Tips
Zo pak je gedragsproblemen consequent aan
Gedragsproblemen aanpakken is niet altijd gemakkelijk. Hilde Colpin, hoogleraar schoolpsychologie aan de KU Leuven en Geertje Leflot, onderzoekster aan Thomas More Antwerpen, zijn voor een consequente en positieve aanpak. Een methodiek die werkt, zo blijkt uit hun onderzoek.
© Peter Van Hoof
Wat verstaan we precies onder gedragsproblemen?
Hilde Colpin: “Gedragsproblemen nemen verschillende vormen aan. Gedrag kan storend zijn voor de omgeving, bijvoorbeeld ongehoorzaam, agressief of impulsief gedrag. Het kan ook zijn dat vooral de leerling zelf last heeft van zijn gedrag. Angstige en depressieve gedragingen vormen ook een probleem, alleen vallen die minder op.”
“Of gedrag storend is, hangt ook af van wie ernaar kijkt. Gedrag dat voor de ene leraar een probleem is, is dat niet per se voor een ander.”
Moet de leraar leerlingen leren hoe zich te gedragen?
Hilde Colpin: “Opvoeding is vandaag minder autoritair. Dat zorgt voor meer nabijheid tussen opvoeders en kinderen, maar ook voor vagere grenzen. Een kind dat heeft aangeleerd dat schreeuwen of zeuren loont, zal dat vaker doen. Daarom is het belangrijk daaraan te werken. Gedrag is slechts voor een deel bepaald door kindfactoren of de opvoeding thuis. Je kan als leraar wel degelijk een verschil maken.”
Gedrag is slechts voor een deel bepaald door kindfactoren en de opvoeding thuis
Hilde Colpin
hoogleraar schoolpsychologie KU Leuven
“Bovendien zijn een goede orde en sfeer in de klas belangrijk om tot leren te komen. De leerling die zich misdraagt, kan later ernstige problemen krijgen. Andere leerlingen voelen zich niet veilig, zeker kinderen met internaliserende problemen: die worden in een negatieve klassfeer versterkt. En leraren zelf noemen storend gedrag een van de moeilijkste aspecten van hun job. Het is dus in ieders belang dat gedragsproblemen worden aangepakt.”
Gedrag veranderen: gemakkelijker gezegd dan gedaan?
Hilde Colpin: “Gedragsproblemen aanpakken is niet voor iedereen even gemakkelijk. Belangrijk is de zelfeffectiviteit van de leraar: vertrouwt die erop dat hij het moeilijke gedrag aankan, dan zet hij concrete stappen om het aan te pakken. Gaat hij er bij voorbaat vanuit dat het niet lukt, dan is de kans groter dat hij niets onderneemt.”
Welke tips hebben jullie om gedragsproblemen aan te pakken?
- Kies een paar concrete afspraken
Formuleer regels positief. In plaats van ‘We praten niet’, zeg je beter: ‘We werken in stilte’ of ‘We steken onze vinger op.’ Stel niet te veel regels op, zeker voor jongere leerlingen. Kies er een paar uit waarmee je het meest storende gedrag opvangt en herhaal ze regelmatig, mondeling of met pictogrammen. Zo maximaliseer je de kans dat leerlingen het gewenste gedrag stellen. - Geef regelmatig positieve feedback
Volg de afspraken consequent op, bijvoorbeeld: ‘Ik vind merk dat jullie in stilte werken, zoals we hebben afgesproken.’ Positieve feedback is een krachtig leerinstrument. Een compliment volstaat, je hoeft daar geen stickers of materiële beloning aan te koppelen. Af en toe iets leuks doen met de klas of een keer geen huiswerk, kan wel. Zulke sociale beloningen motiveren de leerlingen en versterken de klassfeer. - Corrigeer storend gedrag discreet
Niet elk storend gedrag hoeft aandacht te krijgen. Aandacht kan belonend werken en het storende gedrag versterken. Maar als een leerling zich grondig misdraagt, moet je feedback geven. Doe dit op een discrete manier, bijvoorbeeld via een teken dat jullie vooraf samen hebben afgesproken zoals even op de schouder tikken. Roep je een leerling klassikaal tot orde, dan kan je zijn positie in de klas beïnvloeden. Jonge kinderen kunnen minder geliefd worden, oudere kinderen kunnen net meer aanzien krijgen. - Bouw een vertrouwensband op
Blijft een leerling zich afzetten, dan is er meer aan de hand. Denk na waarom de leerling dit gedrag stelt. Mogelijk voelt hij zich om de een of andere reden onveilig. Dan is het belangrijk om te werken aan jullie relatie. Maak duidelijk dat je de leerling de moeite waard vindt, door samen te praten of – bij jongere kinderen – te spelen. Vertrouwen is de basis voor goed gedrag.
TOPspel pakt gedragsproblemen systematisch aan
Ben jij geen geboren klasmanager, dan kan TOPspel helpen. Leflot en Colpin ontwikkelden deze methodiek voor het lager onderwijs in samenwerking met team preventie van De Sleutel. Ze baseerden zich op de Amerikaanse Good Behavior Game en zijn Europese varianten.
Uit hun onderzoek blijkt dat leraren die TOPspel spelen, hun klas beter onder controle hebben. De leerlingen ervaren meer orde en rust, en kinderen met gedragsproblemen voelen dat ze erbij horen.
Wat houdt TOPspel in?
Geertje Leflot: “Met TOPspel werk je systematisch aan gedrag, werkhouding en communicatie. Dat gebeurt tijdens gewone lessen. Je leerlingen houden zich tijdens een afgesproken tijdsduur aan een concrete afspraak, bijvoorbeeld: ‘We werken in stilte’. Ze doen dit in teams (tafeleilanden), die sterren krijgen. Bij positief gedrag krijgt een leerling of team waarderende feedback, bijvoorbeeld een compliment, schouderklopje of knipoog; overtreden ze een afspraak, dan verliezen ze een ster.”
“Teams die minstens 1 ster overhouden, krijgen een sociale beloning die ze vooraf samen met de leraar hebben bepaald. Achterstevoren op hun stoel zitten, dansen in de klas … Na een tijdje kun je werken met uitgestelde beloningen. De klas spaart dan samen voor TOPspelminuten, die ze kunnen inruilen voor een grotere beloning zoals film kijken.”
Werkt TOPspel voor elke klas?
Geertje Leflot: “Dit spel is geen tovermiddel, je moet het langzaam opbouwen. Een terugval direct na het spelen is normaal. Zowel jijzelf als je leerlingen moeten zich het nieuwe gedrag eigen maken. Bespreek het samen: waarom lukt het ons tijdens het spel wel en daarna niet? Zo train je ook sociale en communicatieve vaardigheden.”
Hilde Colpin: “TOPspel is ideaal voor leerlingen die van goede wil zijn, maar moeite hebben om hun impulsen te beheersen. We noemen dat leerlingen met uitvoeringstekorten. Bij opstandige leerlingen bestaat de kans dat zij minder gemotiveerd zijn of zelfs het spel boycotten. Dan moet je extra inzetten op de vertrouwensband.”
“Door de samenwerking in teams staan leerlingen met gepast gedrag model voor leerlingen met gedragsproblemen. TOPspel vormt dan ook een interessante methode voor inclusieve klassen met één of meer leerlingen met gedragsproblemen, die door het M-decreet steeds vaker zullen voorkomen. Toepassing in het buitengewoon onderwijs type 3 is minder evident, omdat er daar minder positieve rolmodellen zijn.”
Hoe kan je starten met TOPspel?
Geertje Leflot: “Om je de vaardigheden eigen te maken, is training door preventiecentrum De Sleutel een vereiste. Je kan TOPspel daarom niet apart bestellen. Uitleg vind je op de website van de uitgeverij of contacteer De Sleutel.
Log in om te bewaren
In 4 weken naar beter klasmanagement? Krijg inspiratie, tools en strategieën in je mailbox.
Schrijf je in voor de tipreeks
juf An
28 april 2017En als dit allemaal is uitgeprobeerd en toch niet helpt? Is het wel normaal als een kleuter gooit met alles ? Bijt, slaat,schopt,slaat,een middenvinger uitsteekt, ik haat je roept. Rood ziet van agressie en boosheid. Juffen wenend uit de klas jaagt. Wat doe je dan??
Ook al beloningssysteem uitgedacht. Time out stoel met zandloper gebruikt....en alle suggesties van 'specialisten' gebruikt.
Kleuter komt uit een normaal gezin, er zijn geen problemen.
eva
1 mei 2017Dag juf,
dat lijkt me frustrerend. Heeft het kindje een vertrouwensband met iemand vh team? En passen jullie de regel toe van het positief formuleren? Mij lijken bovenstaande regels heel bruikbaar. Natuurlijk is het belangrijk om niet vanuit de instelling het ligt aan het kind zelf aan remedies te werken. Als het een gevoelig kind is dan voelt het ook aan hoe je als juf naar hem kijkt, hoe je hem of haar beleeft. En hoe je zelf in je vel zit. Probeer eens twee weken lang te werken rond de regel 'we zijn vriendelijk voor elkaar' of een andere.. en geef hem een ster voor elke halve dag dat t goed ging. Vijf sterren is dan kunnen spelen met iets dat hij leuk vindt..zandlopers en een time out stoel vertrekken vanuit het negatieve..zijn de ouders stressvol en hoe gaan ze om met zijn gedrag thuis? Grtjes eva
Carola
19 mei 2017Soms gebeurt het dat iedereen van goede wil is en het kind in de klas toch afwijkend gedrag vertoont. Wie doet het fout? We zijn allemaal aan het leren. Het kind zelf heeft er vaak nog het meeste last van. Hij of zij begrijpt dan zelf ook niet waarom het hem of haar niet lukt om "gewoon" mee te doen. Er zijn kinderen die andere ontwikkelbehoeften hebben. Ze zijn nog niet in staat om dat met woorden aan te geven, zij gebruiken hun emoties. Hoe meer hun emoties onderdrukt of genegeerd worden hoe sterker de reacties worden. Een negatief zelfbeeld gaat zich ontwikkelen en als docent wordt het steeds lastiger om echt te contact te hebben. Schreeuwen, het kind onder druk zetten. Een negatieve ontwikkelspiraal gaat zich vormen. Ruimte maken voor een positieve ontwikkelspiraal, die past bij het potentieel en tempo van het individuele kind. Als speelcoach herken ik hoezeer kinderen zelf, vaak heel onbewust, weten wat zij nodig hebben. Een spannend proces, waarin kind en docent/ouder samen leren, ontwikkelen en groeien.
Kyra Fastenau
23 mei 2017Hoi Carola,
Helemaal mee eens, in het onderwijs mag meer plaats zijn voor emoties. Daarbij komen deze gevoelskaartjes goed van pas: https://www.klasse.be/82821/gevoelskaartjes-leerlingen-emoties-uitdrukken/, ook voor oudere leerlingen.
Groetjes, Kyra
Saloua
4 maart 2018Beste,
Mijn oudste zoon heeft heel zijn lagere schoolloopbaan gesukkeld met gedragsproblemen, uit het onderzoek bij de therapeut kwam ze tot de conclusie dat hij een onveilige hechtingsstoornis heeft, waardoor zijn gedrag niet uitgelegd kan worden of herkenbaar is. Nu zit hij in het zesde leerjaar en zou volgend schooljaar naar het eerste middelbaar gaan. We hebben samen met de juf, zorgjuf, CLB en de directie aan verschillende beloningssystemen proberen te werken en niets lijkt te lukken. Op den duur is de juf het een beetje beu geworden (wat ik natuurlijk begrijp) en lijkt ze niets positiefs terug te vinden in mijn zoon.
Thuis is het ook niet gemakkelijk en ben ik opzoek naar een beloningssysteem dat bij hem past.
Ik ben ten einde raad en ik denk dat het in het middelbaar niet zal beteren. Met wie gaat hij daar een vertrouwensband opbouwen?
Marilena
13 augustus 2019Beste ik kan jullie begrijpen ik heb een zoon met gedrag problemen hij heeft gewoon een trauma van op school , hij denkt dat hij lomp is kan niets , maar krijg het niet uit zijn hoofd , en discuteren dat hij kan , ben mentaal op , weet wat kan ik doen im hem te helpen ????? Mvg
Vanderw
8 september 2019Er zyn type 3 scholen...mindere kindjes id klas.Als hy niet kan volgen is zo,n school wel goed...vergeet wel niet dat in zulke scholen ook veel gedrag getoond w dat hy nu niet ziet.als hy huiswerk doet ,zet je er dan naast...zoek samen naar oplossingen,als hy h niet vind...vinden jullie h samen ni...geef hem dan voldoening...dat hy zyn best gedaan heeft en dat dat h belangrykst is....later kan je hem alleen zyn huiswerk laten maken en samen nakyken...Wat ook enorm helpt is...zeggen als je dit goed volbrengt gaan we samen naar of kryg je die beloning.,Wat me opvalt met is deze kinderen gaan beter iets volbrengen als ze een doel hbb...dwz...as ge dit dat doet ,dan doen we die dag bv wat je wil...dus ze moeten een streefdoel hbbn,snap je.Bv niet na een prestatie xeggen ...nu gaan we dit of dat doen omdat je je goed bewezen hebt ,maar op voorhand h zeggen...dw niet zeggen dat je hem positief mag pryxen he met woorden na zn activiteit.bv je kan zeggen...zie je wel dat h gelukt is ,dat je h kan...flink zo...g nu maar een ysje eten want je hebt goed gewerkt...succes en probeer goed in en uit te ademen en byt op u tanden voor je ad taak begint...jouw kalmte is de grootste beloning...doen maar...Succes.Ps kinderen met gedragspr doen graag mrt mama spelletjes samen ...
Vanessa
9 december 2020Beste,
Ik ben een beginnende leerkracht en mijn eerste job zal een uitdaging zijn aangezien ik mag les geven aan OV3 type 3 en type 9. Ik vroeg me af hoe ik het best om ga met lln. die agressief/woedend gedrag vertonen.
Haal ik ze even uit de klas of negeer ik dit gedrag in het mogelijke van ...
Laat een reactie achter