Duiding
6 kopbrekers over formatief evalueren
Als je je leerlingen niet in de klas aan het werk ziet, kan je formatieve evaluatievormen extra goed gebruiken om hun individuele leertraject op te volgen en hen daarover feedback te geven. Ook wanneer de lessen op school hervatten, kan je daarmee hun beginsituatie inschatten. Lerarenopleiders Debbie De Neve en An Leroy (KdG) tonen hoe je dat slim aanpakt.
1. ‘Leerlingen doen hun best niet als op taken of testjes geen punten staan die meetellen voor het rapport.’
Debbie De Neve: “Werken en leren voor punten zit sterk in ons onderwijs ingebakken. Leerlingen motiveren om zich in te spannen zonder een externe beloning, is niet makkelijk. Wees duidelijk over de doelen die je wil bereiken, maar ook realistisch in wat er kan vanop afstand.”
“Geef de leerlingen tijd om te wennen aan ‘evalueren om te leren’ waarbij niet alles op punten staat. Daag leerlingen uit om zelf oefeningen aan te brengen of om een toetsvraag te bedenken met de correcte oplossing. Geef mee dat je de 3 beste vragen ook effectief opneemt in een volgende formatieve test om hun inzet aan te wakkeren.”
“In het basisonderwijs werken sommige leraren via Classdojo met een online beloningssysteem. Leraren kennen beloningen of complimenten toe wanneer leerlingen oefeningen maakten of tijdens online instructiemomenten een goede luisterhouding toonden. Met Classdojo kan je ook klassikale doelen stellen en belonen. Zo versterk je het groepsgevoel op afstand.”
2. ‘Thuis kunnen de ouders, broers en zussen helpen. Hoe weet ik wat de leerling zélf kan?’
Debbie De Neve: “Bij afstandsleren ben je minder zeker van de doelen die een leerling echt zelfstandig bereikt. Om dat beter in te schatten, kan je bij een taak of formatieve toets aan de leerlingen vragen om hun redenering bij bepaalde oefening in te spreken via video of hun resultaat kort mondeling toe te lichten tijdens een online lesmoment.”
“Eigenlijk is hulp vragen tijdens het leerproces niet verkeerd, dus ook niet op afstand. Je kan dat zien als een vorm van differentiatie. Geef leerlingen kansen om tijdens de oefeningen aan zelfevaluatie te doen en eerlijk aan te geven welke bronnen ze thuis gebruikten. Je kan daarvoor de methodiek ‘brein boek buddy baas’ inzetten. Moedig hen aan om de volgende keer de oefeningen zelfstandig, zonder hulp, te maken.”
3. ‘Thuis kunnen de leerlingen alles opzoeken in hun hand- of werkboek of op internet, of antwoorden vragen aan een klasgenoot.’
Debbie De Neve: “Klassieke kennistoetsen kunnen in deze periode inderdaad een vertekend beeld geven over welke doelen de leerlingen al dan niet bereikt hebben. Hou die dus beter voor de contactmomenten. Een openboektaak kan wel. Zo verifieer je of je leerlingen de kennis kunnen toepassen. Ze gebruiken hun boek dan als bron.”
“Wees duidelijk over het doel van de toets: weten waar de leerlingen staan. De benaming kan daarbij helpen: oefentoets of geschiedenisquiz, bijvoorbeeld. Eventueel voeg je een optie toe waar de leerling kan aanduiden of hij dit deel of deze vraag begrijpt.”
“Probeer als leraar opdrachten te ontwikkelen waarbij leerlingen juist wel gebruik mogen maken van internet, vertaalmachines en/of samenwerking om de doelen te bereiken. Laat hen bijvoorbeeld het kwaliteitsverschil van verschillende vertaalmachines ervaren: DeepL versus Google Translate. Biedt realistische rekenvraagstukken aan die ze met het zakrekenmachine mogen maken of laat hen gevonden informatie structureren en kritisch samenvatten. Zet in op mediawijsheid.”
4. ‘Normaal loop ik door de klas en kijk ik of de leerlingen de opdracht goed maken. Hoe kan ik ze observeren via een computerscherm?’
An Leroy: “Je kan de manier waarop leerlingen te werk gaan inderdaad niet letterlijk ‘zien’, maar je kan hun leerproces wel begeleiden. Tijdens een online lesmoment maak je de eerste opdrachten samen, voorzie je een voorbeeld en vraag je aan je leerlingen welke stappen ze moeten nemen. Je kan leerlingen hierbij ondersteunen door gebruik te maken van de OVUR-strategie.”
“De leerlingen lezen de opdracht, begrijpen wat het doel is en vragen zich af wie of wat hen kan helpen bij de taak (oriënteren). Dan gaan ze brainstormen en info opzoeken (voorbereiden). Spreek daarvoor een bepaalde tijd af. Bij het uitvoeren van de taak gaan ze na of aan alle criteria voldaan is en of ze op schema zitten. Ze zoeken zelf oplossingen als ze vastlopen. Achteraf reflecteren ze over hun aanpak, de tijdsplanning en het resultaat.”
“Omdat ouders vaak zelf moeten werken, is het leerproces van hun kinderen opvolgen niet evident. Als je contact hebt met ouders, bekijk dan vooral hoe het kind omgaat met het afstandsleren. Het leerproces bijsturen mag je niet van ouders verwachten. Dat moet nadien in de klas. Of volgend jaar.”
5. ‘Bestaat het risico dat leraren meteen overmatig gaan testen hoe ver hun leerlingen staan zodra ze weer in de klas zitten?’
An Leroy: “Formatief evalueren bij de herstart zal nodig zijn om in te schatten waar elke leerling staat. Kies voor een variatie aan formatieve evaluatiemomenten tijdens de les, zodat je vanuit die beginsituatie gericht oefeningen kan aanbieden en remediëren. Differentiëren kan met verlengde instructie. Dan neem je de leerlingen apart om instructie op maat te bieden in een ‘miniklas’.”
“Om het aantal testmomenten te verminderen, kan je samenwerken met collega’s van andere vakken. Zo kan een leerling een franstalig artikel schrijven voor Natuurwetenschappen en Frans. Voor Engels en geschiedenis schrijft de leerling een brief aan een historisch personage. Of hij interviewt een diëtist of iemand van de voedselinspectie voor het vak voedingsleer. Dat levert punten op voor het taalvak en voor het andere vak.”
6. ‘Gaat breed evalueren, met veel kleine formatieve toetsen, niet ten koste van de klassfeer? We moeten ook aan verbinding werken?’
Debbie De Neve: “Met apps als Mentimeter, Kahoot, Quizizz, Socrative, Educaplay kan je klassikaal op een leuke manier formatief evalueren, dat werkt sfeerbevorderend. Ook werkvormen om samen te evalueren, zijn verbindend. Je kan bijvoorbeeld gebruik maken van The voice’, genoemd naar het gelijknamig tv-programma. Een viertal medeleerlingen zijn de jury en beoordelen een medeleerling op vooraf afgesproken criteria. Bij een spreekoefening voor Engels kan de jury bijvoorbeeld letten op intonatie en stemvolume van de spreker en het correcte gebruik van de werkwoorden en de woordenschat. Is het resultaat goed, dan draaien de juryleden hun stoel om naar de spreker. Bespreek de criteria met de volledige klas als de presentatie is afgelopen.”
An Leroy: “Veel leerlingen hebben hun vrienden en ‘real life’ sociaal contact enorm gemist. Je kan dat hernieuwde contact aanwenden en bevorderen met ‘samenwerkend leren’. Integreer ook motorische, praktische en muzische vaardigheden in je vak. De maaltafels oefenen in combinatie met beweging, Franse liedjes zingen, samen koken, estafette spelen met de leerstof van wereldoriëntatie, toneelspelen met zelfgemaakte poppen, samen poëzie schrijven of voorlezen … We weten dat dit de lichamelijk, geestelijke en emotionele gezondheid van leerlingen ten goede komt.”
Debbie De Neve is senior onderzoeker van het expertisecentrum groeikracht in onderwijs en lector aan de lerarenopleiding secundair onderwijs. An Leroy is onderzoeker van het expertisecentrum groeikracht in onderwijs en lector aan de lerarenopleiding secundair onderwijs. Ze ontwikkelden de toolbox formatieve evaluatie waar je veel werkvormen en praktijkvoorbeelden vindt.
Log in om te bewaren
Vincent Henry
30 april 2020Punten zitten ingebakken in ons schoolsysteem. Kinderen werken voor punten om thuis goed te scoren... Het kan ook anders. Punten zijn helemaal niet nodig, toch niet voor de kinderen. Ze moeten de taken afwerken omdat ze dat voor zichzelf zo goed mogelijk willen doen, niet voor punten of beloningen. Intrinsieke motivatie heet dat, de gezondste manier om te leren. (cfr. het boek ‘Spelend leren’, uitg. Abimo).
Laat een reactie achter