Vlaanderen
Klasse.be

Duiding

Duaal leren: schoolbank op de werkplek

  • 16 maart 2022
  • 8 minuten lezen

Hoge ambities. Daarmee ging duaal leren in september 2019 van start, na een proefperiode. Duaal wil een volwaardige opleiding zijn waarin bso- en tso-leerlingen 3 dagen per week op de werkvloer staan. Hoe loopt het daar? En wat brengt de toekomst?

Arbeidsmarktgerichte opleidingen kampen met een negatief imago en zijn vaak niet de eerste keuze van leerlingen en ouders. Duaal leren wil daar iets aan doen door voor alle leerlingen uit de tweede en derde graad tso, bso, dbso, Syntra-leertijd en buso OV3 en 4 een identiek traject uit te tekenen. Die opleiding op de werkvloer, waar leerlingen alle facetten van een beroep op een realistische manier leren, moet sneller leiden tot een goede job of de springplank zijn naar hogere studies.

Duaal leren: leerling bedient machine
Luc Lens, trajectbegeleider Campus Max STEM Tessenderlo: “Onze sterkste leerlingen leren graag tussen de machines en collega’s en groeien razendsnel.”

Duaal leren gaat een stuk verder dan stages. Leerlingen passen niet alleen leerstof uit lessen toe in een bedrijf, maar leren er ook écht. Het streefdoel is minstens 20 uur per week op de werkplek, al mag het voor technische opleidingen ook iets minder zijn. Het aantal duale studierichtingen lag in september 2019 op 87. Dit schooljaar, waarin ook corona en de hervormingen secundair spelen, stopt de teller op 129 én bereikt duaal 2338 leerlingen. 

De waaier is ontzettend breed: van schipper of zorgkundige tot dakwerker of meubelstoffeerder. Maar aanbod en leerlingen matchen niet altijd: groeit bijvoorbeeld de bouwsector stevig, dan lokken sommige studierichtingen voorlopig minder of zelfs geen duale tieners. Op 1 september 2022 start een volgende grote stap: de inkanteling van dbso (CDO) en leertijd (Syntra) in duaal leren. Tijd voor een tussenstand in 4 Vlaamse scholen.


Graag tussen machines en collega’s

Campus Max STEM Tessenderlo biedt duaal leren aan in Chemische Procestechnieken (7de jaar), Elektromechanische Technieken (5-6 tso) en Lassen-Constructie (5-6 bso).

Trajectbegeleider Luc Lens: “Onze sterkste leerlingen kiezen gretig voor duaal. Ze leren graag tussen de machines en collega’s, schrikken niet terug voor een school-werkweek van 38 uur en groeien razendsnel.”

“Anders dan in andere scholen, passeren onze duale tso-leerlingen in 3 firma’s, via een carrouselsysteem. Daardoor ervaren ze hoe het eraan toegaat in verschillende bedrijven en komt alle leerstof zeker aan bod. Evalueren liep eerst wat moeizaam. Bedrijven zijn dat niet gewoon én voor sommige leerdoelen kregen we 3 verschillende cijfers.”

“Voortschrijdend inzicht brengt ons verder: we verdelen vooraf de leerdoelen onder de bedrijven. Werken de leerlingen ook op de andere werkplekken aan het leerdoel? Dan is dat de perfecte herhaling of inoefening, maar er volgt geen extra beoordeling.”

Sommige leerlingen durven duaal niet aan en gaan liever voor de veilige, bekende optie

Luc Lens
trajectbegeleider Campus Max STEM Tessenderlo

De school wil nog meer leerlingen warm maken voor duaal. “Sommige vierdejaars durven duaal niet aan en gaan voor de veilige en bekende ‘alle dagen school’-optie. Omdat een gebrek aan zelfvertrouwen je keuzes niet mag kleuren, leggen we iedereen een korte test voor: ben jij klaar voor duaal? Daarna nemen we de geïnteresseerde leerling en zijn of haar ouders mee naar de werkplek zodat ze die mooie opleiding écht leren kennen.” 

“Achter onze hoop dat duaal groeit, steekt natuurlijk ook pure wiskunde: met 3 duale bso-leerlingen rendeert het voor een school niet om beide leerwegen aan te bieden. Ik speur intussen naar nieuwe bedrijven waar ze onze leerlingen goed begeleiden. En waar ze ook tevreden zijn als leerlingen geen contract tekenen, maar eerst voor hoger onderwijs kiezen.”


Frontrunner bouwt af

Een ander verhaal in Pro Technica Halle. Deze frontrunner bouwt het duale aanbod af. Directeur Maggy Vankeerberghen gelooft nog altijd in het concept, maar vindt sommige regels te strak. “Een paar voorbeelden: we willen 2 bedrijven met elk hun specialiteit week om week combineren. Dat lukt alleen als we elke maandag nieuwe contracten opstellen. Onbegonnen werk. En onze leerlingen die de kappersopleiding volgen, verkiezen steeds vaker een klassieke stage boven duaal omdat ze dan nog weekendwerk mogen doen in datzelfde kapsalon.”

De school tekende vóór duaal al een sterke samenwerking met Audi uit. De Duitse fabrikant bouwde in zijn thuisland jarenlang ervaring op. Duaal leren is daar een succesverhaal dat sterke leerlingen aantrekt.  

Onze duale samenwerking met Audi schakelt terug naar 3 leerlingen per jaar

Maggy Vankeerberghen
directeur Pro Technica Halle

Directeur Maggy Vankeerberghen: “Onze noden vulden elkaar perfect aan. Audi zocht extra voeling met onderwijs en jonge technici voor openstaande vacatures. Wij wilden onze tso-leerlingen laten werken met recente, vaak peperdure hoogtechnologische apparatuur. Alleen zo krijgen ze een kwalitatieve, realistische opleiding.”

Duaal leek de perfecte kans om een versnelling hoger te schakelen. Maar al snel sputterde de motor: de wet van de remmende voorsprong? Maggy Vankeerberghen: “Onze unieke samenwerking botste op een aantal obstakels zoals attesteringen, heroriënteringen en planlast. Het wetgevend kader lijkt ook beter geschikt voor duale leerlingen met een Overeenkomst Alternerende Opleiding (meer dan 20 lesuren/week in een bedrijf).” 

“Onze tso-leerlingen zitten bij Audi in een Stageovereenkomst Alternerende Opleiding. Omdat ze geen 20 uur in het bedrijf rondlopen, komen ze minder in de productie terecht. Ze volgen vaker opleidingen op de werkvloer, maar die zijn voor een werkgever niet altijd makkelijk te organiseren. Daarom beperken we ons duale leertraject met Audi tot 3 leerlingen per jaar.”


De luxe van sterke werkplekken

Verschillende snelheden in de harde sector. Maar hoe loopt duaal leren in de zorg, een sector met meer kleine ondernemingen en zelfstandigen? En met een nijpend tekort aan personeelsleden? IVV Sint-Vincentius in Gent stapte 5 jaar geleden in het proefproject voor de opleidingen tot kinderbegeleider en zorgkundige.

Van trajectbegeleider Delphine Decherf mag duaal een blijver zijn: “Leerlingen die liever in een authentieke omgeving leren dan fulltime in een klaslokaal, of instromen vanuit een andere vooropleiding halen in duaal hun hart op. We zitten wel in een luxepositie: Gent kent een groot aanbod aan kwaliteitsvolle werkplekken met sterke mentoren, betrokken teams en rijke leerkansen. Door het personeelstekort zijn onze zevendejaars overal meer dan welkom. Tijdens én na hun studies.”

Duaal leren: leerling werkt als zorgkundige in de ouderenzorg
Delphine Decherf, trajectbegeleider Sint-Vincentius Gent: “Lijkt een leerling geschikt voor duaal, dan zeggen we dat met zoveel woorden.”

De school beperkt duaal leren voorlopig tot de zevendejaars. De evaluatie na 5 jaar is positief, maar stelt ook werkpunten vast. Onzekerheden bij leerlingen over administratie en sociale regelgeving, van contracten opstellen tot aansluiten bij de mutualiteiten, blijven nauwgezette opvolging vragen en Delphine ziet sommige leerlingen lakser omspringen met schooldagen.

“Laatstejaars die nooit afwezig zijn in hun kinderdagverblijf of woon-zorgcentrum, toveren ziektebriefjes tevoorschijn op schooldagen. Daarom hameren we samen met de coaches op het belang van een goede theoretische onderbouw en organiseren we intervisie en uitstappen naar werkplekken.”

Lijkt een leerling gemaakt voor duaal, dan zegt het team dat met zoveel woorden. “Eerst presenteren we aan alle leerlingen beide trajecten. Wie denkt aan duaal moet op intakegesprek en schaalt zichzelf in op vaardigheden als samenwerken en communiceren met collega’s. Hun scores moeten ze toelichten. Soms vertelt een leerling dat hij of zij tijd nodig heeft om zich goed te voelen op een werkplek. Ook een goed argument. Want in het gewone traject draai je 3 of 4 weken mee in een team, in duaal 20.”


Wat met dbso en leertijd?

Coördinator Sebastian Joye zag in CDO De Rotonde in Gent het aantal leerlingen op minder dan 10 jaar verdriedubbelen. Dat duaal tegen 2025-2026 alle Centra voor Deeltijds Onderwijs met 8500 leerlingen ‘inlijft’, ligt gevoelig. “Alle trajecten van werken en leren uit dbso, Syntra en gewoon onderwijs op elkaar proberen afstemmen is nobel. Dat schept duidelijkheid.” 

“Duaal leren is zeker een optie voor onze meest zelfstandige jongeren. Maar in ons systeem van Leren en Werken kunnen kwetsbare leerlingen met gebroken schoolloopbanen groeien. Ze zijn schoolmoe maar niet leermoe. Hun aantal is niet klein. In onze centra krijgen ze tijd om aan zichzelf werken in een flexibel systeem waarin graden en schooljaren ondergeschikt zijn aan individuele noden.”

Duaal leren mag kwetsbare leerlingen niet uit onderwijs duwen

Sebastian Joye
coördinator CDO De Rotonde

“Onze grootste zorg: de inkanteling in duaal mag leerlingen niet allemaal door dezelfde mal duwen. Door standaard-trajecten waar werkgevers mee beslissen wie welkom is, met minder maatwerk en meer uren ‘moeilijke’ algemene vorming dreigt duaal in zijn eigen staart te bijten. Dan verdwijnen kwetsbare tieners misschien uit onderwijs, terwijl we dat nét willen vermijden.” 

“Gelukkig geraken onze bedenkingen soms op tafel: oorspronkelijk konden duale leerlingen tijdens de aanloopperiode geen deelattesten scoren. Intussen onderzoekt de Vlaamse Regering hoe we in die fase toch kwalificaties kunnen uitdelen. Daarnaast pleiten we voor een sterke personeelsomkadering om die aanloopfase kwaliteitsvol in te vullen.”

Dieter Verhaest

“Duaal heeft zeker groeipotentieel”

Dieter Verhaest
onderzoeker (KU Leuven)


Dieter Verhaest (KU Leuven) onderzocht in 2019 de kansen en gevaren rond duaal leren en schreef beleidsadviezen. Hij wikt en weegt 3 jaar duaal.

“Duaal leren moet nog aan zijn imago sleutelen”

“Meer uren op de werkvloer dan op school? Dat vinden ouders nog altijd een optie voor leerlingen die niet sterk genoeg zijn voor voltijds onderwijs. Duaal lijkt dan het staartje van het watervalsysteem. Dat strookt niet met de werkelijkheid: duaal kan een mooi studietraject zijn met prima tewerkstellingskansen.” 

“Ons onderzoek suggereert dat de groep die openstaat voor duaal groter is dan die 2338 leerlingen die het vandaag volgen. Ook voor bedrijven heeft dat zeker voordelen. Ze zien leerlingen maandenlang bezig tijdens werkplekleren.”

“Eigenlijk is dat een screeningsperiode: heeft Kim of Saïd de vaardigheden en attitudes om in ons team te werken? Zeker in landen met een rigide arbeidswetgeving, is dat een voordeel. Iemand ontslaan is daar complex. Dus wil een werkgever echt weten wie hij in huis haalt.”

“We staren ons beter niet blind op Duitsland”

“Vanaf dag 1 was – vooral voor werkgevers – Duitsland ons gidsland. Niet onlogisch: het Duitse duale systeem draait goed en heeft een prima reputatie. Interessant voor ons is dat het land hoge kwaliteitseisen stelt aan duaal en die streng bewaakt. Daardoor heeft het diploma een duidelijke signaalwaarde. Iedereen weet wat een afgestudeerde duale leerling waard is.” 

“Maar voor de rest zijn de verschillen tussen Vlaanderen en Duitsland groot. Onze economie telt veel kmo’s en zelfstandigen, terwijl Duitsland veel meer grote bedrijven kent. Die stappen veel makkelijker in duaal. Een coach vrijmaken weegt minder zwaar door in je personeelsplaatje en als je veel leerlingen begeleidt in 1 bedrijf, spreid je risico’s. Ook als een leerling achteraf geen contract tekent, rendeert duaal nog.” 

“Andere verschillen: in Duitsland kennen bepaalde studierichtingen alleen maar de duale variant en trekken minder leerlingen naar hoger onderwijs. Willen we dat in Vlaanderen? Bovendien verlaten in Duitsland meer leerlingen dan in Vlaanderen zonder diploma secundair de school.”

“Kapsel dbso voorzichtig in”

“Duaal voor de sterke dbso-leerlingen die vandaag al vrij moeiteloos werken en leren combineren, is een logische keuze. Maar vinden leerlingen die meer tijd en individuele begeleiding nodig hebben hun draai in duaal? Op die nagel kloppen dbso-scholen terecht. Hun zorgen worden soms acties: de aanloopfase wint bijvoorbeeld weer aan belang.”

“Conclusie? Dat duaal langzaam groeit, is logisch. Een nieuw systeem is niet van vandaag op morgen klaar en vraagt voortdurend finetuning, zoals rond dbso. Bovendien zijn mensen gewoontedieren, de klassieke keuze voelt voor veel ouders als de veiligste. Maar duaal heeft zeker groeipotentieel bij jongeren en als leraar kan je meegeven dat duaal een volwaardige, interessante leerweg is naast voltijds schoolgaan.”

Bart De Wilde

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


E

Eric Maertens

9 november 2016

Waar zijn we mee bezig in het technisch onderwijs?
Zo maar onze corebusiness "opleiden van technici , een elite apart" uit handen aan het geven?
Akkoord voor een betere samenwerking met de bedrijven. Stage of andere vormen van samenwerking mag best wel meer aandacht krijgen. Maar niet op een wijze dat onze leerlingen zestig of meer procent van hun tijd doorbrengen in de bedrijven

Reageren
J

Jean Michiels

18 november 2016

Zolang bedrijven nood hebben aan nieuwe mensen, zijn ze bereid om heel veel inspanningen te leveren. De meeste haken af als daar geen nood meer aan is.
Gelukkig zijn er ook nog andere.

Reageren
M

Monique De Ridder

20 april 2022

Op 1 september 2022 komt de volgende grote stap in duaal leren: en dan heeft Klasse het enkel en alleen over duaal leren in de centra voor leren en werken. Weet Klasse dan niet dat vanaf 1 september e.k. duaal leren ook in het volwassenenonderwijs wordt uitgerold? Of had men dit even 'over het hoofd gezien'?

Reageren

Laat een reactie achter