Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

“Goede relatie met collega’s maakt leraren gelukkig”

  • 17 oktober 2016
  • 6 minuten lezen

Hoe leraren zich voelen, of ze het volhouden in onderwijs en genoeg energie krijgen, hangt ook af van de kwaliteit van hun relaties met collega’s op school. Dat blijkt uit het doctoraatsonderzoek van Chloé Meredith (KU Leuven) over sociale netwerken op school.

Chloé Meredith
Chloé Meredith – KU Leuven

Chloé Meredith bracht het sociale netwerk van 14 Vlaamse secundaire scholen in kaart: met wie en hoe vaak praten leraren over de klaspraktijk en met wie en hoe vaak kletsen ze over het gezin, hobby’s? Opvallend: de relaties op school bepalen mee hoe de leraar zichzelf en zijn school ziet. 9 vaststellingen.


1. Leraren zijn meer vrienden dan professionele collega’s op school

Chloé Meredith: “Leraren hebben meer gesprekken over privézaken dan over de klaspraktijk. Gemiddeld 61 procent van alle gesprekken op school is puur persoonlijk. Leraren praten in mindere mate (39 procent) over leerinhouden, werkvormen of klasmanagement. 1 op de 3 gesprekken op school gaat tegelijk over het werk én meer persoonlijke zaken.”


2. Een samenwerkingscultuur op school zorgt voor grotere jobtevredenheid

Chloé Meredith: “Is een sterk sociaal netwerk altijd beter? Dat moet je genuanceerd bekijken. Zo kan een extreem dicht samenwerkingsnetwerk gunstig zijn voor kennisdelen of een gemeenschappelijke onderwijsopvatting. Maar in zo’n netwerk zal misschien weinig nieuwe, externe informatie doorstromen omdat iedereen overtuigd is van de aanpak of visie. Iedereen zit in dezelfde ‘mindset’.”

“Uit het onderzoek blijkt dat leraren wel meer tevreden zijn in hun job als ze in een samenwerkingscultuur kunnen werken. Ze voelen zich ook meer betrokken bij de school, willen en kunnen zich er makkelijker mee identificeren en willen zich er ook graag aan binden.”


3. Leraren besmetten elkaar met positieve emoties maar ook met negatieve

Chloé Meredith: “We hebben niet kunnen vaststellen dat er minder burn-out is in scholen waar leraren vaker met elkaar praten. Wel dat leraren met sterke onderlinge relaties gevoelens als emotionele uitputting, het gevoel niet meer het verschil te kunnen maken en gelatenheid (‘Het kan me niet meer schelen’) vaker dreigen door te geven, bewust én onbewust.”

“Tegelijk werkt het gevoel dat je iets verwezenlijkt, dat je bijdraagt aan de school, even besmettelijk. Gesprekken daarover zijn dus het beste tegengif tegen burn-out. Scholen moeten leraren daarom het gevoel geven dat ze ertoe doen, ze de ruimte geven om zich te ontwikkelen en te ontplooien. De lerarenkamer is soms een plek om te ventileren, maar ook om vaak successen te delen en complimenten te geven.”


4. In scholen met een stevig sociaal netwerk willen minder leraren uit hun job stappen

Chloé Meredith: “Jobtevredenheid en betrokkenheid bij de school zijn belangrijke voorspellers om al of niet uit de job te willen stappen. Opnieuw speelt er een besmettingseffect. De intentie om te stoppen wordt gedeeld door collega’s die vaak met elkaar praten.”

“Maar nog meer zien we dat betrokkenheid bij de school besmettelijk is. Zowel startende als ervaren leraren die omringd worden door collega’s die zich betrokken voelen, tonen zelf een hogere betrokkenheid, maar ook een hogere jobtevredenheid. En wie zich zo voelt, wil in de job blijven. Het gaat dus niet over hoeveel relaties een leraar heeft, maar wel over wát er in die relaties gebeurt en uitgewisseld wordt.”

Met wie praat jij over de klaspraktijk?

SCHOOL A

grafiek: 'Met wie praat jij over klaspraktijk'. School A
legende bij infografiek

In school A zijn er meer geïsoleerde leraren die met niemand over de klaspraktijk praten. Leraren in school A praten maandelijks met gemiddeld 2 personen over de klaspraktijk, in school B is dat bijna het dubbel.


SCHOOL B

legende bij infografiek

In school B is het aantal wederkerige interacties 3 keer groter dan in school A. Leraren met meer ervaring hebben niet noodzakelijk meer relaties.

5. Samenwerken stimuleren rendeert

Chloé Meredith: “Leraren aanmoedigen om samen te werken kan ervoor zorgen dat collega’s elkaar beter leren kennen, dat er vertrouwen groeit. Uit het onderzoek blijkt dat formele structuren zoals bv. vakwerkgroepen informele interacties kunnen faciliteren. Doordat leraren elkaars talenten en expertise leren kennen, bestaat de kans dat ze elkaar in de toekomst sneller vinden.”

“Een voorbeeld om uitwisseling en samenwerking te stimuleren is de Talentenkaart. Het idee is simpel: je brengt de talenten van alle leraren op school in beeld en zet het team aan tot uitwisseling en samenwerking. Onderzoek toont dat die Talentenkaart voor meer jobtevredenheid zorgt en meer positieve vibes in het team. Zowel starters als ervaren leraren wisselen meer informatie uit én zetten hun talenten breder in.”


6. Subgroepen op school hoeven geen probleem te zijn

Chloé Meredith: “Sociale netwerken op scholen verschillen heel hard, vooral als het gaat over het inhoudelijke, het werkgerelateerde. Soms zie je dat zo’n netwerk heel gecentraliseerd is, dat 1 persoon heel wat relaties uitstuurt of ontvangt, terwijl in andere scholen de relaties gelijkmatig verdeeld zijn.”

“In grote organisaties, zoals secundaire scholen, ontstaan er vaak subgroepen. Dat is een ‘natuurlijk’ proces, omdat het vaak onmogelijk is om met iedereen even intens te interageren. Zolang ze niet ‘balkaniseren’, of afgesloten raken van de rest van het team en dus ingebed zijn in een bredere samenwerkingscultuur en -structuur op school, vormen die subgroepjes geen probleem.”


7. De directeur hoeft niet centraal in het netwerk

Chloé Meredith: “De directeur kan het sociale kapitaal op school sterk boosten. Als hij of zij een duidelijke visie heeft over co-teachen, hospiteren, projectwerking … en de leraren uitdaagt om talenten en expertise te delen. En als hij ook zelf het voorbeeld geeft en aanspreekbaar is. Hij hoeft daarvoor niet in het centrum van alle interactie te staan maar kan bv. ook als brugfiguur functioneren tussen leraren en subgroepen.”


8. De lerarenkamer mag geen bezemhok zijn

Chloé Meredith: “Als we willen dat leraren met elkaar praten, informatie uitwisselen of samenwerken, maken we daar het best ook tijd en ruimte voor. Nodigt de lerarenkamer uit om met elkaar te werken? Eerder onderzoek toont aan dat leraren die op dezelfde gang lesgeven of samen pauze hebben vaker met elkaar praten en samenwerken. Je kan ook vakleraren op hetzelfde moment vrij roosteren. Ook een koffiehoek of samen in de refter eten, kunnen het netwerk versterken.”


9. Hechte sociale netwerken op school zorgen indirect voor betere leerlingenprestaties

Chloé Meredith: “Prof. Nienke Moolenaar deed in Nederland onderzoek in basisscholen. Ook daaruit blijkt dat hoe meer relaties leraren aangaan op school, hoe meer vertrouwen ze hebben in elkaar. Ook zij constateert dat hechte sociale netwerken voor meer betrokken leraren zorgen en dat de school ook meer open staat voor vernieuwing. Indirect stelt ze zelfs betere leerlingenprestaties vast.”


Chloé Meredith deed haar onderzoek binnen het kader van het Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen (2012-2015).

Michel Van Laere

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


J

Jan T'Sas

18 oktober 2016

Interessant! Tot nu was er niet zoveel recent onderzoek over netwerken in (Vlaamse) scholen. Twee jaar geleden nam Nienke Moolenaer het thema al eens onder de loep in 14 Nederlandse basisscholen. Ze komt tot gelijkaardige conclusies, die ze al suggereert in de titel van haar onderzoek: 'Het verborgen kapitaal. De kracht van sociale netwerken in Nederlandse basisscholen'. Een van de opvallendste resultaten daarin was dat de directeur helemaal niet in het centrum van zijn schoolnetwerk hoeft te staan om een krachtig netwerk te creëren en in stand te houden. Verder niets dan goeds over sterke netwerken: continue uitwisseling van kennis, informatie en expertise, voedingsbodem voor vernieuwing en solide schoolontwikkeling, lerende organisatie ... en dat allemaal omdat een sterk netwerk ervoor zorgt dat leraren elkaar meer vertrouwen en zich meer betrokken voelen bij het schoolleven. En dat heeft last but not least ook nog eens een positieve invloed op de leerprestaties van leerlingen.

Reageren
D

Directeur

19 oktober 2016

Het klopt.
onze,school heeft die drive.
Ik sta niet op een verhoogje maar begeef mij meestal tussen de collega's en dat helpt.
De spreekwoordelijk deur moet openstaan of anders haken ze af.
Gemakkelijk is je deur te sluiten en je te verstoppen achter 'ik moet dringend mijn mails doen'... moeilijk is 'ik laat mijn bureau voor wat het is en ik duik mee in het school- en klasleven.
En ja..ik doe dan wat meer na de uren maar ik beleef heel de school en haar gebeuren mee!
Waar passie is, is ook veel werkplezier en ... ik ga elke dag met plezier werken! Al jaren lang.
mede dankzij ons topteam maar ook doordat ik er energie insteek en nog meer energie terugkrijg.
Een contente directeur met gelukkige collega's.

Reageren
L

Line

19 oktober 2016

Je gaat inderdaad vaak werken voor je collega's. De band die je met hen hebt bepaalt heel sterk je jobtevredenheid. Je kan dan alleen maar betreuren dat je een directie hebt die dit sociale weefsel ondermijnt door een wig te drijven tussen collega's en daarbij geen enkele werkwijze schuwt: parallellcollega's die het goed met elkaar kunnen vinden opzettelijk niet meer laten samenwerken, roddels verspreiden en zo mensen in een negatief daglicht stellen, woorden verdraaien, bepaalde mensen meteen op het matje roepen, andere nooit, uurroosters laten afhangen van de mate waarin de directie je graag heeft, ...

Reageren
M

Marijke

11 december 2016

Inderdaad Lime, je vertelt hier wat in zeer veel scholen dagelijks voorkomt, namelijk 'de machtswellustige directeur' die steeds zich voordoet als een persoon om wie het te doen is en alles naar zijn/haar hand zet.

Reageren
V

Voormalige leerkracht

19 oktober 2016

'Collega's' (lees: mensen waar ik mee moest samenwerken) en directie hebben ervoor gezorgd dat ik het onderwijs de rug heb toegekeerd. Roddels, achterklap, pesterijen... Sinds het boek 'De pest op school' geschreven door Marc van Impe in 2003 verscheen is er nog maar weinig veranderd. Spijtig. Ik herken de reactie van Line maar al te goed.

Reageren
K

Kristel Bormans

19 oktober 2016

Ik ben bij ons op school de motor van de teambuilding voor de leerkrachten eerste graad. We zijn maar met een kleine groep maar meerdere onder hen geven ook les in de tweede en derde graad. Onze teambuilding is bij de andere graden al bekend en benijd. Zo gaan we komend weekend met 17 collega's wokken en kunnen de twee nieuwe vervangers ons ook anders leren kennen. Teambuilding gebeurt om de twee maanden. In december staat Winterland op het programma. Er wordt natuurlijk geventileerd over de klassen maar dat slaat al snel om in een super gezellige avond met persoonlijke verrijking. Trots op ons team ?

Reageren
c

coördinerend directeur

21 oktober 2016

Bij onze SG staat 'geluk' en 'positief' onderwijs uitdrukkelijk in onze visie. Wij inspireerden ons hiervoor op de boeken van Leo Bormans die trouwens vorige week tijdens een teammoment hierover een lezing kwam geven.
De 'vibe' was positief, de lezing opende ogen en vulde harten. Voor sommigen, die zelf een moeilijke periode in hun leven meemaken, was het confronterend.

Als het ons nu nog lukt om tevreden leraren voor de klas te zien (die het verschil kunnen maken), gelukkige kinderen groot te brengen, betrokken schoolbesturen door dezelfde bril te laten kijken, dan is onze missie geslaagd.
Dit vraagt echter een inspanning van iedereen, wat niet zo eenvoudig is ... we werken nu eenmaal met diverse mensen die diverse culturen en achtergronden hebben ... Maar we blijven positief verder puzzelen... met hoop op succes.

Reageren
c

cA

31 maart 2019

Echt? Kan dat?;-) Zalig! Ik ben ook zo fan van Leo zijn boeken..en zijn lezing uiteraard.
Jullie zijn goe bezig dan en zijn een prachtig voorbeeld voor jullie lln! Echte gelukzakken!

Reageren
M

Middenkader

26 oktober 2016

Bij ons is het niet goed!
Een zeer gedreven directeur maar die zelf geen "schouderklopjes" hoeft en ze dan ook niet weet te geven.
En toch, iedereen , van hoog tot laag krijgt wel eens graag "een bloempje".
We hebben "goede" subgroepen, per afdeling of opleidingsvorm, maar één geheel, één groep zijn we nooit.
Jammer, want het is een school met veel potentieel.
Directie hecht veel te veel belang aan "moeten" en vergeet dat "mogen" ook wel resultaat kan leveren.
Inspraak kennen we bijna niet, alles is perfect geregeld met "dienstnota's" , toepassen a.u.b. en niet tegenspreken.
En toch kom ik, zoals heel veel collega's , graag naar school, omdat we zoveel "liefde" terug krijgen van onze leerlingen en dat blijft ons motiveren, de liefde voor het lesgeven.

Reageren
J

Jan T'Sas

28 oktober 2016

Is er geen link naar het onderzoek zelf of kijk ik erover?

Reageren
M

Mieke Santermans

11 april 2019

Klopt, er stond nog geen link. Hier is ie: https://steunpuntssl.be/Publicaties/Publicaties_docs/ssl-2015.24-3-2-samenwerkingcultuur-conceptualisatie-meting-en-het-belang-ervan

Vriendelijke groet, Mieke van Klasse

Reageren
T

Tim Dedonder

26 december 2017

Helaas is het ook zo bij ons wat ik in een aantal reacties lees. Er worden spelletjes gespeeld door de directie: roosters worden voor sommigen aangepast, er wordt geschoven met lesopdrachten om bepaalde collega's buiten spel te zetten, er wordt dreigende taal gesproken.
Maar nog veel erger: nepotisme. Op onze school is het niet meer belangrijk om een lesopdracht of andere uren te krijgen op basis van verdienste. Pure vriendjespolitiek, daar walg ik van. Plots kan een partner een aantal uren krijgen in de school. De beste vriend wordt uiteraard ook niet vergeten. En dit ten koste van leerkrachten die zich in een niet zo ver verleden hard hebben ingezet voor de school. Ik zie die leerkrachten zichzelf naar het werk slepen, elke dag opnieuw.
De verdeeldheid is erg groot binnen het team, het zal niet lang meer duren vooraleer ook de buitenwereld die verdeeldheid opmerkt. En als dat gebeurt, vrees ik het ergste.
De oplossing kan erin bestaan dit aan te kaarten met de algemeen directeur en de centrale diensten. Maar helaas, ook de AlDi loopt liever over lijken om zichzelf en de zijne te bevoordelen. De raad van bestuur is ook al geen oplossing omdat deze vooral bestaat - tegen advies van GO in - uit directeurs die net op pensioen zijn gegaan. Ze zullen het potje wel toedekken.

Reageren
T

Teleurgestelde juf

11 april 2019

Ik herken wat je schrijft! Hier is dat in het verleden ook gebeurd en ik vrees dat we met de nieuwe directie ook op zo'n manier zullen behandeld worden. Ik sta al meer dan 10 jaar voor de klas, altijd andere leerjaren en met telkens evenveel inzet. Maar er zal niet pedagogisch, eerlijk, open.. te werk gegaan worden met de verdeling van de klassen de komende jaren. Jammer genoeg niets aan te doen...

Reageren
I

Ida

11 april 2019

De sector van het onderwijs is een eiland waar veel willekeur heerst en inderdaad zet dat deuren open voor vriendjespolitiek. Er is geen behoorlijk hiërarchisch systeem, die structuur loopt mank !
Na een lange loopbaan in de privésector ben ik toevallig in het onderwijs beland en stel vast dat je veel geluk moet hebben met je directie en dat elke school op zichzelf een eigen "politiek" voert. De stelling dat een goede samenwerking teamleden gelukkig maakt, geldt voor elke job in elke sector. De solidariteit en samenwerking onder collega's in het onderwijs zorgt er uiteraard wel voor dat de job lichter en fijner wordt ! Maar dat is overal zo !!

Reageren
J

Jan

28 maart 2019

Goed dat de collega's er zijn. Door een fusie zelfs over de oude scholen heen. Wat de directie betreft erfden we de "worst of both worlds" : geen vertrouwen, geen vrijheid, geen schouderklopjes. Controle, achterdocht, bekrompenheid, vriendjespolitiek. Als je natuurlijk weet hoe die mensen in de klas functioneerden, kijk je er ook niet van op. Het stoort een aantal onder hen zelfs dat we zo goed overeenkomen, lijkt ons. Jammer, want leerkrachten maken school, toch ?

Reageren
Y

Yves Demaertelaere

30 maart 2019

Leerkrachten bespreken inderdaad veel met elkaar op school, maar vaak is het niet evident om af te spreken en echt samen te werken, laat staan elkaar "aan te spreken" over de kwaliteit van het werk.
Fijn te lezen dat het geen probleem is om subteams te bouwen en de directeur daar best niet centraal staat. Om met de diversiteit van de buitenwereld te kunnen omgaan, lijkt het me goed om ook intern diversiteit toe te staan, weg van uniformiteit die sommige directeurs nastreven voor hun gehele school. Dat leidt tot bureaucratie en soms irritante regels. Terwijl leerkrachten snakken om op school samen te kunnen overleggen, afspreken, samenwerken zodat ze het gevoel hebben er niet alleen voor te staan.

Reageren
v

veerle

7 april 2019

"Leraren hebben meer gesprekken over privézaken dan over de klaspraktijk. Gemiddeld 61 procent van alle gesprekken op school is puur persoonlijk. Leraren praten in mindere mate (39 procent) over leerinhouden, werkvormen of klasmanagement. 1 op de 3 gesprekken op school gaat tegelijk over het werk én meer persoonlijke zaken.”
Hoe zou het onderwijs eruit zien mocht de verhouding omgekeerd zijn? 60 procent over klaspraktijk en 40 procent over privézaken.

Reageren
L

Leerkracht secundair

11 april 2019

Te veel 'vriendschappen' is ook dodelijk. Nergens zie ik een verwijzing naar 'kliekjesvorming', 'roddelende collega's'...
Het is nochthans ook een harde waarheid. Het zijn echt niet altijd de 'directeurs' die het team verpesten. Mijn ervaring is dat een leerkrachtenteam vergelijkbaar is met een grote klas. Pestgedrag, populisme, egotrippers naast hardwerkers, ambitieuze mensen...
Die sfeer gaat vaak ten koste van een fijn werkgevoel. Het zijn vaak de mensen met de grootste mond, zijnde assertief, die bepalen wat er gebeurd en met wie. Ik pleit voor een professioneler kader waar 'vriendschap' een professionele betekenis krijgt met respect voor elke collega. En waar privé kan gerust gelaten worden door de nieuwsgierige roddelaar die smult van de mooie privé-verhalen en die dan vervolgens achter de rug in een andere sfeer weet te verkopen aan derden.

Reageren

Laat een reactie achter