Leervertraging bij kleuters: de klik maken met taal én elkaar

© Illias Teirlinck

Liesje Botteldoorn, leraar derde kleuterklas: “Onze school telt 14 verschillende thuistalen. Na verlengde vakanties of quarantaines moeten sommige kinderen weer de klik met het Nederlands maken. Daarnaast missen alle kleuters thuis spelmomenten met klasgenootjes. Maar ook uitdaging.”

“Kleuters hebben die nodig om verbindingen in de hersenen te leggen. Sommige kinderen krijgen die uitdagingen meer op school dan thuis. Als je veel met de tablet of gsm speelt, hoef je je beurt niet af te wachten en ontwikkel je weinig motoriek.”

Gevaarlijke schaar

“Daarom betrekken we ouders bij de activiteiten op school. Ze schatten niet altijd goed in wat hun kind al kan of vinden een schaar gevaarlijk. Tijdens de lockdown deelden we video’s van kleuters die knippen in de klas. Dat geeft vertrouwen: dan mag het thuis ook.”

“Als we een nieuwe letter aanbrengen, laten we kleuters thuis voorwerpen zoeken met die letter. We moedigen onze ouders ook aan om met hun kind de schrijfdans te oefenen in zand of schuim, of om samen de was op te hangen. 2 vliegen in 1 klap: je kind oefent zijn motoriek maar ook een stukje zelfstandigheid.”

“Na 3 jaar kleuteronderwijs hebben kinderen in het beste geval 1000 halve dagen in de klas op de teller staan. Door corona zitten laatstejaars kleuters daar nu in de praktijk een heel eind onder, al mogen scholen ze als ‘aanwezig’ registreren voor hun toelating tot het eerste leerjaar.”

“Daarom vinden we het belangrijk om thuis het leren en de motorische ontwikkeling door te laten lopen. En elke kans om kinderen op school te krijgen, grijpen we. Toen angstige ouders hun kind thuis hielden, reden we naar hen toe voor een gesprek.”

© Illias Teirlinck

Geen zware alarmbellen

“We kiezen voor kleine klassen, als ons team voltallig is. Onze extra SES-uren zetten we in om genoeg aandacht aan taal te besteden en aan kinderen met zorgnoden zoals autisme. Zware alarmbellen gaan er vandaag niet af op cognitief vlak, weten we uit de KOALA-test.”

“De meeste kleuters scoorden goed de test, de enkelingen met mindere cijfers volgden we al op. Maar we blijven bezorgd: in de kleuterjaren leg je het fundament. Hoe geven we deze kleuters, die minder dagen in de klas doorbrachten, evenveel talige impulsen als vroeger?” 

“Daarom werken we nog meer aan taal dan anders. Om de 2 à 3 weken zetten we een tiental themawoorden in de kijker, bijvoorbeeld rond emoties, robots of fruit. Die woorden komen in verschillende activiteiten aan bod, o.a. bij het stempelen in de schrijfhoek.”

“Tegelijkertijd leren we nieuwe letters: het themawoord robot is ideaal om de ‘r’ te introduceren. In ons alfabetboek bekijken we daarna prenten rond een letter. Spelenderwijs herhalen we woordenschat: de kleuters benoemen welk stuk fruit ik weghaal van de tafel of hoe het personage in het prentenboek zich voelt. En zelfs onze korte yoga-momenten vullen we bewust heel talig in.” 

Kameel evenveel

“Ons publiek is heel divers, de beginsituaties liggen ver uit elkaar. We houden voortdurend in de gaten hoe een kind evolueert en organiseren 3 zorggolven per jaar waarbij we kinderen met achterstand 6 tot 8 weken intensief begeleiden. Dat doen we al jaren, we moesten ons niet heruitvinden. Heeft iemand meer herhaling nodig? Dan spelen we samen met de vlinderjuffen – onze zorgjuffen die in verschillende klassen helpen – kort op de bal: in kleine groepjes slijpen ze woorden in.”

“Ook voorbereidend rekenen komt uitgebreid aan bod. Met handpoppen introduceren we visueel nieuwe begrippen: minder met vlinder, meer met beer, evenveel met kameel. Diezelfde methode gebruiken collega’s in de lagere school. De kinderen leren cijfers herkennen, de telrij opzeggen, het verschil tussen lang en kort. Sommige kleuters vullen al patronen aan, andere vinden dat nog moeilijk.”

Groen T-shirt

“We moeten minstens evenveel bijspijkeren op structuur, regels en omgangsvormen. Je merkt het in speelhoeken en op de speelplaats: kinderen krijgen sneller ruzie. Op school maken we hen bewust: ‘Ik deed iets wat niet kan’. Onze beleidsondersteuner zet dan zijn kepie op: als stop-politie past hij de stop-denk-doe-check-methode toe. Hij ontleedt met de kinderen waarom het uit de hand liep en maakt nieuwe afspraken die we samen opvolgen.” 

“Maar we zetten ook hard in op het positieve en geven complimenten: ‘Mooi hoe jij je vriendje hielp.’ En de vlinderjuffen spelen situaties uit de maandpunten zoals ‘zelfbeheersing, verdraagzaamheid en behulpzaamheid’. De juf met het groene T-shirt ruimt mooi op, terwijl die met het rode T-shirt de boel op stelten zet. De kleuters vertellen het na en verzinnen oplossingen. Die talenten zullen in de lagere school goed van pas komen.”

“In juni krijgen alle kinderen een diploma. Bij de meeste kinderen staat daarop: ‘klaar voor het eerste leerjaar’, bij anderen: ‘klaar voor een extra jaar als assistent van de juf’. Zij blijven nog wat doorkleuteren. Dankzij de team-focus op taal, denk-, socio-emotionele en motorische ontwikkeling stappen onze kleuters straks met evenveel bagage naar het eerste leerjaar als vóór corona.”