“Onze school stimuleert ook de sterke en cognitief sterk functionerende leerlingen”

© Jens Mollenvanger

“Sterke kinderen stimuleren, dat deden we 10 jaar geleden al: wie in de klas sneller klaar was, kreeg uitdagender taken erbovenop. Dat werkte bij plichtsbewuste leerlingen, maar sommige zagen weinig rendement in extra wiskunde-oefeningen. Dus gingen ze trager werken of bewust fouten maken. Hen extra met de computer laten werken, vond de rest van de klas niet fair.

We zaten vast, en wilden vooral meer doen voor sterke leerlingen bij wie het niet ‘vanzelf’ gaat. Die een grote leerhonger hebben, of net gedemotiveerd, faalangstig of perfectionistisch zijn.”

Geen extra werk, maar ander werk

“Eén specifiek kind zorgde voor de ommekeer. Hij was in zijn andere school na de derde kleuterklas doorverwezen naar het buitengewoon onderwijs, maar wij lieten hem starten in het eerste leerjaar. Hij sprak onduidelijk, wist alles over de Eiffeltoren, maar kon nog geen appel tekenen en gedroeg zich vervelend. Na een test bleek hij een IQ van 140 te hebben. Kort daarna stapten we als pionier in het vijfjarige Exentra-traject van specialist Tessa Kieboom, een opleiding over sterke kinderen met een zorgnood, acht halve dagen per schooljaar.”

“Die vorming bracht een enorme verandering op school teweeg: we leerden met z’n allen door een andere bril naar die kinderen kijken. Wisselende teams van 5 volgden de sessies (wiskunde, taal, kleuter …). Ikzelf en iemand van mijn zorgteam volgden alles. Telkens koppelden we terug aan de hele groep. Het zorgteam kreeg ruimte om materiaal te maken, zodat de leraren dat niet elk individueel moesten doen: zij schrapten basisleerstof en ontwikkelden ‘ander werk’ in de plaats, dus geen extra werk. Leraren kregen ondersteuning om dat in de klas te gebruiken. Na enkele weken zagen we het effect al: leerlingen voelden zich beter, waren plots geïnteresseerd, vonden het leuk om eens door te bijten …”

Van in de klas naar kangoeroeklas

“Tegelijk beslisten we met het team om 2,5 lestijden per week uit te trekken voor kangoeroewerking: elke vrijdagvoormiddag gingen de sterke leerlingen van het derde tot het zesde leerjaar, die naast ‘ander werk’ nóg meer wilden, samen naar de kangoeroeklas.”

“Maar na een tijd hadden we al 3 kangoeroeklassen, doordat we met onze groeiende expertise steeds meer en vroeger zulke kinderen detecteerden. En er speelde ook een aanzuigeffect van buitenaf, al was dat nooit onze bedoeling. We wilden met ons brede zorgaanbod immers élke leerling laten groeien. Zo ontwikkelde het zorgteam inmiddels ook ‘ander werk’ voor kinderen met leermoeilijkheden, zodat zij ook successen ervaren.”

De halve klas cognitief sterk functionerend

“2 jaar geleden was het evenwicht uiteindelijk helemaal zoek. In het vijfde leerjaar zaten intussen 12 sterke leerlingen op een klas van 25, waar ook leerlingen met ASS, ADHD en leermoeilijkheden zaten. En we kregen ook steeds meer kinderen die naar het buitengewoon onderwijs waren doorverwezen. Die kregen een individuele leerlijn, en soms ook ‘practica’: een half uurtje helpen in de eetzaal, bij de klusjesman, in de kleuterklas. Op een bepaald moment zei een juf me: ‘Ik voel me net een octopus’. Toen wist ik: we moeten iets doen.”

“Tijdens de krokusvakantie ging ik nadenken hoe we ons anders konden organiseren. Steeds botste ik op de aantallen in de jaarklassen. Ik wilde ondanks de stijgende instroom geen klas extra creëren, want dan moest ik knabbelen aan mijn zorgteam. Na de vakantie richtte ik een Denktank Beleid op met mijn zorgteam en een collega van het derde leerjaar die ik vrijmaakte via korte vervangingen. Van toen af ging het razendsnel, want we wilden op 1 september daaropvolgend (2017) al van start gaan.”

“We besloten om in de volledige lagere school meteen twee soorten leergroepen te maken: reguliere graadklassen enerzijds en graadklassen voor sterke leerlingen met ‘een zorg’ anderzijds. Door die laatste groep los te maken, zouden leraren in de reguliere graadklassen meer tijd hebben voor de (sterke) leerlingen zonder zorgnoden en voor die met zorg ‘naar beneden’. De kangoeroeklas verdween. Daarnaast wilden we voorlopig van elk leerjaar een ‘zuivere’ jaarklas behouden. Zo kon het zorgteam in het begin de graadklassen meer ondersteunen, onder andere via co-teaching. En de leraren die nog niet aan het nieuwe systeem toe waren, zouden daar aanvankelijk in terechtkunnen.”

De slimme en de zwakke apart?

“Eind maart trokken we met dat voorstel naar het team, na fiat van het schoolbestuur. Ik verklaarde elke functie ‘vacant’, al had ik in mijn hoofd iedereen al een plekje toegewezen. Meteen begon de weerstand: dat ze dat niet gingen kunnen, dat het te ambitieus was, te snel, niet goed voor de kinderen. Uren heb ik gepraat en vooral geluisterd, geprobeerd ze warm te maken. Zelf heb ik ook getwijfeld, maar toen ik de top-drietjes binnenkreeg, matchten die nagenoeg volledig met mijn voorspelling. Ik had mijn team dus grotendeels mee, al voelde ik hier en daar wat boosheid. Maar daar moet je mee om kunnen.”

© Jens Mollenvanger

“De ouders nodigde ik uit voor een infoavond. Zonder dat ze goed wisten wat de plannen waren, reageerden sommigen al: ‘We komen, maar we gaan niet akkoord.’ De misvatting dat we ‘altijd alles voor die CSF-leerlingen deden’ leefde al langer, maar nu was de commotie nog groter omdat ze onterecht dachten dat we niveaugroepen gingen maken en ook de ‘zwakkere’ leerlingen in een aparte groep zouden onderbrengen.”

“Ook leerlingen werden intussen onrustig, en de toetsenperiode kwam eraan. Daarom ging ik mijn verhaal eerst in elke klas doen. De kinderen gingen er geweldig mee om. Sommigen kwamen zelfs bespreken welke groep voor hen het beste zou werken. Naar de infoavond kwamen uiteindelijk driehonderd ouders. Ik vertelde hoe het gebrek aan vertrouwen ons geraakt had. Maakte duidelijk dat we dit voor de leerlingen deden, niet voor onszelf. Een aantal ouders bracht die avond spontaan een getuigenis over hoe hun kind gegroeid en veranderd was door onze aanpak, en dat was een cadeau voor me. Maar het was geen makkelijke periode. Ik probeerde vooral een buffer voor de leraren te zijn. En ging zelf met een klein hartje de zomervakantie in.”

Durven bijsturen

“September 2017 was het moment van de waarheid. Ik had meteen een paar feedbackmomenten voorzien met leerlingen, ouders, leraren, pedagogische begeleiding, CLB, zorgteam … En we haalden Tessa opnieuw naar school om de leraren van de leergroepen te coachen. We wilden bijvoorbeeld van de groep sterke kinderen met noden geen einzelgängers maken. Daarom voorzagen we twee keer per week voor elke graad een muzische carrousel. Zo kwamen de leerlingen van de leergroepen met elkaar in contact, op basis van hun interesse of talent.”

“De leraren van de zuivere jaarklassen voelden zich enerzijds buitengesloten omdat we zoveel inzetten op de graadklassen. Maar voerden spontaan wel ander werk en contractwerk in. Anderzijds hadden ze schrik om in het graadklassensysteem te moeten stappen. Het plan was immers om de jaarklassen op termijn te laten verdwijnen, maar daar kwamen we van terug. Vooral voor kinderen met ASS, ADHD …. bleek een zuivere jaarklas soms beter geschikt. Daarom behouden we die toch.”

Geld en andere succesfactoren

“Dit schooljaar zijn we al wat gerodeerd, maar vorig jaar met kerst dacht ik: als er nu maar niemand uitvalt … Zonder ons uitgebreide zorgteam was dit nooit gelukt. Maar ook dat was een keuze, jaren geleden al: we opteerden voor grotere klassen en roosterden in het kleuter en lager vier mensen voltijds vrij voor het zorgteam, met daarbij ook de zorgcoördinator.”

“Ik verwacht van mijn leraren ook op administratief vlak niet zo veel. Ze hoeven geen agenda bij te houden, enkel een weekplan. Ik vind het belangrijker dat ze hun tijd steken in samenwerken als een hecht en positief ingesteld team. Daarom werkt dit systeem bij ons zo goed. Overleg probeer ik zo veel mogelijk tijdens de uren te laten plaatsvinden; iemand van het zorgteam of een ouder valt dan wel even in.

“Ook zonder degelijke nascholing lukt het niet. Naast de 2000 euro van de overheid gooit het schoolbestuur daar jaarlijks nog eens 5000 euro tegenaan. Nee, ik kan dus voorlopig niet pronken met een hippe renovatie. Maar ik ga liever om de 2 jaar eens over het muurtje kijken in het buitenland om nieuwe ‘zaadjes te planten’ in mijn team. Zo haalden we de mosterd voor een deel van onze missie – genieten van het leren – in Wales: hoe moeilijk het leren ook gaat, onze kinderen kunnen tevreden vertellen over hun traject. Doordat we ze niet vergelijken met elkaar, maar kijken naar hun eigen groeicurve.”

Niet elitair

“Zorg ‘naar beneden’ vindt iedereen logisch, maar als je ook iets voor de sterken doet, word je bestempeld als elitair. Ook zij hebben recht op onderwijs op maat, want ook zij hebben zorgnoden. Wij ondervinden bovendien dat de aanpassing van onze leeromgeving en didactiek aan de sterke leerlingen, ons brede zorgaanbod voor álle leerlingen beter maakt. Wie dus verkondigt dat in ons onderwijs de lat te laag wordt gelegd in functie van de zwakkeren, nodig ik graag uit op onze school. Wij maken tegelijk de sterke én de zwakkere kinderen sterker.”

“Ik vind het dan ook jammer dat we nu een magneet voor CSF-leerlingen zijn. Van de 60 inschrijvingen dit schooljaar komt bijna de helft uit andere scholen. Terwijl ik helemaal de concurrentie niet wil aangaan. Ik hoop net dat andere scholen ook meer aandacht krijgen voor sterke leerlingen. Niet per se met een systeem als het onze, maar op zijn minst met binnenklasdifferentiatie.”

Via ‘Komen leren’ bij Eekhout Academy kan je De Klimtoren bezoeken. Directeur Rebekka geeft tekst en uitleg en leidt je rond in de school – eekhoutacademy.be