Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

5 hardnekkige misverstanden over cognitief sterk functioneren

  • 21 februari 2017
  • 3 minuten lezen

Dat cognitief sterk functionerende (CSF) kinderen geen speciale ondersteuning nodig hebben tijdens hun schoolloopbaan, is volgens Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx van het expertisecentrum Exentra een hardnekkig misverstand. “De maatschappij erkent cognitief sterk functioneren als probleem noch talent.”

Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx
Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx van het expertisecentrum Exentra

“Cognitief sterk functioneren komt niet of nauwelijks aan bod in de lerarenopleiding of studies die voorbereiden op een carrière in de hulpverlenende sector. Leraren en CLB-medewerkers herkennen cognitief sterk functioneren vaak niet (meteen), waardoor veel kinderen verkeerd worden gediagnosticeerd. Ouders zoeken daarom hun toevlucht in de privésector. Maar de overheid kent zelden subsidies toe aan particuliere initiatieven die zich bezighouden met cognitief sterk functioneren, waardoor die erg prijzig zijn.”

De komst van het M-decreet maakt het er niet gemakkelijker op, zeggen Kieboom en Venderickx. “Hoewel wij groot voorstander zijn van inclusieonderwijs, vrezen we voor een exclusie naar boven toe. De nadruk komt nu nog meer te liggen op kinderen met leermoeilijkheden. Het gevaar bestaat dat cognitief sterk functionerenden uit de boot vallen en wegtrekken naar het privéonderwijs. Terwijl zij juist baat hebben bij samenwerken met niet-CSF klasgenoten.”


De grootste misverstanden over cognitief sterk functioneren volgens Kieboom en Venderickx

1. Een CSF-kind is succesvol op eigen kracht

Op jonge leeftijd vliegt een CSF-kind moeiteloos door de leerstof. Maar heel wat cognitief sterk functionerenden komen later in het secundair of hoger onderwijs in de problemen omdat ze niet hebben geleerd om te leren. Ze weigerden bijvoorbeeld een kaartjessysteem te gebruiken voor Franse woordjes omdat die zo vaak in de klas werden herhaald. In aso Latijn en zeker aan de universiteit is een hoge mate van zelfstudie vereist. Wie nooit heeft geleerd om discipline op te brengen, dreigt in het watervalsysteem terecht te komen – ondanks een sterke intelligentie.

2. Een CSF-kind haalt altijd 10 op 10

Net als alle kinderen moet ook een CSF-kind ‘leren leren’, zo blijkt uit bovenstaand voorbeeld. Daarnaast is deze groep extra vatbaar voor faalangst. Juist omdat de aanvankelijke leerstof voor hen zo gemakkelijk is, gaan ze twijfelen over het juiste antwoord. Zo simpel kan het toch niet zijn? Bovendien zijn ze vaak extreem perfectionistisch. Liever niets invullen dan een onvolledig antwoord. Veel CSF-kinderen worstelen met de irrationele gedachte dat zij vanwege hun intelligentie nooit een fout mogen maken. Wat als ik toch niet zo slim ben als iedereen zegt?

CSF-leerlingen zijn niet in alles goed, ook al verwachten we soms van wel.

Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx
Exentra

3. Een CSF-kind is een wonderkind

Cognitief sterk functionerende leerlingen zijn niet in alles goed, ook al verwachten we soms van wel. Gewoon vanuit het misverstand dat een wonderkind alles kan. Ook een CSF-kind haalt soms mindere cijfers, zeker voor vakken die veel herhaling bevatten. De aandacht verslapt en de resultaten nemen af. Waardoor de leraar concludeert dat de leerling toch niet zo’n wonderkind is als de ouders beweren.

4. Een CSF-kind is sociaal gehandicapt

Net als alle kinderen hebben ook cognitief sterk functionerende leerlingen uiteenlopende persoonlijkheden. Sommigen spelen graag met andere kinderen, anderen zijn meer op zichzelf. Maar dat maakt die laatste groep niet sociaal onaangepast. Integendeel: dankzij hun bovengemiddelde intelligentie zijn CSF-kinderen zich juist erg bewust van de sociale verhoudingen in de klas. Soms zelfs meer dan de leraar.

5. Een CSF-kind heeft pushende ouders

Ouders kennen hun kind beter dan wie ook. En ze willen dat hun kind zich goed voelt, koste wat het kost. Dus als zij merken dat het op school niet aan zijn of haar trekken komt, trekken ze aan de bel. Dit is geen pushen, maar betrokkenheid tonen. Als de school, het CLB of een particuliere organisatie als Exentra hen onderbouwde adviezen geeft, zullen de meeste ouders deze opvolgen en zich gesteund voelen.

Kyra Fastenau

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


G

Guido Leenders

21 februari 2017

Punten 1 & 2: nogal kort door de bocht. Hoogbegaafde kinderen gebruiken hun eigen spelregels en doen niet mee aan het punten scoren. Punten zijn belachelijk en geven niet aan hoe goed iemand iets kan.
Punt 3: hoogbegaafdheid is een totaalpakket, maar zie boven.
Punt 4: de bemerking klopt.
Punt 5: pushende ouders vind je vooral bij hogeropgeleiden die vinden dat hun kind maar hoogbegaafd moet zijn.
Tenslotte: hoogbegaafden zijn in alles goed op voorwaarde dat het hun interesseert.

Reageren
J

Joost Prins

21 februari 2017

Juist heel erg herkenbaar, ik mis de term vervelen met de daaruit voortkomende problemen.
Het probleem is inderdaad de opmerkingen van leerkrachten van, kijk een onvoldoende, als je kind echt hoogbegaafd zou zijn dan heeft het minimaal een 8.
De domme arrogantie van leerkrachten en de zogenaamde leerlingbegeleiders is een heel erg grote muur waar je tegenaan loopt en zolang + klasjes alleen maar meer moeten doen in plaats van het creëren van meer uitdaging zit je ook hier op een hellend vlak.
Uitzonderingen daargelaten.

Reageren
A

Audrey

22 februari 2017

Structureel probleem en een gat in de opleiding. Er zou veel meer moeten ingezet worden op een kind in z'n totaliteit. Momenteel krijgt de student-leerkracht geen (of onvoldoende) opleiding inzake het socio-emotionele (weerbaarheid, hoogsensitiviteit,...) alsook wat betreft het kind 'leren leren'. Student-leerkrachten worden klaargestoomd om de theorie over te brengen naar de leerlingen toe, vaak ondersteund door een overvloed aan ppt's. Het is pas op de werkvloer dat een beginnende leerkracht geconfronteerd wordt met het al dan niet omgaan met dit socio-emotionele aspect, alsook het onvermogen om de leerlingen te 'leren leren'. Sommigen slagen hier niet in en houden zich halsstarrig vast aan hun 'theoretische uiteenzetting'. Kunnen we het hen kwalijk nemen? Ja, als er onwil of gemakzucht is. Nee, als ze de feeling niet hebben, hier niet mee in aanraking zijn gekomen in hun opleiding en hier ook niet voor geëvalueerd werden. Als je het mij vraagt, zijn er dringend een aantal hervormingen nodig in de opleidingen.

Reageren
C

Cathelijne G

21 februari 2017

Hoewel het heel goed is om misverstanden over hoogbegaafdheid uit de weg te ruimen, vind ik in elk geval nummer 4 wel heel erg kort door de bocht. "Sociaal gehandicapt" is natuurlijk een term die je zoveel mogelijk zou moeten proberen te vermijden, maar het anders zijn en anders denken dan andere kinderen maakt sociale omgang voor hoogbegaafden juist erg lastig. Veel inzicht hebben in wat er speelt betekent nog niet dat ze zelf daarin mee kunnen komen, laat staan dat de contacten die ze hebben voor hen bevredigend zijn. Natuurlijk heeft elk kind een eigen persoonlijkheid met eigen sociale behoeften, maar hoogbegaafdheid is eerder een obstakel dan dat het helpt bij de omgang met (niet-hoogbegaafde) leeftijdsgenoten.

Reageren
G

Geert Wouters

21 februari 2017

De term 'hoogbegaafdheid, maakt dat de vlag de lading niet dekt!
Ieder kind heeft eigen mogelijkheden en beperkingen.
Jammer, dat al decennialang schoolkinderen in vakjes wordt gestopt...

Reageren
E

Else

22 februari 2017

Kinderen worden niet in vakjes gestopt, door onderzoek en observatie wordt juist gekeken wat de mogelijkheden en eventuele beperkingen van een kind zijn. Hiermee kunnen opvoeders en leerkrachten dan aan de slag. In Nederland heet dat passend onderwijs.

Reageren
S

Sandra

23 februari 2017

idd alleen zo kun je de kinderen met een extra zorg geven waar ze nood en recht op hebben.

Reageren
J

Jeanne

22 februari 2017

77 jaar ben ik nu.
En pas op mijn 29ste werd ontdekt dat ik een wel erg hoog i.q. had.
De psycholoog/onderzoeker zei denigrerend: nou, u zult zich wel te hoog voelen om winkeljuffrouw te worden!?
De uitkomst van zijn test had aangegeven dat ik gelijke scores had voor economie én voor filosofie/letteren 85%.
Ik ging theologie studeren. In recordtijd én deeltijd -ik had inmiddels een gezin met drie kinderen- haalde ik mijn diploma en had al werk voor ik afstudeerde.
Wat een verademing!
Maar op het Lyceum bleef ik wel twee maal zitten!
Inderdaad: nooit geleerd te leren.

Reageren
R

Reinder Koornstra

22 februari 2017

Hoogbegaafden hebben maar één echt probleem, als ze iets kunnen, zijn ze erop uitgekeken en willen verder. Dat wordt door de omgeving vaak verkeerd opgepakt en als je als hoogbegaafde geen sterke persoonlijkheid hebt, kan ik me voorstellen dat je die neiging verder negeert. Het is ook niet de manier om rijk te worden, natuurlijk, zoals mijn hoofddirecteur dat ooit letterlijk zei. Nou ken ik niet veel hoogbegaafden die geld verdienen voorop stellen. Maar kinderen moeten vaak schipperen in de groep, en dat is lastig voor pubers die er graag bij willen horen, maar voelen dat ze dat niet doen. En veruit de meeste docenten zijn zelf niet hoogbegaafd, en stimuleren hun eigengereide leerlingen niet! Ga daar dus ook niet vanuit! Oh, natuurlijk was ik ook zo'n hoogvlieger die problemen had op de universiteit! Studeren naast je werk was veel interessanter!

Reageren
S

Smets Diane

23 februari 2017

Dit lezen, zou me een 15 tal jaar geleden zo veel deugd gedaan hebben. Zo herkenbaar. En tegelijk brengt het weer die onmacht naar boven.
Ondanks een bevestigende IQ test en advies van het CLB, om extra uitdaging te bieden, toch op een muur van onwil en onbegrip gebotst.
Gevolg: de capaciteiten om universitair niveau te halen, maar toch falen omdat...juist ja...

Reageren
T

Thierry Uyttendaele

23 februari 2017

Voor hoogbegaafden is het probleem in het onderwijs eigenlijk identiek aan dat van de kinderen met leer-problemen. Sterker nog: heel vaak vertaalt hoogbegaafdheid zich in een leerprobleem dat nog zwaarder is dan dat van een kind dat moeilijkheden heeft om te volgen. En bovendien krijgt de hoogbegaafde daarbij dan nul begeleiding en begrip, in tegenstelling met die andere kinderen. "Uw kind is toch hoogbegaafd. Dat hij of zij dat dan maar eerst eens bewijst!", is een heel klassiek denkpatroon van leerkrachten en ouders van andere kinderen.
Zoals hierboven reeds aangegeven gaat een hoogbegaafde er heel snel van uit dat hij of zij iets grondig kent, wanneer hij zich heel even in een bepaalde materie verdiept. In de kindertijd klopt dat ook vaak en daardoor leert het kind nooit moeite doen om echt iets in de diepte te analyseren en/of te verwerken. Later wordt het onmogelijk om met diezelfde 'oppervlakkige' aanpak de leerstof te verwerken, maar dan is het ondertussen te laat geworden, want het kind heeft nooit leren leren en heeft er bovendien alle interesse voor verloren. Faalangst legt daar dan nog een laagje bovenop waardoor het kind vaak volledig afhaakt en stopt met studeren. De hoogbegaafde gaat dan twijfelen aan zijn intelligentie en zijn 'kunnen' en wordt daar door de omgeving nog eens extra op afgerekend met opmerkingen als "blijkbaar toch niet zo intelligent hé!" of " Zie je wel dat het de ouders zijn die pushen....maar alles kent zijn grenzen hé!".
Het grote probleem ligt bij de aanpak van het onderwijs! Alles is van in de kleutertijd in het onderwijs gebaseerd op reproduceren en niet op creëren. "Teken dit na!, Zeg mij na! Leer dit van buiten!...". Het onderwijs maakt van ons allemaal copieer-apparaten en legt elke vorm van inventiviteit en creativiteit stil. En dat is nu juist wat een hoogbegaafde haat en oersaai vindt. Het klassieke onderwijs-systeem van reproduceren heeft zeker zijn verdienste, maar voor hoogbegaafden is een totaal andere aanpak nodig, die continu de kinderen prikkelt en er voor zorgt dat ze van zelf hun grenzen continu (moeten) verleggen. Dit gebeurt nu niet en is bovendien totaal onbespreekbaar (of zogezegd 'onhaalbaar') in het huidige onderwijs en het gaat er nog elk jaar op achteruit!
Het lijkt bijna zelfs doelbewust!
Heel veel hoogbegaafden sukkelen daardoor tot helemaal onderaan de maatschappij ...of zelfs nog erger: ze beroven zich van het leven omdat ze depressief worden en hun meerwaarde in het leven niet meer inzien. Dit lijkt misschien fel overdreven voor diegenen die die wereld niet kennen, maar het is spijtig genoeg een realiteit. En dit terwijl, door hoogbegaafden correct te integreren en te stimuleren, zij juist een ongelooflijke meerwaarde zouden kunnen betekenen. Een hoogbegaafde zou moeten afgeremd worden is zijn enthousiasme en zijn fantasierijke wispelturigheid door dit te koppelen naar realistisch haalbare doelstellingen maar zou niet mogen beknot worden door hem of haar continu te beperken en te herleiden tot copy/paste werk.
Gelukkig zijn er ook heel wat hoogbegaafden die zichzelf hieruit zien te redden, maar voor alle anderen is het onderwijs vaak een hel. Toch heel eigenaardig voor 'de instelling bij uitstek' die onze jeugd moet voorbereiden op onze toekomst, niet? In elk geval proficiat voor het pionierswerk van professor Kieboom en haar team. Er is nog heel wat werk aan de winkel maar het is absoluut een lichtpuntje!

Reageren
A

Anna

27 februari 2017

Zo herkenbaar!
Dank u!

Reageren
T

Tineke

23 februari 2017

Ik heb alle reacties grondig gelezen en sluit me volledig aan bij wat Thierry Uytendaele schrijft. Zelf volgde ik ongeveer 10 jaar geleden les bij Tessa Kieboom. Op school waren een aantal hoogbegaafde kinderen en ik mocht een kangoeroeklas opstarten en een binnenklasdifferentiatie uitwerken. En omwille van de kangoeroeklas, kwamen er nog enkele kinderen bij. Deze school moest zelf uren en middelen voorzien. Een aantal jaren daarvoor had Frank Vandenbroecke verklaard, dat hij voor hoogbegaafden geen middelen wou voorzien. En dat in een volle aula in Kortrijk waar meer dan de helft ouders zaten. Van onbegrip gesproken. Jammer dat zovele jaren later nog steeds zo gepleit en gevochten moet worden voor hoogbegaafde kinderen. Onlangs zei iemand me over een kind: "Ben je wel zeker dat dit kind hoogbegaafd is ... hou ook rekening met de discripantie die er kan zijn". Maar als je de 7 kenmerken leest, dan weet je het wel zeker. Eerst merk je die zaken waar die kinderen mee worstelen en als dan het IQ bepaald is, vallen de puzzelstukken op hun plaats. Ondertussen ken ik heel wat hoogbegaafden die nooit leerden leren en ook enkele met depressies. Het onderwijsdak staat in brand, las ik laatst in een artikel. En wanneer gaan we aan brandpreventie doen? Want na het blussen is het gewoon afgebrand.

Reageren
S

Sophie

24 februari 2017

Ik ben nu 15 jaar oud en zit in het vierde middelbaar. Ik herken deze punten echt heel erg. Gaande van de 'pushende ouders' (die van mij hebben zich nooit gemoeid met mijn schoolwerk) over het niet willen/kunnen leren (als je het toch kunt, en daarna is het te laat ;-)) tot de faalangst uit de gewoonte van goede punten. Het meest frustrerend vind ik dat er niets gedaan wordt. Ik volg nu de richting Grieks-Latijn-wiskunde maar blink vooral uit in wiskunde. Wanneer je hier eerder klaar bent met de zelfstandig te maken oefeningen moet je de extra oefeningen maken. Heb je ook dezen al af, dan heb je pech. Zo heb ik regelmatig lessen waarin ik totaal niets doe.
Gewoon wat anders dan dezelfde oefeningen waarin we steeds dezelfde formules moeten toepassen zou al geweldig zijn. Ik vind het wel super dat hier nu aandacht op gevestigd wordt want ik ben er zeker van dat er nog anderen zijn die zich herkennen in mijn verhaal en de stellingen op de site.

Reageren
M

Marleen

25 februari 2017

Inderdaad voor alle leerlingen is het nodig om ze te leren leren, misschien een extra lesuur!

Reageren
S

Sarah

26 februari 2017

Hallo, ik zelf ben een mooi voorbeeld van een watergeval, in de lagere school haalde ik zeer goede punten.
Nochtans had ik nooit een boek open gedaan en zat ik een complete dag met men hoofd ergens anders.
Het gevolg was dat ik onder mijn niveau presteerde en daardoor in het middelbaar geen motivatie meer had en erge faalangst. Plots ging het toch niet meer zo vlot. Nu ben ik bijna 30 en heb ik geen diploma en dit ondanks een EQ van rond de 120, dit heb ik maar geweten toen ik zelf al volwassen was. Mijn zoontje heeft net hetzelfde en ja hoor ik heb al aan de alarmbel getrokken, maar krijg steeds als antwoord dat hij toch goede punten heeft en zij dus geen enkel probleem zien. Ik wel, hij weent namelijk vaak als hij niet direct het antwoord weet of als hij iets niet snapt, vreselijk om hem zo te zien en dat vooral omdat ik zelf weet hoe het voelt. Dit bezorgt mij ook angst, je wil toch niet dat je kind hetzelfde hoeft mee te maken, ik hoop echt dat hij kan worden wat hij wil en het enige wat ik kan doen is hem proberen te helpen met zijn zelfvertrouwen. Jammer dat het CLB dit nog steeds niet wil inzien.

Reageren
E

Els

26 februari 2017

zelf zou ik niet spreken over hoogbegaafdheid maar over kinderen met een leervoorsprong.

Jammer dat de resultaten van Carol Dweck niet meegepakt worden. Die spreekt over een growth en fixed mind set. Kinderen met leervoorsprong geloven al snel het model van een fixed mindset (ik ben slim of dom ipv ik kan bijleren en slimmer worden) door de manier waarop de omgeving hen labelt...

Reageren
H

Hester Macrander

1 maart 2017

Mijn zoon is eindelijk helemaal begeesterd bezig op de universiteit. De lagere school ging nog ('Kan dit niet in de helft van de tijd?'), het voortgezet onderwijs was een ramp, drop out, van gymnasium naar havo, eindexamen in het volwassenenonderwijs vwo. En nu... eindelijk. Het onderwijs was een lange weg waar ik het heel druk mee heb gehad.

Reageren
F

Félice

1 april 2017

Heel erg herkenbaar allemaal. Mijn zoontje is 7, zit in het tweede leerjaar en heeft er al een woelig parcours opzitten. De onthaalklas en eerste kleuterklas ging hij amper naar school. Hij vond het niet leuk, vond geen aansluiting bij de kindjes van zijn klas. In de tweede kleuterklas werd hij erg gepest, maar had hij het geluk een goeie juf te hebben. Zij vermeldde toen al dat hij wel erg slim was, dat hij anders dacht dan de andere kindjes in de klas, gevaar zag, een enorm groot rechtvaardigheidsgevoel had, hij las toen met gemak de prijzen in een reclamefolder (dus bv. € 999,95 ). Toch stonden wij er nooit bij stil dat hij hoogbegaafd zou kunnen zijn. In de derde kleuterklas vond de juf zijn rechtvaardigheidsgevoel storend en werd hij een "klikspaan" genoemd. Het eerste leerjaar werd een ramp...hij haatte school, ging elke dag huilend naar de klas. Hij kon met gemak sommen maken tot 100 ( dan is tellen in de klas tot 10 een hel ), lezen ging erg traag in de klas dus leerde hij thuis met mij tijdens een weekend lezen. Gewoon , letters zeggen en hop hij las ze allemaal. Helaas had de juf hier geen oren naar. en ik werd bekeken als "de mama die haar kind oh zo slim vindt ).Begin dit jaar werd - zoals elk kind aan het begin van het schooljaar- zijn leesniveau getest. Terwijl de kindjes van zijn klas eerste of tweede leerjaar scoren ( AVI E3 - M4) scoorde hij AVI plus ( 5de leerjaar en hoger ). Zijn nieuwe juf stond versteld. Ook wiskunde gaat enorm snel. De extra oefenboekjes die de juf maakte voor hem voor de hele week, maakt hij op 2u. Ondertussen krijgt hij nog extra uitbreidingsoefeningen en lijkt hij het leuk te vinden in zijn klas bij deze juf. Hij is erg graag gezien, heeft veel vriendjes. Twee weken geleden meldde de juf dat hij veel meer is dan "gewoon slim", maar dat je hem geen dienst bewijst met hem te laten versnellen (wat ik ook niet zou doen). Hij is erg onzeker over zichzelf en over zijn kunnen, terwijl hij best weet dat hij slim is, maar hij blijft een klein jongetje van 7. Het is een beetje koffiedik kijken hoe het volgend jaar loopt, bij een nieuwe juf, aangezien hij ook al een groot deel van de leerstof van het derde beheerst.

Reageren
J

Jacques Hommé

2 november 2020

Gelukkig brengt het vernieuwde onderwijs, anno 2020, raad over dergelijke zaken. Zelf ben ik student educatieve bachelor secundair onderwijs, en de materie 'hoogbegaafdheid', wordt nu wel goed in beeld gebracht. Het bewijs; de link volgen die mijn leerkracht bezorgde aan alle studenten educatieve bachelor. Ik weet dat jullie spreken van het verleden (2017), maar heden doen we ons best om er voor iedere leerling het beste van te maken. Dit, zodat ieder kan genieten van een uitdagend, op maat gemaakt, onderwijs. Nu wordt ieder gehoord, wat mij bijzonder gelukkig maakt.

Reageren
F

Fauve

2 januari 2024

Helaas vandaag nog uit de mond van een leerkracht heel spottende uitlatingen gehoord over hoogbegaafdheid wat aantoont dat anno 2024 toch nog veel werk aan de winkel is.

De leerkracht in kwestie vond het toch vreemd dat de kinderen die "zogenaamd hoogbegaafd zijn" toch niet altijd hoge punten haalden ... terwijl hoogbegaafdheid zoveel meer facetten heeft en zoveel meer inhoudt dan "hoge punten halen, slim zijn". De leerkracht vervolgde met "die ouders halen zich dat maar in hun hoofd, de dag van vandaag moeten ze allemaal iets hebben ... ". Meer aandacht voor dit topic net als dat van hoogsensitiviteit in de lerarenopleiding is echt wel een noodzaak en ook daarna zou geregelde bijscholing over dergelijke onderwerpen niet slecht zijn. Zoals altijd zijn er uitzonderingen maar nog heel vaak is het als ouder heel moeilijk om de leerkacht mee te krijgen in dit verhaal.

Reageren

Laat een reactie achter