Traject op maat voor elke leerling

© Boumediene Belbachir

Met 350 zijn ze, de eerstejaars van Middenschool Kindsheid Jesu in Hasselt. “Meer dan de helft van hen heeft een traject op maat”, zegt directeur Tom Cox. “Zo krijgen ze allemaal zo veel als mogelijk gelijkwaardige onderwijskansen. Voor de ene betekent dat remediëren, voor de andere verbreden. En al die kinderen zitten samen in heterogene klassen.”

Tom Cox heeft een missie: de waterval doorprikken. “Geen enkel kind zou op z’n twaalfde een keuze moeten maken die hem vastzet voor de toekomst”, vindt hij stellig. Daarom is hij voorstander van een observerende en oriënterende eerste graad en maakt hij flexibele begeleiding structureel mogelijk.

Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Als de leerling zich aanmeldt, kiest hij geen studierichting, maar een verkennend project. Dat gaat van extra ondersteuning bij het basispakket, tot Latijn, TWIN (STEM) of techniek. En daar stopt het niet. 3 voorbeeldleerlingen tonen wat mogelijk is.

Het remediërende traject van Nadia

Nadia meldt zich in de zomer aan voor het eerste jaar. Het meisje heeft geen getuigschrift basisonderwijs omdat ze de doelen voor wiskunde niet behaalde. Ze start in de A-stroom met het verkennende project ‘ondersteuning’. Ze volgt alle vakken met haar klasgroep, behalve wiskunde. Daarvoor krijgt ze individuele begeleiding. In het eerste jaar werkt de school zo de achterstand van de basisschool bij. In het tweede jaar zullen de basisdoelen van de eerste graad op het programma staan.

“We zien dit meisje fantastisch openbloeien”, vertelt de directeur. “Stilaan ontgroeit ze de stempel ‘Jij kan het niet’. Haar resultaten voor andere vakken zijn gewoon goed. In een ander systeem zat ze waarschijnlijk in 1B en zou haar leercurve mogelijk neerwaarts gegaan zijn. Wellicht zullen we haar naar een praktische tso-richting kunnen oriënteren. Voor haar toekomstmogelijkheden is dat heel belangrijk.”

© Boumediene Belbachir

“We remediëren structureel een tiental leerlingen, zoals Nadia. Een honderdtal spijkeren we regelmatig bij.” Wie een leernood heeft, krijgt de hulp van een flexibele ‘vlinderleraar’. Die is klasvrij, maar niet lesvrij. Zo heeft Paulien, leraar Frans, 3 vlinderuren in haar opdracht zitten. Het ene lesuur krijgt ze de hulp van vlinder Dirk voor een les in kleinere groepen, het volgende uur vlindert ze zelf. Dan begeleidt ze 2 leerlingen van een andere klas die de wederkerende werkwoorden nog niet onder de knie hebben.

Het voordeel? “Met vlinderleraren werken we à la minute. We moeten niet wachten tot er een klassenraad geweest is. De vakgroep brengt elke week in kaart welke leerlingen wat nodig hebben. Dat overleg roosteren we structureel in.”

Het verbredende traject van Zofia

Zofia verveelde zich in de basisschool. Ze is slim. Daarom beslisten we bij de aanmelding dat ze 2 verkennende projecten combineert: Latijn en TWIN. Een attest van hoogbegaafdheid is daarvoor niet nodig. Ze skipt nu een aantal lessen die uiteraard verder lopen. Op maandag mist ze Frans, op donderdag wiskunde. De afspraak is dat ze in de volgende les de vorige les bijwerkt en de huidige les volgt.

“Thuis bijwerken is niet de bedoeling. Ze neemt haar leerproces nu zelf in handen in plaats van het te ondergaan”, verduidelijkt Tom Cox. “Ik sta versteld hoe gretig kinderen zijn om te leren. Haar gewoon in de klas houden, terwijl ze de doelen al lang bereikte, zou demotiverend werken. Ongeveer 1 leerling op de 7 combineert 2 verkennende projecten.”

Leerlingen met leerruimte kunnen ook en route instappen in een verbredingstraject van 8 weken. Per periode bekijkt de klassenraad wie dat mag doen en welke lesuren ze daarvoor uit de klas mogen. Sommige leerlingen doen het liever niet omdat ze de les niet willen missen. Niemand is verplicht.

120 kinderen volgen momenteel zo’n verbredende ‘cursus’ bloggen, upcycling, moestuinieren, Italiaans, schooljournaal of ondernemerschap. Het aanbod varieert. “Collega’s, ouders of externen uit ons netwerk geven die verbredingstrajecten. Ze doen dat vanuit hun eigen expertise. De leraar techniek geeft bijvoorbeeld ook Italiaans. Mama Katrien, een professionele blogster, engageerde zich voor het bloggen.”

Het motivatietraject van Max

Max zit in het tweede jaar en is moeilijk te motiveren voor school. Sport interesseert hem wel. Daar probeert de school op in te pikken. Op maandag- en donderdagnamiddag geeft hij samen met een leraar turnles in de lagere school en aan een klas van het eerste jaar. De lesuren van het verkennende project vallen voor hem weg. Tegelijk blijft de school inzetten op zijn achterstand en werken ze hem bij.

“Ondanks de ondersteuning krijgen we een bepaalde groep leerlingen niet gemotiveerd. Max is daar een extreem voorbeeld van. We kiezen er bewust voor om hem aan boord houden. Als we iets vinden wat hem kan prikkelen, dan is hij misschien wel vertrokken.”

Tom Cox: “Leerlingen als Max hebben vaak niet geleerd om zich in te spannen voor iemand. Dat is in mijn ogen de rode draad in die groep. Daarom zijn we dit schooljaar gestart met de motivatietrajecten. We werken ervoor samen met de basisschool en het rusthuis in de buurt. Leerlingen gaan er voorlezen, meehelpen bij het knutselen of turnen bijvoorbeeld. Als we niets doen, krijgen ze wellicht een zwaar B-attest, terwijl we ernaar streven om zo weinig mogelijk B-attesten te geven.”

© Boumediene Belbachir

Weinig B-attesten

Het aantal B-attesten in deze school is veel lager dan gemiddeld: ongeveer 15 op 350 leerlingen. “En het is niet zo dat we de hete aardappel doorschuiven”, verzekert directeur Cox. “Ook in de tweede graad halen onze leerlingen niet meer B‑attesten.Ze volgen alle mogelijke studierichtingen en onderwijsvormen. Door de trajecten op maat kiezen de meesten een studierichting die aansluit bij hun interesse en mogelijkheden. Zonder dat een B-attest daarvoor nodig is.”

Durf loskomen van de regelgeving

“Dit concept vraagt keuzes en ook wat durf, want het lukt niet als je de wetgeving eng interpreteert. We benutten de onderwijsvrijheid die we krijgen optimaal en schakelen leraren flexibel en dynamisch in. Mensen werken hier ook geen 22 uur. Iedereen is op school, behalve op woensdagnamiddag en op 1 andere halve dag. Voor de rest ben je structureel bezig met leerlingen. De teams overleggen vaak om goede afspraken te kunnen maken. En de leraar? Die moet zijn territorium wat los willen laten.”

Deze video en dit artikel kwamen tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse.
Veranderwijs wil innovatieve onderwijspioniers samenbrengen en inspireren. Kriebelt het bij jou ook om iets nieuws uit te proberen? Op www.veranderwijs.nu kan je ideeën vinden en uitwisselen.

Meer weten over Middenschool Kindsheid Jesu? Je vindt het op www.kjhasselt.be/middenschool