Differentiëren: hoe begin je eraan?

In je klas zitten leerlingen met verschillende ondersteuningsnoden, competenties en leervoorkeuren. Hoe speel je daarop in? 3 simpele vragen helpen je om vaker te differentiëren.

Zet je onderzoeksbril op

Met je leerlingen wil je zoveel mogelijk leerwinst halen. Differentiëren helpt je daarbij. Jouw startpunt: het doel dat je met leerlingen wil bereiken. Onderzoek daarna wat elke leerling nodig heeft om het doel te bereiken, aan de hand van de volgende vragen.

1. Wat kan de leerling?

Onderzoek welke capaciteiten elke leerling heeft. Bekijk niet alleen de intellectuele competentie, maar breng ook de sociale, psychomotorische en zelfsturende vaardigheden in kaart. Zowel de instructie, de verwerking als de evaluatie van de leerstof kan je op verschillende manieren aanbieden.

Met deze werkvormen boek je een grotere leerwinst:

Differentieer in de instructie:

Pre-teaching: geef vooraf al de instructie van de les. Zo verwerken zwakkere leerlingen de uitleg tweemaal.
Flipping the classroom
Zet een leerling in als hulpleraar of coach.
Sluit je les af met een exit-ticket en speel de volgende les meteen in op hun behoeften.
Bied tussenstappen voor langzame groeiers bij praktijkvakken (bv. in hoekenwerk).

Differentieer in de verwerking:

Bereid opdrachten op verschillende niveaus voor.
Laat leerlingen zelf een groep samenstellen op basis van hun kwaliteiten.
Leerlingen kiezen zelf hun meest geschikte plaats in de klas.
Werk met een sporenmodel.

Differentieer in de evaluatie:

Bereid opdrachten op verschillende niveaus voor.
Toetsen verbeteren? De nakijkcommissie doet het voor je.
‘Niet storen’-bordje waarmee leerling aangeeft dat hij zelfstandig wil werken.
Laat leerlingen jokers inzetten.
Stel een reflectievraag op het einde van een toets.
Doe regelmatige feedbackgesprekken.

2. Wat wil de leerling?

De motivatie van je leerlingen stijgt als je inspeelt op hun interesses en voorkeuren.

Manieren om je leerlingen extra te motiveren:

Differentieer in de instructie:

Bied leerstof op verschillende manieren aan en laat leerlingen kiezen.
Laat vak- of klasoverschrijdend voor een project kiezen.
Peil naar de beginsituatie (zowel qua voorkennis als interesse).

Differentieer in de verwerking:

Voorzie mag-opdrachten.
Klaar met de opdracht? Geef verschillende opties.
Geef keuze tussen alleen werken, per 2 of in groep.

Differentieer in de evaluatie:

Bied keuze in toetsvragen.
Bied keuze in verschillende evaluatievormen, huiswerkopties …

3. Wat heeft de leerling nodig?

Leerlingen leren efficiënter als je rekening houdt met hun nood aan ondersteuning.

Zo bied je extra ondersteuning:

Differentieer in de instructie:

Geef een leesschema dat de tekst verduidelijkt.
Laat een medeleerling helpen.
Lees vragen voor.
Voorzie een stappenplan om zelfstandig te beginnen.

Differentieer in de verwerking:

Laat laptop, rekenmachine, voorleessoftware, woordenboek … toe.
Geef extra tijd.

Differentieer in de evaluatie:

Spreid de evaluaties.
Voorzie verschillende locaties (bv. zorgklas).
Geef een verklarende woordenlijst (anderstaligen, laag tempo …).

Werk stap voor stap

Maak in de klas bespreekbaar waarom je differentieert. Veel van de werkvormen stimuleren leerlingen om inzicht te krijgen in hun eigen leerproces. Zo worden ze minder afhankelijk van de leraar. Een win-win, want als leraar helpt die info je ook om in je volgende lessen nog beter te differentiëren.

Ja, differentiëren kost tijd en is een zoektocht. Aarzel daarom niet om klein te starten, bijvoorbeeld in één klas en met één differentiatievorm. Misschien kan je ook samen met je collega’s iets uitwerken?

Online vraaggesprek
Leren differentiëren

Tijdens een live debat beantwoordde Jan Royackers & Barbara Axters vragen van leraren die worstelen met differentiëren. Herbekijk of lees de commentaren op de Facebookpagina van Klasse.

Wie is Jan Royackers & Barbara Axters?

Jan Royackers (Schoolmakers) heeft 9 jaar ervaring als leraar en 6 jaar als leerlingenbegeleider. Als wetenschappelijk medewerker aan het Steunpunt Diversiteit en Leren (UGent).
Barbara Axters (DPB Brugge) gaf 10 jaar les in het secundair en 3 jaar in de lerarenopleiding. Momenteel is ze pedagogisch begeleider.

Schoolmakers ontwikkelde dit differentiatie-kompas. Op Lerendifferentieren.be vind je een e-course om je in differentiatie te verdiepen. Of herbekijk hieronder het online vraaggesprek over differentiëren.