast. Zeker tegen de achtergrond dat België zo slecht scoort voor welbevinden. Het aantal zelfmoorden is nog steeds niet gedaald. De middelenconsumptie neemt zelfs toe. Laat leerplezier maar enkele jaren een voorwaarde zijn. Levert het niets op, dan kunnen de populisten zeggen dat ze gelijk hadden.

Reageren
G

G. De Vos

30 maart 2019

Ouders stellen vast dat de volgende generaties steeds meer kennis verwerven. Door toenemend inzicht in de werking van de hersenen maken leerkrachten gebruik van krachtiger geheugens: het visuele, het auditieve, het motorische, het emotionele, enz. De laatste decennia wordt het leren versneld door het principe van 'voorspelbaarheid': het activeren van de voorkennis ('skimming & scanning'). Reactionaire goeroes willen terug naar het 'uit het hoofd leren'. Zij roepen op tot opstand tegen de wetenschap. Ze hebben een punt: angst - vooral traumatische ervaringen - helpt bij het onthouden. Ze hebben het hier en daar nog eens mogen proberen: de stroom burn-outs en drop-outs is moeilijk terug te dringen. Onderwijs moet stimuleren, niet traumatiseren. Zo bereikt de lerende een hoger niveau.

Reageren
M

Mieke

16 juni 2019

In Klasse Magazine staat dit aangekondigd met een video maar ik vind deze nergens terug. Klopt dit of komt er nog een video?
Alvast dank voor uw antwoord.

Reageren
M

Mieke Santermans

17 juni 2019

De video komt deze week woensdag online!
Groetjes, Mieke van Klasse

Reageren
A

Annelies Steenacker

20 september 2019

Ja, de poort tot leren moet openstaan als je iets nieuws moet verwerven en ja dat kan lastig zijn. 'De wachter van het leren' noem ik de angst voor het falen die als een wachter voor de poort staat en die angstvallig dicht houdt. Allerlei mechanismen schieten dan in actie, waardoor je inderdaad moeilijk tot leren komt. Ik kan dus volgen dat een zekere moed nodig is om te durven falen. Zeggen dat angst nodig is om tot leren te komen? Dat lijkt mij een trigger voor een goed debat. Ik ben heel trots op klassen waar leerlingen heel actief én met een goed gevoel aan het leren zijn binnen de zone van hun naaste ontwikkeling.

Reageren

Laat een reactie achter