Vlaanderen
Klasse.be

Duiding

Waarom leraren beter in team werken

  • 11 juni 2019
  • 5 minuten lezen

“Leraar wordt een steeds complexere job. Expert zijn in lesgeven, ICT, zorg, differentiëren én een antwoord bieden op alle vragen die de maatschappij op onderwijs afvuurt? Dat kan een leraar niet meer in zijn eentje. Samenwerken is de enige oplossing”, zegt onderzoeker Charlotte Struyve (KULeuven/Vives). Waarom doen we het dan niet vaker?

Portret Charlotte Struyve
Charlotte Struyve – onderzoeker (KULeuven/Vives)

‘Deur toe en baas in eigen klas’. 30 jaar geleden lukte dat prima. Waarom nu niet meer?

Charlotte Struyve: “De nood om samen te werken, was er altijd al. Maar hij is toegenomen. Het onderwijs is complexer geworden: de klaspraktijk is veranderd, de leerlingen zijn diverser en de maatschappij projecteert veel verwachtingen op scholen. Als alle individuele leraren zich daarin verdiepen – naast elkaar – gaan ze allemaal in overdrive. Terwijl het oké is om niet alles te kunnen. Leraren kunnen beter van elkaar leren en elkaars sterke kanten gebruiken. Dat is niet alleen efficiënter, het maakt alles ook haalbaar.”

Toch werken Vlaamse leraren minder samen dan hun Europese collega’s. Hoe komt dat?

Charlotte Struyve: “Uit cijfers blijkt dat samenwerken in Vlaanderen nog niet ingebakken is. Toch is er zeker vooruitgang. Als je spreekt met leraren, krijg je overal dezelfde boodschap: ‘we zijn ermee bezig’. Dat teamwerk belangrijk is, dringt meer en meer door. Maar we hebben nog stappen te zetten.”

“Dat kan je niet zomaar toeschrijven aan louter onkunde of onwil van leraren. Ze hebben al een voltijdse job met lesgeven en alles daarrond. Samenwerken vraagt tijd en energie en levert soms ook problemen op. Dat mag je niet onder de mat vegen. Samenwerken zal niet altijd onmiddellijk goed verlopen en een meerwaarde bieden. Het is een investering die later rendeert. Op korte termijn ‘komt het erbij’.”


Samen voor hetzelfde doel

Samenwerken is geen doel op zich. Hoe maak je het waardevol?

Charlotte Struyve: “Als je als team goed wil samenwerken, dan moet je ook de tijd nemen om een gemeenschappelijk doel te bepalen. Waar willen we naartoe? Samenwerken moet niet alleen leuk zijn. Je werkt samen om iets te bereiken.”

“Voor een vakgroep bijvoorbeeld is het belangrijk om stil te staan bij het nut van samenwerken: hoe kunnen we ons zo organiseren dat we elkaar helpen en de meerwaarde zien. Als je dat niet doet, wordt het een frustrerende tijdsinvestering die weinig oplevert. Als je dat wel doet, zal de werklast van elke leraar verminderen. Kosten en baten moeten in evenwicht zijn.”

Dus alle neuzen in dezelfde richting zetten?

Charlotte Struyve: “Klopt! Wat niet wil zeggen dat iedereen gelijk moet zijn. De meerwaarde zit net in de diversiteit: verschillende kennis, ervaringen en perspectieven. Een goed team is ook een goed samengesteld team. Er moet plaats zijn voor ieders identiteit en ideeën, op een constructieve manier. Je samen afvragen: wat delen we en hoe kunnen we vanuit onze eigen visie en beleving een gemeenschappelijk doel bereiken? Dat impliceert ook de autonomie hebben om in je klas dingen te doen zoals jij wil. De school formuleert de doelstelling, de leraren bepalen hoe ze dat doel bereiken in hun klas.”

Portret Charlotte Struyve
Charlotte Struyve – onderzoeker (KULeuven/Vives): “Teams zijn sterker als ze niet alleen professioneel samenwerken, maar het ook goed met elkaar kunnen vinden.”

“In een ideale wereld bekijken directeurs als ze een nieuwe leraar aanwerven welke kwaliteiten ze al in hun team hebben en welke nog niet. Maar vaak zijn ze al blij dat hun vacatures ingevuld geraken. Toch kunnen ze met hun team nagaan welke noden er zijn: de expertises van hun team in kaart brengen en beslissen over welk thema er bijscholing nodig is. Of een ‘interne’ studiedag met hun team organiseren waarbij leraren leren aan en van elkaar. Dat is ook je team professionaliseren.


Collega’s, maar ook vrienden

Schoolteams die zichzelf omschrijven als een topteam, kunnen het meestal ook erg goed met elkaar vinden?

Charlotte Struyve: “De meerwaarde van een schoolteam zit in de sociale relaties tussen mensen. Die zijn geleiders van bronnen waar leraren uit kunnen putten. Dat kunnen ‘instrumentele’ bronnen zijn, dat wil zeggen informatie uitwisselen gefocust op de job: lespraktijk, kennis, expertise, concreet lesmateriaal … Maar je hebt ook ‘expressieve’ of ‘affectieve’ bronnen: vriendschap, vertrouwen, elkaar steunen. Daar zit verbondenheid in, cruciaal in een lerarenteam.

“Teams lijken sterker te zijn als ze beide aspecten uitwisselen. Uit onderzoek blijkt dat zowel ‘zakelijk’ als ‘emotioneel’ kunnen samenwerken heel belangrijk is voor leraren om zich goed te voelen en om hun job goed uit te voeren. Startende leraren hebben daar nog meer baat bij. 1 op de 5 starters valt uit. Veel starters krijgen een mentor. Belangrijk, maar kunnen we niet allemaal een beetje mentor zijn en elkaar ondersteunen?

“Onderzoek toont aan dat als startende leraren deel uitmaken van een sociaal netwerk in hun school, relaties hebben met andere leraren, ervaringen en lesmateriaal uitwisselen met collega’s, ze lagere intenties hebben om het beroep te verlaten. Het teamaspect is dus niet enkel ‘het is allemaal leuk en gezellig’, maar houdt leraren ook gemotiveerd en zorgt dat ze zich ondersteund voelen.”


Leerlingen doen het beter

Hoe maak je de omslag naar meer samenwerken?

Charlotte Struyve: “Je vraagt je onderweg ongetwijfeld wel eens af: waar zijn we mee bezig en ‘wat is het nut? Logisch, want het rendement komt pas achteraf. Sta daar als team dan even bij stil en vraag je af: waar wilden we naartoe en hoe komt het dat we daar nog niet zijn? Stuur daarna bij. Samenwerken mag ook niet op schoolniveau blijven hangen, het moet doorstromen tot in de klas. Dan komt het er niet bij, maar maakt het deel uit van je opdracht. Het drijft je niet weg van je lespraktijk, het is in functie ervan.”

“Samenwerken in team is een vorm van professionalisering: je hebt meer kennis, meer expertise, meer lesmateriaal dat op punt staat en daardoor geef je effectiever les. Je lespraktijk optimaliseert, je bereikt je leerdoelen beter. Samenwerken blijft alleen maar goed draaien, als het over de leerlingen gaat. Want dat is wat leraren bindt over hun verschillende visies heen: ik wil dat mijn leerlingen het beter doen.”

Leen Leemans

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


S

Sabine

15 juni 2019

Samenwerken in team: super! De vraag is: wat met leraren van wie de opdracht totaal versnipperd is over verschillende teams, op verschillende scholen of afdelingen?

Reageren
C

Charlotte

20 juni 2019

Een zeer terechte opmerking, Sabine.

We pleiten er dan ook voor dat het onderwijsbeleid maatregelen uitwerkt waarmee beginnende leraren een volwaardige aanstelling in één school krijgen in plaats van een verzameling van versnipperde uren over diverse scholen heen. Bovendien is het wenselijk dat deze aanstelling voldoende langdurig is. Slechts dan gaan beginnende leraren alsook het schoolteam willen investeren in hun onderlinge relatie en kan informeel mentorschap (en diens positieve invloed) ontstaan.

Natuurlijk beperkt dit probleem zich niet enkel tot beginnende leraren. Ook ervaren leraren die vakken zoals MO en PO geven (vakken die doorgaans minder uren krijgen), zijn vaak versnipperd over verschillende teams of scholen. Nu, samenwerking mag zich ook niet beperken tot het niveau de school. Samenwerking kan en gaat bij voorkeur ook breder (bv. binnen de schoolgemeenschap). Want ook daar zitten collega's met een bepaalde expertise of die met gelijke vragen worstelen, en dus waarbij je te rade kan geven of waarmee je samen bepaalde methodieken kan ontwikkelen. Maar structureel is dit minder evident, dat is zeker.

Reageren
I

Ida Van Cappellen

18 augustus 2019

Als ik dit lees, vraag ik me af in welke mate directies van scholen ondersteund worden in skills en attitudes bij "recrutering" en "screening" bijvoorbrrld in een cv staat heel veel cruciale info. Net omdat er zo moeilijk leerkrachten gevonden worden neemt met soms "de eerste de beste". Mensen met veel (levens)ervaring uit andere sectoren, maar met een onderwijsdiploma, wordt soms de kans ontnomen hun expertise te "delen" in scholen. "Ongemotiveerde, misnoegde benoemden" die uit angst om hun "zekerheid" los te laten in de teams blijven en bovenstaande mooie visie tegenwerken moeten een plaats krijgen. Nieuwe gemotiveerde mensen, krijgen daardoor vaak geen kansen om aan te sluiten in een schoolteam omdat er "geen uren" meer zijn. Al meermaals ondervonden, heel erg jammer !

Reageren
F

Freke

20 maart 2020

Ik denk dat het we zeker niet uit het oog mogen verliezen dat er tijd moet gemaakt worden voor leerkrachten om te overleggen en dingen te bespreken.
In die tijd kunnen ze hun eigen meningen geven en hoe ze bepaalde dingen aanpakken. De leerkrachten kunnen dan dingen leren van elkaar, maar geef ze die tijd!

Reageren

Laat een reactie achter