Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

Leren is ook vergeten

  • 14 juni 2018
  • 6 minuten lezen

Professor psychologie Tom Beckers (KU Leuven) doet onderzoek naar leren en vergeten. Of ons onderwijs volgens hem perfect in elkaar zit voor onze breinen? Vergeet het. “We moeten het lessenrooster fundamenteel hertekenen zodat leerlingen meer onthouden.”

Professor psychologie Tom Beckers
Tom Beckers – prof. psychologie

“99 procent van wat je leerde, vergeet je. Dat cijfer dook op in een populair internetartikel. Maar iedereen voelt toch aan dat dat niet klopt”, glimlacht professor Tom Beckers. Hij twijfelt even, maar stapt dan gedecideerd naar het grote bord. Wat volgt zijn een uitgebreid schema en dito uitleg over hoe groot onze opslagcapaciteit is en over wat er in onze hersenen gebeurt als we iets vergeten. De professor spreekt met passie over zijn onderzoek. Maar ook met een warm hart voor leerlingen en onderwijs.


Vergeten is functioneel

“Natuurlijk vergeten je leerlingen veel. Dat is in zekere mate functioneel. Als je veel informatie opslaat op je harde schijf, heb je meer kans dat die informatie met elkaar gaat interfereren of in elkaar overloopt.

Dat merk ik als ik door Italië reis. Als ik Italiaans probeer te spreken, grijp ik intuïtief naar Spaanse woorden die ik tijdens een taalcursus aanleerde. Na een paar dagen gaat het beter: mijn brein activeert de Spaanse woorden minder snel, waardoor ik minder fouten maak.

Hetzelfde speelt op school. Voor een examen Frans is het niet ideaal dat er je leerlingen voortdurend Engelse woorden te binnen schieten. Ze moeten hun Engels even ‘vergeten’, hun brein moet ervoor zorgen dat ze de taal even minder makkelijk kunnen oproepen. Daarom is het nooit een goed idee om tijdens de examens 2 taalvakken op 1 dag te plannenn.

Tijdelijk vergeten betekent niet dat een geheugenspoor helemaal gewist wordt. Het is omkeerbaar. Maar hoe langer het duurt voor je de informatie weer oproept, hoe moeilijker ze te traceren en activeren is tussen vele gelijkaardige sporen in je brein. Daarom moet je voldoende herhalen om je niveau vast te houden.”


Onbetrouwbare opslagplaats

“We zien ons geheugen soms te eng als een opslagplaats voor ons verleden, die volgepropt wordt met ervaringen en feiten die we niet willen vergeten. Maar als je die geïsoleerd aanbiedt, zonder groter logisch verband, is onthouden vrij kansloos. De meeste leerlingen zullen jaartallen nauwelijks onthouden zonder historische samenhang met andere gebeurtenissen.

“n essentie dient ons geheugen trouwens vooral als basis voor beslissingen die je vandaag moet nemen. Daarbij moet je beseffen dat je geheugen onbetrouwbaar is. Onze herinneringen zijn levendig, lijken 100 procent te kloppen. Maar het is niet omdat je je iets levendig en scherp herinnert, dat het ook werkelijk zo gebeurd is.”

Leerlingen onthouden meer en effectiever als ze een kortere vakantie hebben en vaker bewegen

Tom Beckers
prof. psychologie

Meer bewegen, minder vergeten

Maar hoe vergeten we de juiste dingen? En hoe onthouden we meer? Tom Beckers ziet verschillende kansen. “In ons onderwijs zitten leerlingen 8 uur stil in de klas. En eind juni onderbreken we hun progressie met een lange vakantie. Gevolg?

Zomerverlies: essentiële kennis en vaardigheden vervagen omdat ze niet meer geoefend of herhaald worden. Zeker minder sterke leerlingen of kinderen uit kwetsbare gezinnen krijgen in de zomerweken te weinig uitdagingen en leerimpulsen.

Leerlingen onthouden meer en effectiever als ze een kortere vakantie hebben en vaker bewegen. Ik droom van klassen die in de voormiddag werken met instructie en theorie, met kortere bewegingsmomenten tussen de lessen.

In de namiddag sporten de leerlingen. Hersenarbeid en beweging stimuleren de aanmaak van nieuwe hersencellen in de hippocampus, de zone in ons brein die we gebruiken om te leren en te onthouden. Dat proces heet neurogenese.

Als jijzelf en je hippocampus beter in conditie zijn, maak je minder fouten en vergeet je minder. Want dan verplaats je makkelijker informatie van het korte- naar het langetermijngeheugen, waar ze effectief opgeslagen wordt, en je hebt minder last van herinneringen die in elkaar overlopen.”

“Verwar tussendoor bewegen niet met bewegend leren”, waarschuwt Tom Beckers. “Het bewijs dat bewegend leren werkt, is nog niet sluitend. Het is ongetwijfeld goed voor je gezondheid, maar niet per se voor je aandacht. Als je beweegt of rechtop leert aan een standing desk, vraag je grote inspanningen van je werkgeheugen. Daarom voer je moeilijke denktaken makkelijker zittend uit.”

“Meer uren bewegen op school, betekent minder tijd voor theorie. Die ‘verloren’ uren zou ik compenseren door de zomervakantie iets in te korten. Zo verhoog je het aantal uren retrieval practice of actief leerstof ophalen uit het geheugen. En zo stijgt het leerrendement van je leerlingen. Ik besef dat mijn pleidooi protest zal wekken. Maar als hersenonderzoeker geloof ik er rotsvast in.”


Valideer de inspanning

En wat doet stress met ons geheugen? “De effecten van stress zijn niet zwart-wit“, vertelt Tom Beckers. “Met een lichte toename van stress en aandacht sla je makkelijker info op. Te veel stress tijdens het blokken verstoort dan weer die opslag.

Leerlingen moeten de balans vinden door gemotiveerd te studeren en voldoende tijd te spenderen aan het voorbereiden van toetsen. Dan blijft de leerstof het beste hangen. Maar lukt het eens niet om alles te onthouden, dan is dat niet het einde van de wereld.

Professor psychologie Tom Beckers
Tom Beckers: “Leerlingen moeten studeren belangrijk genoeg vinden, anders vergeten ze hun leerstof meteen”

Leerlingen moeten leren dat falen en vergeten soms bij leren horen. Slagen is het doel, maar de inspanning is belangrijker dan het resultaat. Vandaag focussen we te veel op het eindresultaat en valideren we de inspanning te weinig.”

“Niet alleen stress maar ook timing, volume en werkvormen spelen een cruciale rol tijdens het leerproces. Lesonderwerpen en soorten oefeningen afwisselen, houdt je leerlingen scherp. 2 uur na elkaar hetzelfde bestuderen, heeft weinig zin.

Voor hun concentratie verdeel je een hoofdstuk het best in kleine stukken van bijvoorbeeld 20 minuten. Die herhaal je een aantal lesdagen. Ook peer‑to‑peer‑leren is een effectieve vorm van retrieval practice. Je leerlingen zijn actief met de leerstof bezig. En om leerstof uit te leggen aan je klasgenoot, moet je het onderwerp begrijpen. Zo sla je de nieuwe informatie diep op.”


Studeren moet belangrijk zijn

Maar wat doe je met een leerling die liever Fortnite speelt en wacht tot het laatste moment om te studeren? “Ik ben ook op die manier door mijn universitaire studies gesparteld”, lacht Tom Beckers. “Als tiener ben je niet volledig klaar om je studieproces zelf in handen te nemen. Net als andere delen van de hersenen is ook je prefrontale cortex, die je executieve functies zoals plannen aanstuurt, nog niet volgroeid.”

“Je leert dus niet noodzakelijk beter als je autonomie krijgt, zoals de aanhangers van de zelfdeterminatietheorie beweren. Leerprestaties blijven van hetzelfde niveau en kinderen worden er ook niet per se gelukkiger van.

Richt je lessen daarom zo in dat je leerlingen niet kúnnen wachten tot de laatste dag om alles te studeren. Laat ze tijdens het jaar vaak actief met de leerstof bezig zijn. Toon hoe hun geheugen werkt, hoe ze effectief studeren. En tot slot: ze moeten studeren belangrijk genoeg vinden. Anders vergeten ze veel leerstof toch meteen weer. Ook de essentiële.”

Stijn Govaerts

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


G

G. De Vos

1 juli 2018

Ervaren auteursteams hebben de taak handboeken te maken die overeenstemmen met de leerplannen en inspelen op de werking van de hersenen. Lerarenopleidingen brengen de criteria aan waarmee leerkrachten-in-spe later samen met hun collega's lesmateriaal zullen kiezen. Lesdoelen worden omgezet in leeractiviteiten van twintig minuten, soms korter, soms langer. Lesvoorbereidingen bestaan enkel uit instructies. Een achtwekensysteem wordt onderbroken door één week herfst-, twee weken winter-, één week krokus-, twee weken mei- en zes weken zomervakantie. Aan het einde van een periode wordt tijdens herhalingsweken een selectie van de leerstof summatief geëvalueerd. Voor de rest formatief met klas-, ict- of huistaken. Lesdagen van zes uur aangevuld met sport, kunst en vrijwilligerswerk moeten onderontwikkelde jongeren impulsen geven om los te komen van hun internetverslaving. Vanaf zestien moeten ze worden aangemoedigd om tijdens hun vakanties hooguit een week studentenjobs aan te nemen. Onderwijs moet zowel voor leerkrachten als voor ouders en leerlingen weer aantrekkelijk gemaakt worden.

Reageren
G

G. De Vos

1 juli 2018

Ervaren auteursteams hebben de taak handboeken te maken die overeenstemmen met de eindtermen en inspelen op de werking van de hersenen.

Reageren
G

G. De Vos

1 juli 2018

Ervaren auteursteams hebben de taak handboeken te maken die overeenstemmen met de eindtermen en inspelen op de werking van de hersenen.

Reageren

Laat een reactie achter