“Een kindcentrum is 50 weken per jaar open”

“In 2007 zijn we gestart met een brede school. We voerden onderzoek naar wat de buurt nodig had en waar de school een antwoord op zou kunnen bieden. Speelruimte stond op nummer 1 in deze volgebouwde buurt. Dus stelden we het schoolterrein open en de stad bouwde er een speeltuin. Toch merkten we na een paar jaar dat het bredeschoolverhaal een aantal maatschappelijke problemen niet kon oplossen, zoals overvolle kleuterklassen, een warme overgang tussen opvang en school, gelijke onderwijskansen.”

Van uitdagingen kansen maken

“Toen kreeg de school doorlichting. Resultaat: een negatief advies voor de gebouwen. Een inspecteur zakte letterlijk door de vloer. De school werd onmiddellijk gesloten en afgebroken. Samen met een architect tekenden we de nieuwe gebouwen uit, afgestemd op onze pedagogische visie. We hebben telkens twee parallelklassen met een gemeenschappelijk lokaaltje ertussen om samen te werken, creatief te zijn, te eten … en boven plaats voor het kringmoment.”

“Op ons domein was ook een zelfstandig kinderdagverblijf voor baby’s en peuters en voor- en naschoolse opvang. Maar we werkten niet samen. Ze stemden er eerst in toe dat we een bibliotheek en een peuterklas onderbrachten in de crèche. Daarna namen we de voor- en naschoolse opvang over. Daardoor kregen we het mandaat en subsidies van Kind en Gezin. Toen het kinderdagverblijf failliet ging, nam ik het over. Zo belandden we in een unieke situatie: we zijn inrichter van onderwijs, maar ook van een welzijnsinstelling.”

Van brede school naar kindcentrum

“In augustus 2014 legde ik onze visie uit aan de mensen van het Ministerie van Onderwijs, de stad, de pedagogische begeleidingsdienst, Flanders Synergy: brede school was voor mij passé, een ‘kindcentrum’ de toekomst. Een plek voor kinderen van 0 tot 12 jaar waar opvang en school, welzijn en vrije tijd in elkaar overvloeien, 50 weken per jaar, 5 dagen per week, van 7 tot 18 uur. Gelukkig heb ik een erg innovatieve algemeen directeur die mij steunt en in mij gelooft. Dat sterkt mij.”

“Ook een aantal leraren waren believers. Met de huilende kinderen en de overwerkte peuterjuffen in het nieuws zat ook de maatschappelijke context mee. Tijdens een eerste sessie legde ik de plannen uit aan mijn team. En stelde de vraag ‘wie wil zich daarvoor inzetten, wekelijks samenkomen, meedenken?’ Zo kwamen er een paar mensen bij. Sommige zaken moesten we bijsturen of vertragen. Beetje bij beetje is iedereen mee op de kar gesprongen. Een drietal collega’s haakte af. Anderen stonden te springen.”

© Illias Teirlinck

Starten bij de kleinsten

“De huilende peuters die je op 1 september in het nieuws ziet, zijn niet schattig. Ze zijn niet rijp om naar school te gaan. Door de crèche over te nemen, konden we ingrijpen. We gingen van een horizontale naar een verticale werking: 4 groepen van 18 kinderen van 0 tot 4 jaar met 2 fulltime begeleiders. Alle instappende peuters gaan naar die groepjes tot ze naar de tweede kleuterklas gaan. We werken met wendagen en de kinderen moeten ten laatste om 10 uur aanwezig zijn. Wij hebben geen huilers meer.”

De bovenbouw volgt

“De bovenbouw, derde tot zesde leerjaar, was enthousiast: ‘wij gaan ook de hele boel veranderen’. Zij begonnen met de future classroom. In de voormiddag zitten de leerlingen volgens hun individueel plan in de jaarklassen, in de namiddag werken ze op basis van hun talenten in de graad, de 4 klassen samen dus. Zo zijn leraren bezig met álle kinderen in de bovenbouw. De zorg is volledig ingebed in die werking, waardoor er nu 6 in plaats van 4 begeleiders zijn. Dat zorgt voor rust bij de leraren, ze staan er niet meer alleen voor.”

“De middenbouw is een ander verhaal. 2 culturen met uiteenlopende doelen en leeftijden samenbrengen – kleuter en lager – is niet makkelijk. De tweede en derde kleuterklas en het eerste en tweede leerjaar zitten nu in hetzelfde gebouw. Hun grootste uitdaging dit jaar: leer de ruimte kennen, denk na over de hoeken die je dubbel hebt. En daarnaast: leer elkaar kennen en maak de kloof tussen kleuter en lager kleiner. De leraren zijn aan het experimenteren. Want het gebouw van de middenbouw willen we volledig aanpassen om onze nieuwe werking te kunnen uitbouwen.”

School, opvang of vrije tijd?

“Een ander belangrijk aspect van ons kindcentrum: geef kinderen ruimte om talenten te ontdekken. In een project met de stad Brugge organiseren we een naschools aanbod waarbij kinderen proeven van hobby’s en sporten gedurende acht weken. Zo kunnen ze daarna een bewuste keuze maken. Nu zijn school en het vrijetijdsaanbod nog gescheiden. Maar we zoeken uit hoe die meer in elkaar kunnen overvloeien.”

Zelfsturen en blijven leren

“Er zijn 3 coaches enkele uren vrijgesteld om de teams van de onder-, midden- en bovenbouw te coördineren. Die teams zijn zelfsturend: ze krijgen hun eigen budget en urenpakket. Ze kijken bijvoorbeeld waar ze de ondersteuningsuren het meest nodig hebben. Het eigenaarschap zorgt ervoor dat mensen dat grondig doen. Ik verplicht ook geen vergaderingen meer. De teams kennen hun doelen en beslissen zelf wanneer en hoe vaak ze moeten samenzitten.”

“In andere scholen gaan kijken, geeft een enorme boost aan het team. Ook aan de non-believers. We dienden twee jaar geleden een Erasmusproject in, zodat elke leraar een week snuffelstage of een cursus kan volgen in het buitenland. En om onze vragen daar kritisch te gaan aftoetsen. Voorbij de grenzen kijken en zien dat het elders werkt, motiveert mensen om bij te leren.”

© Illias Teirlinck

Valkuilen en succesnummers

“Het hele proces is ook een zoektocht: hoe houden we het haalbaar? Mensen overbevragen is een valkuil. We hebben dit jaar heel erg ingezet op welbevinden in de teams. Zodat iedereen zich goed blijft voelen en betrokken blijft. Ik heb beloofd om in te zetten op mijn werkpunten: door meer aanwezig te zijn, door met mensen te praten, vertrouwen te geven. Ze weten nu in welke richting ze moeten groeien, er is een duidelijk doel.”

“In de onderbouw draaien de begeleiders nu al mee in vroege en late werkroosters. Lessenroosters worden niet gemaakt voor het comfort van de begeleiders, wél voor de optimale ontwikkelingskansen van de kinderen. Velen wilden niet op woensdagnamiddagen en in de vakanties werken. Ons kindcentrum zal op lange termijn 50 weken per jaar open zijn van 7 tot 18 uur, 5 dagen per week. Daarover is veel angst bij leraren. ‘We zullen 38 uur moeten werken én in de schoolvakanties’, vrezen ze. Klopt niet. Maar misschien zijn er wel leraren die flexibeler willen werken.”

Zet je blik open

“Heel het onderwijs is in beweging. Waar gaan we binnen een jaar of vijf landen? Ik zal blij zijn als we effectief gelijke onderwijskansen kunnen bieden. Als alle kinderen de eindtermen kunnen bereiken op hun tempo vanuit een persoonlijk kindplan. We willen kinderen heel goed voorbereiden op de secundaire school, zorgen dat ze goed kunnen plannen, zich maatschappelijk engageren … Ik ben gelukkig als we de grenzen tussen onderwijs, vrije tijd, buurt, jeugd en cultuur hebben weggewerkt en onze hele visie, structuur én mensen daarop kunnen afstemmen.”

“Dat lukt alleen met een schitterend team dat elke dag kansen ziet, wil leren en zich voor 200 procent inzet. Anders zat onze droom om een kindcentrum uit te bouwen al lang in de koelkast. Maar ons verhaal is nog niet ten einde. We leren elke dag bij. Onderwijs is eng aan het worden. En ik wil dat verruimen. Het voelt zo arm als je niet gaat kijken naar wat er rondom jou beweegt. Dat wil ik meegeven aan mijn team: zet je blik open, kijk boven de wolken, blijf leren en werk samen.”