Hoe help je als school een leerling zonder papieren?

“Een school moet asielzoekers alle mogelijke ontwikkelingskansen geven, ook als ze hier niet wettig verblijven”, zegt Rachel Laget van het Kruispunt Migratie-Integratie. “Maar speel geen hulpverlener. Een kind heeft meer aan een leraar die gewoon zijn job doet.”

Kinderen naar school sturen en dan weer uitwijzen. Botst dat niet?

Rachel Laget: “Op school leren kinderen strategieën om een nieuwe taal te leren, zich uitdrukken, over hun gevoelens praten, vriendschappen sluiten … Dat is de taak van scholen: kinderen alle mogelijke ontwikkelingskansen geven, welk perspectief ze ook hebben.”

“Een kind in procedure of zonder wettig verblijf verschilt daarin niet van andere kinderen. Maar natuurlijk botst het langetermijnperspectief op school met het onzekere vooruitzicht van zo’n kind. Of je met onderwijs de hoop geeft aan ouders dat ze hier mogen blijven? Nee. Onderwijs gaat over kinderen ontwikkelen, niet over mensen hoop geven op een verblijfsvergunning.”

Leraren willen vaak meer betekenen voor zo’n kind. Is dat oké?

Rachel Laget: “Je beslist zelf wat je wil betekenen voor die kinderen. Dat zijn je groene grenzen. Als leraar zorg je voor een stabiele omgeving en zoveel mogelijk ontwikkelingskansen. Dat is jouw rol, daar ben jij uniek en de beste in. Ga het best geen te persoonlijke bindingen aan. Speel geen redder of hulpverlener. Daar zijn anderen voor.”

“Er zijn ook rode grenzen, dat is het juridische kader, vaak ook de Europese wetgeving. Daar kan je niks aan veranderen. Soms willen leraren of scholen die rode grenzen verleggen. Wie dat doet, bokst zich kapot. Het is je volste recht om als mens op de barricades te staan.”

“Het gevaar is dat dat gaat kleven aan het schoolleven. Natuurlijk kan je je persoonlijk engagement en je rol als professional moeilijk scheiden. Maar uiteindelijk heeft zo’n kind meer aan een leraar die zijn job goed doet dan aan een leraar die zich helemaal verliest in zijn rol als redder van het gezin.”

Solidariteits- en protestacties bij uitwijzingen hebben geen zin?

Rachel Laget: “Uitwijzingen van goed ingeburgerde leerlingen zorgen voor heel wat emoties: woede, verontwaardiging, onbegrip. Plots zie je als leraar al je inspanningen teniet gedaan, je vindt het onrechtvaardig. Die emoties zijn terecht.”

“Een solidariteitsactie kan die woede en die verontwaardiging een kanaal geven. Maar verlies je daar niet in en mispak je niet aan het effect van zo’n actie: de wet aanpassen kan je niet. Andere organisaties die wél wegen op het beleid kunnen je signaal wel oppikken. Dat is hun taak.”

Uitwijzingen en afscheid nemen

Afscheid nemen hoort bij het onderwijs aan kinderen met een onzeker verblijfsstatuut. Scholen en leraren denken daar dus beter op voorhand over na.

Maak de onzekerheid dat de nieuwe klasgenoot in België kan blijven bespreekbaar. Praat daar eerlijk over. Vraag wat de leerlingen voelen. Vertel wat je zelf voelt. Gevoelens delen geeft eerlijkheid en schept vertrouwen. Naast goed onderwijs geven moet je kinderen leren omgaan met onzekerheden in het leven.
Afscheidsrituelen zijn belangrijk, zowel voor het kind dat vertrekt als zijn klasgenoten: afscheidsbrief, klasfoto, oorkonde, knuffel van de klas, gelukssteen, afscheidslied … Door samen bezig te zijn met afscheid, wordt het groepsgevoel versterkt. Als het kan: betrek ook ouders.
Als de klas plots wordt geconfronteerd met een lege stoel in de klas: praat erover. Doe niet alsof er niets is gebeurd. Ook dan is een afscheidsritueel belangrijk, bijvoorbeeld een afscheidsbrief van de klas, een werkstukje dat je kan opsturen …
Uitwijzingen roepen ook hevige emoties op bij leraren. Woede en frustratie omdat je het niet kan voorkomen, machteloosheid tegenover het beleid, maar vaak ook schaamte. Scholen en leraren hebben weinig invloed op procedures en wetten. Deel je gevoelens met je collega’s. Wie geen uitlaatklep vindt voor stress, loopt gevaar op een burn-out.

Michel Van Laere