Het Participatiehuis: 16 verschillende manieren om ouders te betrekken bij school

Meer en meer scholen zetten in op ouderbetrokkenheid bij hun werking en beleid. “Toch beperken veel scholen zich nog tot het minimale of zien de ouderwerking enkel als een feestcomité”, zegt Karolien Bouchet van ouderkoepel VCOV.” Terwijl er zoveel meer mogelijk is.”

Om de mogelijkheden en de meerwaarde van ouderparticipatie in beeld te brengen, ontwikkelden de 3 ouderkoepels (GO! ouders, KOOGO en VCOV) samen een tool: het Participatiehuis, de ideale kijkwijzer voor ouderbetrokkenheid.

Klik op de rode bolletjes om praktijkvoorbeelden te zien.

Het participatiehuis als bouwproject

Hoe kan je als school of ouderraad aan de slag gaan met het Participatiehuis?

Theo Kuppens, directeur VCOV (intussen gepensioneerd, nvdr): “Het Participatiehuis zet aan tot zelfreflectie. Scholen kunnen het gebruiken als leidraad om ouderbetrokkenheid en -participatie te visualiseren. Dat leidt soms tot een aha-erlebnis. Je krijgt een duidelijk beeld van domeinen waarin ouderparticipatie belangrijk is. Dat kan gaan om de vorming, de gezondheid of het welzijn van leerlingen, maar net zo goed over het gebruik van de eetzaal. Je kan perfect uittekenen wie waarvoor verantwoordelijk is en wat je van ouders, leerlingen en leraren verwacht. Elke partij weet waar ze op kan inzetten.”

“Maar het huis is een werkmiddel. De visie op participatie moet in het DNA van de school zitten. Zo bloedt de participatie niet dood als een geëngageerde leraar wegvalt of een directeur met pensioen gaat. Daar zien we grote verschillen. In de ene school ziet men de voorzitter van het oudercomité als een aanhangsel. In andere scholen maakt hij deel uit van de school en trekt mee aan de kar.”

Het fundament: vertrouwen

Theo Kuppens: “Vertrouwen tussen de school en de ouders is het fundament van het huis. Veel scholen moeten daar nog aan werken. Een schoolbevolking is vandaag superdivers. Vertrouwen opbouwen met al die groepen is niet evident, maar een basis moet er zijn om resultaten te krijgen.”

Karolien Bouchet, stafmedewerker onderwijs VCOV: “Als wij in een school binnenkomen, voelen we meteen hoe sterk dat vertrouwen is. De manier van onthalen, van toegesproken worden, het zit dikwijls in details. Ik moet soms een klas binnengaan om een leraar de weg te vragen. Dat is een drempel voor veel ouders.”

Theo Kuppens: “In acute situaties is dat nog duidelijker. Toen de gesprekken met een beroepscommissie op een school uitliepen, bracht men broodjes voor de mensen in de commissie. De wachtende ouders kregen niks. Geen eten en zelfs geen koffie. Dat getuigt van een gebrek aan tact of inlevingsvermogen. Die mensen zitten daar voor hun kind, niet om de school af te breken. Door de omstandigheden zitten ze in een kritische rol, maar de ouders hebben de school 5 of 6 jaar vertrouwen gegeven. Dat is niet ineens verdwenen.”

Elk engagement is in de visie van het Participatiehuis evenwaardig.
Karolien Bouchet
Stafmedewerker Onderwijs bij VCOV

Leraren of scholen klagen wel eens dat ouders zich mengen op het terrein waar de school meer expertise heeft.

Karolien Bouchet: “Bij een gebrek aan vertrouwen denken scholen snel dat ouders de school willen overnemen. Heel wat ouders zijn tegenwoordig mondiger of hoger opgeleid dan het schoolteam en dat kan bedreigend overkomen. Goede communicatie is daarom belangrijk. Ouders willen soms dat de zaken sneller gaan dan mogelijk is voor de school. Het Participatiehuis kan die verwachtingen in de juiste context helpen plaatsen. Op welke vlakken is overleg met ouders nodig? Een constructieve dialoog leidt tot resultaten en dat doet het vertrouwen weer groeien.”

Theo Kuppens: “Je moet vanaf het begin duidelijke afspraken maken. Welke grenzen bewaak je vanuit de school naar de ouders en vice versa? Soms hebben ouders de neiging om over te nemen. Ouders geven het beleid graag mee vorm. Maar het is belangrijk dat ze weten tot waar hun bevoegdheid gaat. Het schoolbestuur neemt de uiteindelijke beslissingen.

Karolien Bouchet: “Ouders moeten ook de professionaliteit van schoolteams erkennen. Maar als de relatie goed zit, voelen vragen van ouders niet aan als een verantwoordingsplicht. Er is dan een partnerschap in het belang van het kind.”

Een huis met kamers, geen piramide

Theo Kuppens: “In het Participatiehuis focussen we op ouderbetrokkenheid en -participatie. Ouderbetrokkenheid zit in de individuele sfeer. Bijna elke ouder toont op tal van manieren interesse in zijn kind en geeft het leerproces mee vorm. Als ouders die betrokkenheid vertalen in concreet engagement voor de school, spreken we van participatie.”

Karolien Bouchet: “Elk engagement is in de visie van het Participatiehuis evenwaardig. De vorm is niet hiërarchisch. Het is een huis, geen piramide. De context en de traditie van de school zijn belangrijk. Sommige ouders zie je niet vaak, maar ze zijn daarom niet minder betrokken.”

Theo Kuppens: “De ideale situatie is natuurlijk dat er betrokkenheid én participatie is, maar je moet iedereen aanspreken binnen de mogelijkheden of interesses die hij heeft. Sommige ouders bakken graag frieten op een schoolfeest. Die ouders willen misschien niet in de ouderraad nadenken over het sanctiebeleid. Alle vormen van inzet versterken elkaar. Als ouders plezier beleven aan wat ze voor de school doen, participeren ze vaak ook op andere vlakken.”

Hoe ver staat je school op het vlak van ouderparticipatie? Hou jezelf een spiegel voor en ontdek de kamers van het Participatiehuis. Welke zijn in jouw school bewoond? En welke staan nog leeg? In elke kamer komt de wisselwerking tussen de verschillende partijen op een school in beeld met een praktijkvoorbeeld. De ouderkoepels helpen je graag verder bij de concrete vertaling naar jouw school.

Cherline De Maeght