© Kevin Faingnaert

Ruim 4 jaar geleden, vlak voor de zomervakantie, kreeg de directeur van KADE klachten binnen van enkele ouders. Een leraar zou verbaal een grens hebben overschreden. Het ging om een zware beschuldiging. Algemeen coördinator Harry Blommaert, vertrouwenspersoon van de directeur, herinnert zich het voorval als een eenzame worsteling.

“Je moet plots meerdere rollen vervullen: onderzoeken wat er is gebeurd, de reputatie van de school beschermen en handelen in het belang van de kinderen. Alsof je tegelijk op de stoel zit van onderzoeker, advocaat en rechter. Ondertussen was ook de lokale pers erop gesprongen en keken burgemeester en schepenen mee. We zijn toen de vakantie ingegaan met een bezwaard gemoed, het voelde heel heftig allemaal.”

Nood aan een beleid

Het voorval liet een diepe indruk na. “We waren het allemaal eens: dit mag niet opnieuw gebeuren. Tegelijk kwam al snel het besef: dit gaat ons petje te boven. We hebben hulp nodig.” De school klopte aan bij Filip Claeys, vertrouwenspersoon van de stad Deinze. “Als deeltijds kunstonderwijs vallen we onder de inrichtende macht van onze stad. Filip is toevallig ook verantwoordelijk voor onderwijs én psycholoog, dus hij was het logische aanspreekpunt. Hij heeft ons geïntroduceerd bij Sensoa.”

“Wanneer je een voorval meemaakt rond grensoverschrijdend gedrag, is de eerste reflex om zo snel mogelijk een correcte en menselijke oplossing te vinden. Maar eigenlijk is het belangrijk om werk te maken van een breed gedragen beleid rond het thema, zodat je gelijkaardige voorvallen in de toekomst kan voorkomen. Dat hebben die eerste gesprekken met deskundigen ons geleerd.”

“Iets van vroeger”

Na advies van Sensoa werd beslist om een werkgroep op te richten. Harry: “We zijn een grote academie, met afdelingen woord, dans, muziek … Omdat we zo veel mogelijk mensen wilden betrekken, hebben we leraren aangesproken uit verschillende hoeken: heb je zin om hier mee over na te denken? Heb je een visie hierover? We mikten op een goede mix van leeftijden, vakspecialisaties en een goed evenwicht tussen mannen en vrouwen. Dat is prima gelukt. Zo zijn we van start kunnen gaan met een groep van 12 mensen.”

“De eerste vergadering was best emotioneel. Het voelde heel verbindend. En dat was nog vóór we ervaringen deelden. Tot dan leek seksueel grensoverschrijdend gedrag ‘iets van vroeger’, iets waar anderen mee te maken krijgen. Maar toen we gingen praten, kwam er veel naar boven. Incidenten tussen leerlingen, reacties op naakten in lessen beeldende kunst of bijzondere situaties. Zoals die keer dat een meisje advies vroeg aan een leraar toneel over een delicaat onderwerp, omdat ze thuis geen seksuele opvoeding kreeg. Hoe ga je daar als leraar mee om?”

Wat voor plek willen we zijn?

“De voorbeelden waren soms confronterend, maar het voelde ook bevrijdend. Je voelde de opluchting in de kamer: dit is heftig, maar het kan benoemd worden. We kunnen erover praten, samen nadenken over hoe we hier op een fijnzinnige manier op reageren. Het perspectief werd al snel ruimer dan enkel seksueel overschrijdend gedrag. Het gaat om correct omgaan met mensen. Daarom hebben we gekozen voor de term integriteitsbeleid.”

“We stonden gelukkig niet alleen. Vanaf de eerste vergadering was er een trajectbegeleider van Sensoa aanwezig, Erika. Zij heeft 2 jaar lang mee de weg met ons afgelegd. Niet dominerend, maar coachend. Ze informeerde ons, of stuurde bij waar nodig. Ook Filip was er van meet af aan bij. Hij zag het als een manier om zelf bij te leren. Ondertussen is hij een echte compagnon de route. Met de hulp van Erika en Filip hebben we een heldere visietekst opgesteld, die samenvat waar we naartoe willen met onze school, wat voor plek we willen zijn.”

Geen angst maar overleg

Eenmaal de visietekst op punt stond, moest er natuurlijk ook een handelingsprotocol komen. Dat bleek een lastige stap, omdat er weinig voorbeelden zijn. Harry: “We zijn op aanraden van Sensoa aan de slag gegaan met het draaiboek van de sportfederaties. Ons uiteindelijke protocol is wel anders geland. Het draaiboek van de sportfederaties is bijzonder gedetailleerd. Begrijpelijk, want het is opgemaakt na een periode van crisis. Maar daardoor zat er een soort angstvalligheid in. Dat wilden we vermijden, we mikken echt op een cultuur van overleg.”

In Deinze vormt de werkgroep het speerpunt in het beleid rond grensoverschrijdend gedrag. Alle leden hebben een opleiding API gevolgd (aanspreekpunt integriteit red.) en 3 mensen hebben de verantwoordelijkheid ook effectief opgenomen. Bij een voorval zetten zij de eerste stappen. Afhankelijk van de situatie, overleggen ze onderling of wordt de werkgroep samengeroepen.

Een ernstig incident zoals 4 jaar geleden heeft de school gelukkig niet meer meegemaakt, maar ze zijn er wel op voorbereid. Voor zo’n geval liggen de telefoonnummers klaar van externe deskundigen: de vertrouwenspersoon bij de stad, de beschikbare hulplijnen en noodnummers, een bereidwillig CLB of, in nood, de lokale sociale politie.

© Kevin Faingnaert

Nabijheid maakt kwetsbaar

De grootste uitdaging, ondervindt Harry, is de thematiek warm houden. “We geven les aan 2200 leerlingen, verspreid over 5 locaties. Ons team telt 80 leraren. Hoe zorg je ervoor dat een thema als integriteit breed geïntegreerd blijft? Daar zijn we blijvend mee bezig. Soms plaatsen we een cartoon in een interne publicatie, maar evengoed organiseren we op een pedagogische studiedag een voormiddag rond het Vlaggensysteem van Sensoa.”

“Als de coronacrisis achter de rug is, willen we ook graag een bevraging rond welzijn organiseren bij personeel, leerlingen en ouders. Dat zal ongetwijfeld ook veel nuttige informatie opleveren, waar we verder mee aan de slag gaan.”

“Aanvankelijk waren we een beetje bang voor de reacties van collega’s. De cases in het vlaggensysteem van Sensoa zijn bijvoorbeeld vrij heftig. Maar we krijgen steevast dezelfde feedback: goed dat dit op de agenda staat. Niet alleen bij ons, maar in het kunstonderwijs in het algemeen. Leraren en leerlingen werken vaak jaren samen. En kunst draait om je eigenheid ontdekken, het komt heel dicht bij de mens. Zo ontstaan mooie dingen, maar er is ook kwetsbaarheid mee gemoeid. Daar moeten we ons van bewust zijn.’

Zorgvuldiger in de omgang

De coördinator kijkt positief terug op het traject van de afgelopen jaren. “Dankzij onze werkgroep zijn integriteit en grensoverschrijdend gedrag een gedragen en gedeelde verantwoordelijkheid. Het beleid ligt niet bij de directeur, maar bij een werkgroep die er expertise over heeft opgebouwd. Dat geeft gemoedsrust voor alle betrokken partijen. Maar het is meer dan dat. Er is iets veranderd. Het gebouw van de school is nog steeds hetzelfde, maar ik kijk er anders naar. We gaan op een meer bewuste manier met elkaar om. Zorgvuldiger.’

Harry besluit met een belangrijke boodschap voor andere scholen. “Voor ons was dit het best mogelijke verhaal, maar dat betekent niet dat dit de enige juiste weg is. We vonden een mooie groep vrijwilligers, die hier enthousiast hun schouders hebben ondergezet. Voor leraren met een voltijdse opdracht overdag is dat misschien niet evident. Mijn belangrijkste tip: laat je bij een voorval niet isoleren met iets wat je taak overstijgt. We hebben als leraar een opdracht, maar die heeft grenzen. Dat op tijd beseffen en hulp zoeken, liever dan alles zelf te willen oplossen, daarmee kom je al een heel eind.”