"Preventie van burn-out begint bij propere toiletten"

“Heb je een probleem? Los het zelf op!” Zo vat stressspecialist Luc Swinnen hét pijnpunt in het onderwijs bloot. “Voor zelfzorg moeten leraren zelf opdraaien, ook na een burn-out, terwijl daar meer geld en tijd zou moeten naartoe gaan.”

Zijn leraren vatbaarder voor burn-out dan andere beroepsgroepen?

Luc Swinnen: “9 % van de Belgische beroepsbevolking kreeg ooit af te rekenen met een burn-out. Bij leraren gaat het zelfs over 15 %, blijkt uit een peiling die ik deed. Burn-outpatiënten zijn doorgaans vriendelijk, gevoelig, plichtsgetrouw en hardwerkend. Die karaktereigenschappen vind je ook terug bij een grote groep leraren. Zij vormen daardoor een erg kwetsbare groep.

Het is bovendien een zwaar beroep. Leraren hebben een hoop administratieve beslommeringen, maar ze krijgen ook te maken met persoonlijke problemen van leerlingen. Dat kruipt in je kleren. Daarnaast moeten leraren zich vaak verdedigen over de vele vakanties, terwijl niemand weet wat ze voor en na school allemaal doen.”

Speelt het gevoel te weinig gewaardeerd te worden hen parten?

Luc Swinnen: “Dat gebrek aan appreciatie is inderdaad een belangrijke factor. Werknemers met een nakende burn-out hebben hun zelfbeeld vaak verbonden met hun werk. Ze willen anderen plezieren en worden te vriendelijk in de hoop hetzelfde terug te krijgen. Maar dat is niet vanzelfsprekend in een schoolomgeving: leerlingen zijn niet altijd doetjes en in de klas ben je vaak op jezelf aangewezen.”

Wat kunnen directeurs doen?

Luc Swinnen: “Om te beginnen kunnen ze op het vlak van preventie een tandje bijsteken. Dat begint met primaire behoeften zoals propere toiletten of goed eten. Zoiets heeft een belangrijke impact op het welzijn van je personeel. Als ik zie wat leerlingen en dus ook leraren ’s middags soms voorgeschoteld krijgen …

Daarnaast zie ik ook voor het beleid een probleem. Scholen kunnen jaarlijks amper 100 euro per leraar besteden aan vorming. Meestal kiezen ze voor een professionele bijscholing, voor zelfzorg blijft er nauwelijks wat over. Zo geef je stress en burn-out alle kansen.”

Zijn scholen verplicht om in te zetten op burn-outpreventie?

Luc Swinnen: “Ja, daar bestaat federale wetgeving over. Je hebt op elke school ook een preventieadviseur, maar leraren moeten vaak zélf de stap zetten naar hulp. Vanaf dat moment staan ze er alleen voor. Wat een verschil met de privésector. Daar roepen veel werkgevers mijn hulp in wanneer een van hun werknemers kampt met een burn-out. Ze beseffen dat een burn-out vaak de sterkste krachten treft. Die willen ze graag weer aan boord halen. Het onderwijs zou ook beter moeten zorgen voor zijn mensen.”

Hoe kan je een burn-out herkennen?

Luc Swinnen: “Een burn-out komt pas aan het einde van een lange lijdensweg. Toch zijn er een aantal symptomen die je kunnen waarschuwen. Het is een belangrijk signaal wanneer je contact met collega’s en vrienden begint te vermijden. Je wordt ook steeds meer moe en vindt nauwelijks de energie om dingen aan te pakken. Ten slotte tast de burn-out ook je zelfbeeld aan: je krijgt het gevoel dat je niets kan. Op dat punt duurt het niet lang meer voor je lichaam de stekker eruit trekt.”

Kan een burn-outcoach dan redding brengen?

Luc Swinnen: “De laatste jaren duiken zulke coaches op elke straathoek op. Stress is een ziekte van deze tijd, het is logisch dat sommige mensen daar commerciële kansen in zien. Toch ben je beter voorzichtig: niet alle coaches hebben de juiste opleiding of achtergrond om met burn-out om te gaan.

De eerste stap is dan ook de huisarts. Die schrijft je vaak meteen een rustperiode voor. Een goede arts doet daarnaast een bloedonderzoek. Zo weet hij of er lichamelijke problemen meespelen. Is dat niet het geval, dan kan hij je doorverwijzen naar een specialist. Die leert je om de achterliggende gevoelens en patronen van je burn-out te ontdekken. Pas dan kan je technieken leren om in de toekomst beter met stress om te gaan. De hele herstelperiode duurt ongeveer 6 maanden. Essentieel, want zonder de juiste hulp blijf je een vogel voor de kat.”

Burn-out in zicht? Herken de signalen

Herken jij de meeste van deze symptomen? Dan ben je misschien wel op weg naar een burn-out. Praat erover met je huisarts.

Je probeert werk of relaties vaak te ontvluchten.
Je hebt kritiek op collega’s, je baas en het werk zelf.
Je hebt weinig energie.
Je hebt moeite om te relativeren.
Je hebt last van slapeloosheid.
Je zoekt je toevlucht in medicatie voor je klachten.
Je voelt je bij momenten hulpeloos en zelfs hopeloos.
Je ontwikkelt een cynische kijk op het leven.
Je hebt fysieke klachten zoals hoofdpijn, nekpijn, rugpijn, hartkloppingen …
Je wordt snel angstig en boos.
Je hebt last van negatieve gedachten zoals zinloosheid van het leven, apathie, schuldgevoelens …

Heb je last van stress of burn-out, dan kan je voor advies en hulp terecht bij de preventieadviseur, vertrouwenspersoon of arbeidsgeneesheer van de school. De preventieadviseur voor psychosociale belasting zorgt voor een preventieplan. Daarin kan hij maatregelen opnemen die een burn-out moeten voorkomen. Psychosociale risico’s op het werk voorkomen is een gezamenlijke opdracht van het schoolbestuur en de directie. Zij hebben verschillende rollen en verantwoordelijkheden die wettelijk zijn vastgelegd. Het Onderwijsministerie ondersteunt scholen met een beleidsplan vol info en tips om het welzijn van personeel en leerlingen te verhogen.

Tinne Deboes

3 reacties ingeklapt

Dirk

26 oktober 2016

Vergeet wel de burn-out bij directeurs niet!
Tof om te lezen dat 'Onderwijsministerie ondersteunt scholen met een beleidsplan vol info en tips om het welzijn van personeel en leerlingen te verhogen.'
Misschien kan de minister ook voldoende middelen voorzien voor onderwijs, want die zijn nu ondermaats. De mensen zitten inderdaad soms op hun tandvlees.
Auteur schrijft dat leerkracht een 'zwaar beroep' is. Hopelijk vindt onze Vlaamse regering dat ook ...

Reageren

Dries

26 oktober 2016

Het is een goede zaak dat er aandacht is voor het burn-out- probleem (% meer mensen dan in de meeste andere sectoren) binnen onderwijs. Naast de beperkte maatschappelijke waardering wordt ook het tekort aan middelen om aan zelfzorg te doen, aangehaald. Zeker terecht. Voor het beleid zie ik echter nog 2 belangrijke factoren: het goed organiseren van de school op zich zorgt voor betere werkomstandigheden waardoor mensen beter ondersteund worden in een team - ze staan er dan niet zo alleen voor.
Tevens echter is een van dé hoofdredenen voor burn-out in gelijk welke sector het niet kunnen voldoen aan de gestelde verwachtingen. Daar knelt voor onderwijs zeker ook het schoentje. De vraag om steeds verder te gaan in het aanbieden van onderwijs op maat voor elk kind klinkt steeds luider. Hiermee gepaard gaat de wens (eis?) om heel sterk te differentiëren in de klas. Het M-Decreet maakt deze taak nog complexer vanwege de hogere instroom van kinderen met specifieke noden. Dit betekent nog meer verschillen die niet meer allemaal te monitoren blijven voor 1 leerkracht.
Door de communicatie die vanuit het Departement Onderwijs en Welzijn omtrent het M-Decreet gevoerd wordt, menen ouders het recht te hebben de lat hoger te leggen voor de leerkracht van hun kind. De verantwoordingspolitiek die er al was wordt daardoor nog sterker uitgebreid. Dit manifesteert zich vaak in meer administratie.
Jammer genoeg weten leerkrachten zich bij de adminstratieve verplichtingen niet echt gesteund door 'hun' Departement. Ter illustratie: de spijbelproblematiek - niveau basisonderwijs - die men ook al jaren probeert aan te pakken door de regelgeving omtrent afwezigheden te verstrengen. De problematiek raakt op macro-niveau niet opgelost. Men schuift dan de bal door naar het kamp van de individuele school, directeur, zorgcoördinator, leerkracht: maak nu vanaf 5 halve dagen onwettige afwezigheid maar een dossiertje op. Terwijl we allemaal weten dat deze dossiers geen verandering brengen in de wijze van handelen bij de ouders, de echte verantwoordelijken.

We merken nu al een daling van het aantal inschrijvingen in de lerarenopleidingen dus het is zeker zaak om zoveel mogelijk mensen aan boord te houden. De overheid kondigt al 15 jaar het beroep van leerkracht aantrekkelijker te maken maar slaagt daar tot op heden dus niet in. Ik hoop dat dit artikel geen poging is om ook hier de bal in het kamp van de lokale besturen of directies te leggen bij gebrek aan eigen moed/ideeën/...

Reageren

veerle

23 december 2016

Burn-out en alle andere minder erge stressverschijnselen worden voor een groot deel veroorzaakt door collega's zonder burn-out. Het werk van plichtsgetrouwe en hardwerkende mensen wordt niet zelden ondermijnd, ondergraven, ongedaan gemaakt... door het geklungel van ondeskundigen en lanterfanters of door beslissingen van bovenaf die geen rekening houden met de implicaties in de praktijk. Geef de school én bij uitbreiding elke andere job terug aan de vriendelijke, plichtsgetrouwe en hardwerkende mensen die zich op de inhoud van hun job concentreren in plaats van zich in de kijker te werken of strategische spelletjes spelen. Daarna pakken we de werkdruk aan..

Reageren