Maandag 7 januari

Als het tweede trimester voor de 350 leerlingen van het Leonardo Lyceum Pestalozzi aan de Jan De Voslei in Antwerpen begint, krijgt de klas van François Joosen (53) meteen studie. Een hersenbloeding heeft de leraar Duits geveld tijdens een fietstocht. Joosen is een ervaren wieleramateur, een sportief en gezond man. Een bijzonder actief en geëngageerd leraar ook, zo iemand slaat zich er wel door, denken de collega’s aanvankelijk.

Wisselend nieuws

“4 dagen lang schommelden de berichten tussen hoop en wanhoop”, vertelt directeur Guy De Vylder. “Maar vlak na de ouderavond kwam het definitieve bericht: onze collega was overleden.” De schok is immens, maar veel tijd om hem te verwerken is er niet. Spoedig zal het nieuws ook onder de leerlingen rondgaan. Joosen was leerlingbegeleider, hij was geliefd, de leerlingen kennen hem allemaal. Hoe moet de school reageren?

De eerste uren

Leerlingbegeleiders Lucy Grimbers en Arne Van Emmelo vormen samen met Monique Tokatlian een kerngroep. Tokatlian: “We belden met de familie. We namen contact op met het CLB en met de crisiscel van de Lerende Stad, onze inrichtende macht. Of zij mensen konden sturen om leerlingen en collega’s op te vangen. Zelf maakten we zo goed en zo kwaad als dat ging een planning op voor de volgende dag.”

De eerste dag

De volgende ochtend worden de leerlingen meteen naar de refter gedirigeerd. Ze vernemen er dat hun leraar Duits overleden is. Dat ze met hun leraar van het eerste lesuur naar de klas zullen gaan. Dat ze de kans en de tijd krijgen om het gebeurde te verwerken, erover te praten, iets op te schrijven misschien. “Die eerste uren waren heel erg”, vertelt Marjolein (16) van het vijfde jaar Latijn-Moderne Talen. “We spraken weinig en wachtten: hoe zou de dag verder gaan … De leraren deden hetzelfde, de ontzetting was van hun gezicht af te lezen.” Lorena (17) knikt: “Er heerste veel gelijkheid die dag: leraren en leerlingen troostten elkaar, zonder onderscheid.”

Duizenden reacties

“We richtten het lokaal van onze collega in als stille ruimte, met een rouwregister en foto’s”, aldus Arne Van Emmelo. “In het begin hadden we schrik dat we de leerlingen te veel zouden dwingen om mee te voelen en te rouwen, maar hun respons heeft bewezen dat dit de juiste keuze was. Leerlingen reageren in twee fasen: eerst is er stilzwijgen, de schok verwerken. Dan, als je ze de kans geeft, komt er een stroom van acties op gang.”

Online rouwen

Op het web start een leerling van het vijfde jaar spontaan een rouwregister. Honderden collega’s, leerlingen en oud-leerlingen – sommigen zijn al meer dan 20 jaar van de school weg – laten een rouwbericht achter en creëren samen een golf van waardering die geen enkel evaluatiesysteem kan evenaren. “De reacties bewijzen dat mensen een rouwforum nodig hebben”, zegt de jonge webmaster. “De familie haalde er zelfs de stimulans uit om voor zijn nagedachtenis een fonds te stichten voor leerlingen met problemen.”

Voetbalwedstrijd

“Na het weekend vroegen de leraren ons naar ideeën voor een afscheidsplechtigheid op school”, vertelt Marjolein. “Op school kan je beter afscheid nemen van je leraar dan tijdens een gewone begrafenisplechtigheid. We schreven teksten, gedichten, iemand speelde muziek, een ander stelde voor om vriendschapsbandjes te maken. Er komen nog herinneringsmomenten dit schooljaar.”

Monique Tokatlian: “Het moeilijkst is verdriet tegelijk een kans geven en het kanaliseren. Bij leerlingen en leraren komt ook veel uit hun persoonlijk leven los. Dankzij de verschillende rituelen die we samen met de leerlingen hebben gehouden, kan het schoolleven verder. Je wil niemands verdriet onderdrukken, maar in een school moet je een rouwproces een zichtbaar eindpunt geven.”