Actueel
De job van leraar hertekend: “Heilige huisjes mogen we stutten, renoveren of slopen”
De voorbije maanden spraken Dirk Van Damme en Paul Yperman, de voorzitters van de Commissie van Wijzen, met een resem onderwijsspelers. Nu start een volgende fase: 5 directeurs, 5 leraren en 10 experten vullen samen het witte blad. Dirk Van Damme: “Onze denkoefening over het statuut van leraren zal niet vastlopen op heilige huisjes.”
Over welke centrale uitdaging buigt de Commissie van Wijzen zich?
Dirk Van Damme, voormalig OESO-topman en voorzitter van de Commissie: “De job van leraar mist aantrekkingskracht, deels omdat hij vastzit in een statuut dat 30 jaar oud is. Dat heeft zijn beste tijd gehad. Hoe moderniseren we het lerarenberoep, is onze uitdaging. We nemen alle fases onder de loep: van instroom in de lerarenopleiding tot differentiatie- en groeikansen tijdens de loopbaan. Heilige huisjes mogen we stutten, renoveren of slopen. De huidige rechtsregeling mogen we ook in vraag stellen.”
Paul Yperman, voormalig afgevaardigd bestuurder van de Vlaamse Jezuïetenscholen en vice-voorzitter van de Commissie: “De blauwdruk over het statuut van leraren die we uittekenen moet scholen toelaten om een eigentijds school- en personeelsbeleid te voeren. Dat komt de kwaliteit van onderwijs rechtstreeks ten goede – sterke leraren geven sterke lessen – en bestrijdt het lerarentekort.”
© Kevin Faingnaert
Hoe is de Commissie samengesteld?
Dirk Van Damme: “In de onafhankelijke Commissie zetelen 10 onderwijsmensen en 10 experten. De stemmen van werkveld en onderzoek zijn even belangrijk, dat signaal willen we uitsturen. We beseffen dat je met 5 leraren en 5 directeurs niet de hele diversiteit van scholen, netten en onderwijsniveaus bestrijkt. Net zoals je niet alle onderzoeksdomeinen afdekt. Maar wel cruciale, zoals rechtspraak en hr.”
Paul Yperman: “20 mensen rond de tafel lijkt ons de limiet. Iedereen aan bod laten komen, thema’s doorpraten en naar een concept werken, zal veel discipline vragen.”
Waarom kozen jullie niet voor een open oproep naar kandidaten?
Paul Yperman: “Dan ontvang je stapels sollicitatiebrieven en moet je een pak leraren en directeurs teleurstellen, zoals de vorige commissie die onder leiding van Philip Brinckman adviezen voor beter onderwijs verzamelde. Dat wilden we niet. De leraren namen recent voor de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) deel aan een project over hetzelfde thema, de directeurs selecteerden we zelf. We deden ons best om voor evenwicht te zorgen: onderwijsniveau en -net, gender en ervaring.”
Dirk Van Damme: “De leraren uit het Vlor-project onderzochten hoe we meer mensen motiveren om leraar te worden binnen een maatschappij die hen waardeert. Een prima fundament voor onze oefening en een garantie dat ze verder kijken dan hun eigen schoolcontext. Nog belangrijk: we willen niet dat mensen met onwrikbare opvattingen naar de Commissie komen. Dan veranderen gesprekken in onderhandelingen en wedstrijdjes ‘eigen gelijk halen’. Van onze deelnemers verwachten we een frisse, open geest.”
We hopen dat directeurs en leraren die vooruit willen, zichzelf herkennen in onze adviezen en zich ondersteund voelen
Dirk Van Damme
voorzitter Commissie van Wijzen
Het eindrapport mikt op december 2023. Welke fasen doorlopen jullie daarvóór?
Dirk Van Damme: “Fase 1: luisteren en analyseren. We spraken met politieke fracties, met koepels en vakbonden. De leerlingen van de Vlaamse Scholierenkoepel passeerden al, ouderverenigingen staan op de agenda. We nodigden ook onderzoekers uit die niet in de Commissie zetelen maar vanuit hun invalshoek waardevolle info aandragen, zoals Maarten Vansteenkiste die zijn denkkader over motivatie en professionalisering toelicht.”
Paul Yperman: “In mei schakelen we nog een versnelling hoger. Vanaf dan versmallen we met onze 20-koppige ploeg: vanuit een brede, grondige analyse en internationaal onderzoek proberen we tegen december 2023 tot gerichte beleidsaanbevelingen over een dynamische loopbaan te komen.”
De Commissie van Wijzen mag werken in de luwte. Is dat geen synoniem voor achterkamertjes?
Dirk Van Damme: “Nee. De luwte opzoeken betekent niet dat we onder de radar van leraren en directeurs willen werken. Wel dat we loskomen van politieke agenda’s. Onze denkoefening stelt het decreet rechtspositie in vraag: vraagt dat na 30 jaar een update of een radicale omvorming? Die kwestie kan je niet oplossen met de adem in je nek van meerderheid en oppositie, van werkgevers en vakbonden, van rechts en links.”
Paul Yperman: “Alleen als we standpunten van alle partijen overstijgen, kunnen we met consistente en onderbouwde voorstellen komen. De luwte én het witte blad garanderen dat ook heilige huisjes op tafel belanden. In de lerarenloopbaan klikt alles in elkaar als schakels van een ketting. Als we rond de hete brij van benoemingen, functieverloningen en prestatieregelingen dansen, doen we ons werk niet goed.”
Dirk Van Damme: “Politieke en sociale onderhandelingen over het statuut en de loopbaan van leraren lopen al decennialang strop. Een commissie kan dan een slim uitwijkmanoeuvre zijn, als je het zuinig inzet. Het concept bewees al vaker zijn waarde. De Commissie Monard legde in 2002-2003 de basis voor een ingrijpende en succesvolle hervorming van het hoger onderwijs. Ook de Commissie Beter Onderwijs onder leiding van Philip Brinckman heeft impact: het rapport voedt nog altijd gesprekken over didactiek onder leraren, onderzoekers en beleidsmakers.”
© Alexandra Bertels
De denkoefening vertrekt van een wit blad. Wat zet je er graag zelf op?
Dirk Van Damme: “Vandaag morsen we met starters en zien we met lede ogen aan dat 30% van hen binnen de 5 jaar opstapt. Geen enkele samenleving kan zich dat permitteren. Je speelt met talenten, met loopbanen, met levens. Ik zag het gesukkel van starters in mijn omgeving. Hoe ze uren bij elkaar sprokkelen en de slechtste brokken van een uurrooster krijgen. Hoe ze voor de leeuwen gegooid worden in moeilijke contexten en ervaren leraren comfortabele werkplekken opzoeken.”
“Het percentage starters op scholen met de meeste SES-leerlingen, is pijnlijk hoog. De begeleiding die ze krijgen vaak minimaal. Gemotiveerde mensen lopen littekens op. Dat kan echt niet langer.”
Paul Yperman: “De directeur als spilfiguur voor de kwaliteit van de school en het hr-beleid, dat noteer ik op het witte blad. Leraren gooien minder snel de handdoek in de ring in goed geleide scholen. Als we erin slagen om mensen die een positieve keuze maken voor onderwijs voldoende perspectief te geven, zijn we minder afhankelijk van nieuwkomers om het lerarentekort terug te dringen.”
Kan de hertekening zonder extra centen?
Dirk Van Damme: “Ja. Onderwijs is historisch vrij goed bedeeld, zeker het secundair. We zullen nadenken hoe we het onderwijsbudget efficiënter kunnen inzetten. Zomaar meer centen eisen, vind ik te gemakkelijk. De Vlaamse Regering moet keuzes maken. De wachtlijsten in de zorg zijn eindeloos. Alleen met extra investeringen kan je die schrijnende noden wegwerken.”
Paul Yperman: “Er staan geen zakken vol goud naast ons. Binnen die economische realiteit moeten we werken. Ons rapport zal geen luchtkastelen beloven. Een hoger loon en kleinere klassen, die zitten er niet in.”
Wanneer slaagt de Commissie van Wijzen in haar opdracht?
Paul Yperman: “Als onze aanbevelingen kunnen landen in het volgende regeerakkoord. Dat lukt alleen als we visionair vermogen met voldoende realiteitszin combineren.”
Dirk Van Damme: “Klopt. We slagen als politici bij de volgende regeringsvorming over ons rapport discussiëren zonder opnieuw in een impasse te belanden. Als koepels en vakbonden met de blauwdruk aan de slag gaan. En als directeurs en leraren die vooruit willen, zichzelf herkennen in onze adviezen en zich ondersteund voelen.”
Wat zet jij op het witte blad? Schrijf het hieronder in de commentaren.
Log in om te bewaren
To do vóór de zomer: abonneren op Klasse Magazine. Vanaf september 4 porties positiviteit voor maar €10!
Abonneer nu
Rudi Dierick
2 mei 2023Beste goede visie, proberen het met de bestaande budgetten beter te doen. Enkele bedenkingen:
1. Hopelijk zoeken deze mensen héél goed naar de verantwoordelijken voor het extreme verlies aan schooldirecteurs. Dat verlies ligt relatief hoger dan dat van de leraren.
2. Hopelijk zijn er ook syndicale mensen bij deze commissie.
3. Quid willekeur en favoritisme in hoofde van bepaalde schooldirecteurs?
4. Kan de ondersteuning van nieuwe schooldirecteurs sterker, liefst voor ze de functie starten? Dat om te vermijden dat ze on-the-job veel én duur leergeld betalen.
Valerie
3 mei 2023-Door ziekte afwezig personeel reeds van dag 1 gesubsidieerd kunnen vervangen. Tijdens het griep/corona seizoen waren 5 van de 6 kleuterleerkrachten gelijktijdig ziek en konden we niet vervangen omdat ze minder dan 10 werkdagen ziek waren. Dan moet je de school al bijna gaan sluiten. Dit soort toestanden brengen enorme hoeveelheden stress met zich mee voor iedereen.
Ook weegt elke ziekteperiode die niet vervangen kan worden heel hard op de leerkrachten die er wel nog staan omdat ze dan opeens dubbel zoveel werk op hun bord krijgen. Veel leerkrachten komen dan ook ziek werken of vinden het heel moeilijk om thuis uit te zieken door de constante zorgen over de collega's en leerlingen.
Bovendien zouden er zo frequentere kansen kunnen vrijkomen voor leerkrachten met een (ongewild) halftijdse of onzekere opdracht.
-Minder voorwaarden koppelen aan toegekende uren die een hulp zouden moeten zijn zoals het lerarenplatform: deze uren kunnen enkel toegekend worden aan iemand die reeds halftijds in dienst is. Wat als iedereen al voltijds werkt? Een nieuwe collega uit eigen middelen halftijds aanstellen om deze uren toch te kunnen inzetten?
Geef de scholen het vertrouwen hun uren zelf in te richten in functie van de noden. Die zijn overal anders.
Laat een reactie achter