Waarom werk maken van een etnisch divers lerarenkorps?

“Als leerlingen met een migratieachtergrond een leraar hebben in wie ze zichzelf herkennen, dan heeft dat een positief effect op de leerprestaties. Verschillende studies in de Verenigde Staten tonen dat aan. Heeft een Afro-Amerikaanse leerling minstens 1 Afro-Amerikaanse leraar? Dan maakt hij 29% meer kans om door te stromen naar het hoger onderwijs. Het risico op vroegtijdige schooluitval daalt met 39%.”

“Uit die Amerikaanse onderzoeken blijkt ook dat de leerprestaties van witte leerlingen er niet op achteruitgaan als ze les krijgen van een leraar met een andere achtergrond. Meer diversiteit in het lerarenkorps komt de kwaliteit van het onderwijs in z’n geheel dus ten goede, want de etnische kloof verkleint.”

“In Vlaanderen bestaan zulke onderzoeken niet. Ons percentage leraren met een migratieachtergrond is namelijk zo klein, dat je een enorme steekproef nodig hebt om tot representatieve resultaten te komen. Ongeveer 5% van onze leraren heeft een migratieachtergrond, maar de meesten komen uit Nederland of Frankrijk. Minder dan 1% heeft niet-westerse roots, bijvoorbeeld in Marokko, Turkije of Congo.”

“Ik neem aan dat meer etnische diversiteit in het lerarenkorps ook bij ons positieve gevolgen zal hebben. Maar zelfs als het geen significant effect heeft, dan nog is het gewoon rechtvaardig. Alle burgers betalen belasting voor goed onderwijs. Wij financieren samen de lonen van onze leraren. Dan is het toch absurd dat vrijwel alle banen in het onderwijs naar 1 bevolkingsgroep gaan?”

Zo weinig leraren met een migratieachtergrond: hoe komt dat?

“Zo ken ik een leraar Houtbewerking die van zijn mentor hoorde dat hij ‘nooit een goede leraar zou worden’ als hij lidwoordfouten bleef maken. Natuurlijk is het belangrijk dat een leraar correct Nederlands spreekt. Maar feedback op die manier verwoorden, is enorm demotiverend. Waarom benoemde die mentor naast zijn werkpunten niet ook zijn potentieel? Een leraar Houtbewerking die meerdere talen kan, motiveert misschien jongeren die anders afhaken.”

“Voor moslima’s is er nog een extra drempel. In de meeste scholen mag je als leraar geen hoofddoek dragen. Daarom kiezen jonge vrouwen met een hijab niet snel voor de lerarenopleiding. Doen ze dat wel, dan vinden ze moeilijk een stageplaats of werk waar ze met hun hoofddoek mogen lesgeven. Dat stelt ze voor een moeilijke keuze tussen hun droomjob en hun culturele identiteit. Alleen al in mijn onderzoeksteam heb ik 2 getalenteerde vrouwen die om deze reden niet meer in het leerplichtonderwijs werken.”

© Illias Teirlinck

“Bovenop deze drempels komen de gekende hordes. Veel jonge leraren rijgen interim na interim aan elkaar. Heb je een precaire thuissituatie, dan wil je misschien een beroep dat je meer werkzekerheid biedt. Zeker als een andere thuistaal of hoofddoek je kansen op werk doet slinken. Uiteraard groeit niet elke leerling met een migratieachtergrond op in armoede, maar voor een stuk overlapt het wel.”

“Het vaak gehoorde argument dat ouders met een migratieachtergrond willen dat hun kind ‘hoger mikt’? Daarvoor bestaat, voor zover ik weet, geen wetenschappelijk bewijs. Leraar is juist een beroep met status, waarom zou dat voor migrantengezinnen anders zijn?”

“Het klopt dat er een aantal initiatieven zijn om meer etnische diversiteit in de lerarenopleiding te krijgen, zoals mentoring trajecten en doelgroepencampagnes. Ik ken die individuele acties te weinig om daar uitspraken over te doen. Als we echt een verschil willen maken, moeten we volgens mij focussen op de genoemde structurele drempels.”

Hoe breng je als directeur meer diversiteit in je schoolteam?

“De eerste belangrijke stap: informeer jezelf. Als je het probleem van een homogeen lerarenkorps niet ziet, doe je geen moeite om te vechten voor meer diversiteit. Verdiep je dus in stereotypen, vooroordelen, etnische discriminatie en structureel racisme. Lees boeken, luister podcasts, kijk documentaires: er is materiaal genoeg. Of volg met je schoolteam een vorming over dit thema.”

“Hebben jullie een vacature? Moedig mensen met een niet-westerse migratieachtergrond expliciet aan om te solliciteren. Ook zij-instromers die nog geen onderwijsdiploma hebben, maar tijdens hun loopbaan een opleidingstraject kunnen doen. Benoem de kennis van een minderheidstaal en/of -cultuur als een objectief pluspunt. Het helpt ook als je selectiecomité de samenleving weerspiegelt, bijvoorbeeld via ouders of buurtwerkers met een migratieachtergrond. Lukt het niet om geschikte kandidaten te vinden? Dan kan je de hulp van het Minderhedenforum inschakelen, of advies vragen aan een school met een diverser team.”

“De stap naar een diverser schoolteam stelt directeurs soms voor een moeilijke keuze. Wat doe je als er een leraar met een hijab solliciteert, maar je schoolbestuur hanteert een verbod op levensbeschouwelijke tekens voor leraren? Persoonlijk zou ik het daar niet bij laten. Kaart het probleem aan bij je schoolbestuur. Leg uit dat zo’n verbod een heleboel getalenteerde leraren uitsluit: wat gaan ze daar aan doen?”

“Heb je een leraar met een migratieachtergrond aangeworven? Zorg dan dat je zijn talenten benut. Laat hem bijvoorbeeld boeken selecteren in een andere taal voor de schoolbibliotheek, of werk samen aan lesvoorbereidingen rond cultureel gevoelige onderwerpen. Zo wordt etnische diversiteit echt een meerwaarde in je team, een kans om sterker samen te werken.”

Hebben ook ‘witte’ scholen baat bij een etnisch divers team?

“Wie nooit met diversiteit in aanraking komt, heeft geen benul van hoe onze samenleving eruit ziet en mist de skills om voor een internationaal bedrijf te werken. Die leerlingen hebben het haast nog meer nodig om les te krijgen van een leraar met een migratieachtergrond!”

Hoe kan je als witte leraar een bondgenoot zijn voor collega’s met een migratieachtergrond?

Meer informatie over onderwijs en diversiteit vind je in Orhan Agirdag’s boek ‘Onderwijs in een gekleurde samenleving’ (Epo).