Vlaanderen
Klasse.be

Schooltips

Sanctiebeleid op school: kies de juiste maatregel

  • Laatste wijziging: 14 november 2022
  • 4 minuten lezen

Overvolle strafstudies met leerlingen die voor uiteenlopende overtredingen in dezelfde ruimte terechtkomen, al of niet met zinvolle taken. En het helpt niet … dezelfde leerlingen duiken steeds weer op. Welke maatregelen helpen wel en wanneer?


Monique D’Aes, intussen gepensioneerd nascholer bij de pedagogische begeleidingsdienst GO!, ontwikkelde een methode om de ernst van een overtreding in kaart te brengen en vervolgens passend én menselijk op te treden. Ze deelt overtredingen in 4 categorieën op: 4 lades. In elke lade zitten verschillende maatregelen om gepast te reageren.

Dit 4-lademodel is niet meer dan een structuur, want als school kies je welke maatregel bij een bepaalde vorm van ongewenst gedrag hoort. Trek wel de juiste schuif maatregelen open: het is afgeraden om voor een overtreding maatregelen te halen uit een lade die tot een andere categorie van overtredingen behoort. Een instrument zoals bijvoorbeeld een leerlingenvolgkaart kan wel in meerdere lades zitten.


Lade 1
Ernstige eenmalige overtredingen: altijd straf-als-signaal

Bij een zware overtreding zoals vandalisme is een signaal naar de buitenwereld noodzakelijk. Je wil aantonen dat de situatie ernstig wordt genomen.

Gezien de ernst van de overtreding kan dat signaal niet anders dan een straf zijn. Dat betekent niet dat die straf veel ‘pijn’ moet doen, een ernstige overtreding roept niet per se om de zwaarste sanctie. Want straffen helpen zelden om gewenst gedrag te bereiken. Het is belangrijk om naast de straf, de leerling te ondersteunen in het omgaan met de problemen die aan de oorzaak liggen van de overtreding. Zo impliceert een contract voor een leerling altijd begeleiding.

Mogelijke maatregelen in Lade 1

  • materiële schade herstellen
  • herstel ten aanzien van personen die schade hebben geleden
  • contract met begeleiding
  • werkstuk maken voor de school
  • tijdelijke uitsluiting op school met opdracht verbonden aan de aard van de overtreding
  • definitieve uitsluiting met verwijzing naar gespecialiseerde hulpverlening

Lade 2
Niet-ernstige eenmalige overtredingen: waarschuwen

Kauwgom, eten in de gang, afval laten slingeren … soms regent het straffen op school. Dat schept een onaangename sfeer en bovendien weinig kansen op succes. Bij lichte overtredingen die geen grote hinder veroorzaken, volstaat een korte opmerking.

Leerlingen rustig en kordaat wijzen op het naleven van de afspraken is een vorm van contact. Leerlingen voelen dat je ze ziet. Dat je aandacht voor ze hebt. Loopt de overtreding toch uit de hand? Dan behoort die niet meer tot de tweede, maar tot de derde categorie (lade) en vraagt die dus om een andere aanpak.

Mogelijke maatregelen in lade 2:

  • een gebaar als duim omhoog of duim omlaag
  • een ‘joker’ inleveren
  • een kort gesprek
  • stempel die pas gevolgen heeft bij een bepaald aantal

Lade 3
Hinderlijke gewoontes: gewenst gedrag aanleren

Als lichte overtredingen een slechte gewoonte blijken te zijn, is de strategie van het waarschuwen niet meer voldoende. Ook aan waarschuwingen went een leerling als er verder geen gevolgen zijn.

Nablijven en strafstudies zijn nog steeds de meest gebruikte maatregelen bij het overtreden van klas- en schoolregels, ook al helpen ze niet. Doeltreffender is het om overtredingen aan te pakken op maat van de leerling. Dat vraagt een grotere investering, maar het resultaat loont. Individuele gesprekken met leerlingen en bevragen van collega’s zijn hierbij noodzakelijk om de meest doeltreffende strategie te kunnen kiezen.

Het besef van een leerling dat een leraar hem belangrijk vindt en hem persoonlijk wil helpen in de schoolcarrière is de beste drijfveer voor gewenst gedrag op school.

Mogelijke maatregelen in lade 3:

  • individueel stappenplan met verschillende kleine tussenstappen
  • heldere afspraken met positieve en negatieve gevolgen
  • gesprek onder 4 ogen tijdens verplicht nablijven
  • kansen om te ‘schitteren’ in de klas
  • kleine beloningen als het goed gaat
  • positieve leerlingenvolgkaart

Lade 4
Veel voorkomende ernstige overtredingen: herstel eisen

Bij het opzettelijk, frequent fysiek of psychisch kwetsen van mensen moet de school tonen dat ze dit ernstig nemen. En het slachtoffer moet betrokken worden bij het zoeken naar herstel.

Dader en slachtoffer breng je samen om over het incident te spreken. “Alleen maar een gesprek en de kous is af?” Geconfronteerd worden met de pijn van het slachtoffer en zelf iets moeten doen om het ‘goed’ te maken’ is erg ingrijpend. Het effect op beide partijen is diepgaander dan als de dader enkel gestraft wordt met definitieve uitsluiting. Herstelgerichte procedures hebben een groter effect dan straffen op het schuldbesef bij de dader.

Mogelijke maatregelen in lade 4:

  • herstelgesprek of herstelconferentie
  • antipest procedure
  • leerlingenvolgkaart
  • verplichte begeleiding door een buddy (vrijwillige leerkracht)
  • definitieve uitsluiting met verwijzing naar gespecialiseerde hulpverlening

In het boek ‘Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school’ geeft Monique d’Aes veel voorbeelden uit haar lange praktijk als nascholer in het secundair onderwijs. Ze licht stap voor stap toe hoe je dit 4-lademodel op school kan introduceren. Monique D’Aes ‘Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school’ GO! publicatiefonds i.s.m. uitgeverij Politeia’

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


H

Hildegarde Goubert

13 december 2016

Wat doe je met overtredingen die de leerling niet als storend ervaart voor iemand anders, noch voor zichzelf, maar waarover wel bepalingen bestaan in het schoolreglement. Hierover met de leerling in gesprek gaan helpt niet. (voorbeelden: eten in de klas ('maar ik heb honger'), een paar minuten te laat komen ('maar ik stond voor de overweg'/ 'de les is nog niet begonnen')......

Reageren
M

Monique D'aes

15 december 2016

Dag Hildegard

Dank je wel voor je reactie. Personeelsleden moeten de schoolregels respecteren, ook als ze het daar persoonlijk niet mee eens zijn. Anders schep je verwarring en nodig je de leerlingen uit om nog meer regels te testen. Als je de argumenten van de leerlingen redelijk vindt, bespreek dan met de directeur en je team of de regel afgeschaft of genuanceerder geformuleerd kan worden. Zo lang dat niet gebeurd is, vertel je aan de leerlingen dat de schoolregels 'een pakketje' zijn, dat als geheel aanvaard moet worden en dat het in een gemeenschap niet opgaat dat individuen sommige regels aan hun laars lappen omdat ze er persoonlijk bezwaren tegen hebben. In het 4 lademodel worden kleine overtredingen bij voorkeur niet bestraft, maar vormen ze een aanleiding voor personeelsleden om contact met de leerling te leggen en een gesprekje met hem/haar te houden zoals net beschreven. Als de leerling volhardt in zijn/haar ongewenste gewoonte, zijn meer aanklampende methodes of meer geïndividualiseerde strategieën nodig. Vaak is het een stimulans voor de leerling als je hem/haar expliciet toont dat je blij bent als hij/zij het gewenste gedrag vertoont. Zelfs al vind je dat het gedrag in kwestie eigenlijk niet meer dan normaal zou moeten zijn. Leerlingen die niet overtuigd zijn van het nut van een regel, schikken zich er soms toch naar om personeelsleden een plezier te doen of omdat ze hun school over het algemeen wel fijn vinden. De zoektocht om die goodwill bij de leerlingen te creëren, is een onderdeel van het grote preventieve werk: leerlingen 'verbinden' met de school.
Monique D'aes - nascholer bij het GO!

Reageren
s

susanna

15 december 2016

dag, ik heb interesse in dit vier lade systeeem, maar ik was heel verbaasd te moeten vaststellen, dat de lades niet oplopend qua ernst hebben, de tweede lade is minder erg dan de eerste en da laatste lade lijkt toch echt de ernstigste te zijn.
Dit vind ik heel vreemd of misschien heb ik het verkeerd begrepen?

grt Susanna

Reageren
M

Monique D'aes

15 december 2016

Dag Susanna

Dank je wel voor je reactie. Het is makkelijker als je de 4 categorieën van ernst in een kwadrant kunt zien: bovenaan zijn er twee categorieën die heel ernstig zijn (1 en 4) omdat ze te maken hebben met 'gevaarlijke' gedragingen; onder de lijn van de ernst zitten categorieën van overtredingen die niet bedreigend maar wel frustrerend kunnen zijn (2 en 3). Op de linkerkant van het kwadrant (1 en 2) gaat het om overtredingen die slechts 1 keer of heel sporadisch gebeuren. Op de rechterkant zitten categorieën (3 en 4) waar het ongewenste gedrag een onaangename gewoonte of een erg negatieve attitude is geworden. Een voorbeeld van categorie 1 is een valse bommelding. Dat is een zware overtreding omdat veel personen betrokken en geschaad worden, maar heel zelden doet een leerling dit meer dan 1 keer. Bij pesten (categorie 4) gaat het niet om een toevallig incident of een eenmalige stommiteit, maar om herhaaldelijke kwetsingen van een persoon. 1 en 4 zijn allebei ernstig omdat ze gevaarlijk zijn,. Je zou kunnen zeggen dat 4 nog erger is omdat het gaat over frequente overtredingen, maar het is ook een ander type van overtredingen. In het 4 lademodel is de kleur van 1 geel, van 4 is het rood. De kleur van de 2de lade is groen, die van de 3de blauw. De visuele voorstelling van de 4 categorieën met een onoverbrugbare scheiding tussen boven en onder de lijn van de ernst, maakt het eenvoudiger om de indeling te begrijpen.
Monique D'aes - nascholer bij het GO!

Reageren
W

Wendy

27 juni 2017

Hallo Monique,

De groene en blauwe lade bevinden zich op het niveau van de leerkracht. De leerkracht kan één van de maatregelen uit de schuif gebruiken om het gewenste gedrag te bekomen. Voor leerkracht a betekent dit een mondelinge waarschuwing geven, voor leerkracht b betekent dit vooraan in de klas komen zitten en voor leerkracht c een opstel schrijven. Geeft dit niet meer conflicten omdat de leerling een consequente aanpak nodig heeft? Ik begrijp dat je wel voor een andere aanpak kan gaan als de eerste niet werkt maar is dit dan geen algemene afspraak voor alle leerkrachten?

Groeten Wendy

Reageren
W

Wim Labey

27 september 2017

Beste Wendy,
Ook van jou een goede vraag.
Ik volgde de nascholing bij Monique en geef nu voor scholen van het G-O deze nascholing in het basisonderwijs. Hiervoor werden kleine aanpassingen gedaan om nog meer de focus te leggen op het preventief, verbindend en belonend werken. Ik lees bij jouw toch eerder sanctionerende zaken.
Volgens mij is het noodzakelijk als leerkrachten TEAM een visie op deze methode te hebben en goede afspraken te maken naar individuele aanpak. Afstemming betekent niet steeds dezelfde uniforme maatregel door elke leerkracht. Er kan tussen leerkrachten verschil zijn in de klas, zolang de schoolafspraken maar dezelfde en door iedereen gedragen zijn. Omgaan met verschillen tussen mensen maakt ook deel uit van het leren op school.
Dat de groene en blauwe lade het leerkrachtniveau is, lijkt me niet zo. Een goed aspect van jouw opdeling in groen en blauw door de leerkracht is dat je voor de ernstige overtredingen, die jij dan veronderstel ik bij het team en de directeur zou leggen, minder kans hebt dat er te veel emotionele lading in een straf komt te liggen. Ik pleit voor een goed overdacht sanctiebeleid op maat van school, leerkracht en leerling. Wanneer dit goed afgestemd is dan zullen leerlingen voelen dat het leerkrachten team vertrouwen uitstraalt naar elkaar en ook naar hen. Bij de ene leerkracht volstaat op een bepaald moment een waarschuwing (groene maatregel) en bij de ander iets "straffers", een opdracht als reflectie over storend gedrag bijvoorbeeld. Vooraan komen zitten klinkt als helpend (helemaal blauw) alleen als de leerling dat ook zo aanvoelt. Om dit te verkrijgen moet je er met hem/haar op voorhand al over gepraat hebben. Het helpt vaak wanneer leerlingen geloven dat leerkrachten met hen hetzelfde doel voor ogen hebben... een aangename leertijd verzorgen. Succes in je klas en school!
Groet Wim

Reageren
L

Liesbet Moerman

22 november 2018

Hallo Wim, wij willen heel graag aan de slag met het 4 laden model in ons lager onderwijs. Kom je ook naar scholen?

Reageren
R

Roel Jaeken

7 december 2018

Hey Wim, we hebben elkaar de afgelopen jaren al meerdere keren gezien op bijscholingen rond gedrag, maar ook op cursussen die je op scholen kwam geven op MPI De Luchtballon in Genk.
Ik heb hier een school waar ze mij vragen om als ondersteuner het 4 ladenmodel uit te leggen op een vergadering en hiermee met hun aan de slag ga. Heb jij een duidelijke powerpoint die ik hiervoor kan gebruiken? Ik heb er eentje van Monique, maar zoek nog een beetje extra diepgaande informatie.
Je mag me mailen als je mij eventueel kan helpen.

Bedankt.
MvG Roel Jaeken

Reageren
w

wim

29 april 2019

Dag Roel,

m'n excuses ik ontdek deze vraag van jou nu pas... ik denk dat het makkelijker is me te contacteren via de nascholing van het G-O! Ik heb m'n eigen ppt's die ik op maat van de vraag van de school wat aanpas.

Vriendelijke groet
Wim Labey

Reageren

Laat een reactie achter