Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

Evalueren is veel meer dan een cijfer geven

  • 22 september 2016
  • 5 minuten lezen

“Evalueren begint al in september. Het is veel meer dan een cijfer na een toets of taak. Het is een proces van observeren, feedback geven en bijsturen.” Schoolbegeleider Saskia Vandeputte wijst schoolteams de weg naar een rijker evaluatiebeleid.

Tijdens dat veranderingsproces focust Saskia op formatieve evaluatie, waarbij leraren in kaart brengen wat hun leerlingen kunnen en welke feedback ze nodig hebben om in het beste geval zelf bij te sturen. Maar ook de beoordelende, summatieve functie heeft haar plek in breed evalueren.

“Leraren kunnen daar niet onderuit en dat is ook niet wenselijk. We hebben nu eenmaal een evaluatie gericht op leerdoelen en leerplandoelen. Dat is de lat die we leggen voor onze leerlingen en die geeft aan diploma’s autoriteit of waarde. We moeten wel kijken hoe we met die lat kunnen omgaan.”

foto Saskia Vandeputte
Saskia Vandeputte – Schoolmaker

5 vragen over rijker evalueren

1. Begint evalueren al in september?

“Evalueren is meervoudig. Een proces. Je kijkt waar een leerling staat als je hem leert kennen. Daarna hou je in de gaten of hij de leerstof opneemt, zodat je feedback kan geven en bijsturen, en ten slotte peil je of je leerling de leerstof beheerst. Daarom start evalueren altijd bij observeren. Vanaf dag één.”

“Vooral kleuterjuffen hebben dat ongelooflijk in de vingers. Zonder punten te geven, kunnen ze perfect vertellen waarin hun kleuters uitblinken. Leraren secundair verliezen dat talent een beetje. Maar zij hebben natuurlijk ook wel meer leerlingen, die ook nog eens minder uren in hun klas zitten.”


2. Anders of breed evalueren betekent ook anders lesgeven?

“Ja, maar het is een hardnekkig misverstand dat breed evalueren moet leiden tot individueel lesgeven. Ik zou het zelfs jammer vinden dat we de sociale cohesie en het collectief verliezen, die zijn net zo krachtig binnen onderwijs. Maar als leraren en leerlingen goed weten waar ze staan, waar ze naartoe moeten en welke stappen ze daarvoor moeten zetten, dan lukt leren gewoon beter. Natuurlijk ga je daardoor soms de verschillen tussen leerlingen benoemen, met die verschillen werken en gericht feedback geven.”

Je leerlingen moeten dezelfde doelen bereiken, maar hoe, met welke hulp en tegen welk tijdstip, dat mag variëren

Saskia Vandeputte
Schoolmaker

“Maar dat is iets anders dan iedereen door een heel individueel traject jagen. Helemaal à la carte werken is gewoon niet haalbaar en niet nodig. Maar je kan wel op een taak 3 opties aanbieden zodat een leerling zijn sterktes of interesses kan uitspelen. Ik geloof dat veel leraren hun leerlingen goed kennen en bij het evalueren al op hun talenten inspelen. Kan het bewuster? Ja. Gerichter? Ja. Vaker? Ja.”

“Evalueren wil zeker niet iedereen identiek maken of op elkaar doen lijken, maar wil ervoor zorgen dat leerlingen samen ergens geraken. Zowel op microniveau – samen aan een taak werken – als op macroniveau – samen de leerplandoelen van een studierichting halen. Hoe je leerlingen die doelen bereiken, met extra hulp of tussenstappen en aan welk tempo of tegen welk tijdstip, dat mag variëren.”


3. Mag je rekening houden met motivatie en inspanning?

“Zeker. Een L.O.-leraar doet dat meestal heel goed. In zijn les is het verschil tussen leerlingen fysiek heel zichtbaar. Anders dan bijvoorbeeld bij wiskunde, waar het verschil in competentie in het hoofd zit – dat moet je dus eerst testen.”

“Ik ken L.O.-leraren die op een coopertest niet alleen de afstand, maar ook het doorzettingsvermogen van leerlingen in rekening brengen. 10 punten op de afgelegde afstand, maar ook die kan variëren: met een leerling die 3 keer per week atletiek doet kan je afspreken na hoeveel kilometer hij een 10 verdient. 10 punten om te blijven lopen en 10 op de evolutie die een leerling maakt sinds de eerste test in september. Je kan oneindig discussiëren of de verhoudingen anders moeten. Maar zolang het gezonde evenwicht er is – in eer en geweten – is het zeker oké om motivatie en inspanning mee te evalueren.”

“Om motivatie en inspanning mee te evalueren, moet je vooraf wel duidelijke afspraken maken. Vertellen wat je allemaal meet. Transparantie is essentieel. Doelen helder uitschrijven en daaraan evaluatiecriteria verbinden is niet gemakkelijk. Toch zou een leerling voor hij aan een vraag begint in eigen woorden moeten kunnen uitleggen waaraan hij werkt, waarop hij zal vooruitgaan. In elk vak. Zo betrek je hem echt bij zijn evaluatie.”


4. Moet je rapporteren met cijfers?

“Decretaal gezien moet het niet. En ook al zeggen punten wel iets, toch geven ze ook een illusie van objectiviteit Dat we alles willen quoteren – en dat rapportsystemen daarop zijn afgestemd – maakt het scholen wel moeilijk. Toch zijn die punten niet het eerste waarop ik mijn pijlen verschiet als ik scholen begeleid. Ik zie ook veel leraren die hun leerlingen laten leren en groeien binnen een klassiek puntensysteem. Dankzij de punten of ondanks de punten, ik weet het niet.”

Als je punten geeft, ben je kwaliteitsvol bezig. Dat is een totaal absurde redenering

Saskia Vandeputte
Schoolmaker

“Bovendien zijn punten redelijk heilig. Aan punten hangt een soort kwaliteitsaura, gedragen door ouders, leerlingen en leraren. Als je punten geeft, ben je kwaliteitsvol bezig. Een totaal absurde redenering. Die valt niet te verdedigen en toch blijft dat standhouden. Mensen kunnen niet vastpakken waar iemand staat als er geen punten zijn. Terwijl de vragen ‘wat heb je geleerd’ en ‘hoe deed je dat’ natuurlijk veel interessanter zijn dan ‘hoeveel punten heb je op je rapport’. Maar dat zijn niet de vragen die op familiefeesten worden gesteld.”


5. Hoe belangrijk is de directeur bij het aanpassen van een evaluatiebeleid op school?

De directeur moet het lef hebben om in te zetten op nieuwe vormen van evalueren en daarover goed communiceren met leraren, leerlingen en ouders. Daarvoor moet hij wel iets van evalueren kennen, maar helemaal niet de allergrootste techneut in die materie zijn.”

Als je directeur samenwerken en overleg nooit beleidsmatig faciliteert, dan werkt hij verandering bijna tegen

Saskia Vandeputte
Schoolmaker

“Directeurs met onderwijskundig leiderschap en een duidelijke visie op onderwijs stimuleren verandering en initiatief, ook rond evaluatie. Ze geven leraren kansen, vragen op een positieve manier verantwoording, geven vertrouwen. En ze zetten leraren parallel in of laten ze soms met z’n tweeën voor een klas staan. Als je directeur samenwerken en overleg nooit beleidsmatig faciliteert, dan werkt hij verandering bijna tegen. Maar je mag je ook niet helemaal wegstoppen achter je directeur. Soms kom ik leraren tegen van wie ik denk: jij hebt geen directeur nodig. Jij kan als (jonge) professional zelf je weg zoeken naar een beter evaluatiebeleid.”

Saskia Vandeputte is schoolbegeleider bij Steunpunt Diversiteit & Leren en ‘Schoolmaker

Bart De Wilde

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


R

Raf Feys

26 september 2016

Smiley-rapporten als symptoom van nieuwe ontscholingstrend - die ook in nieuwe eindtermen en leerplannen dreigt door te dringen
We maken momenteel een opleving mee van de ontscholingsideologie.
Ik stel dat niet enkel vast bij de koepel van het GO! met zijn smiley-rapporten, afschaffen van examens, enkel globale beoordeling op het einde van een tweejarige cyclus zoals in Atheneum-Bree en elders ...
Ik stel dit evenzeer vast in het nieuwe leerplanconcept van de katholieke koepel onder de naam 'Zin in leren' - 'Zin in leven'. Via de nieuwe ontscholende eindtermen en leerplannen, via smiley-rapporten .... zouden de leerlingen eindelijk 'zin in leren' en zelfs 'zin in het leven' moeten krijgen.
Ook in Crevits' consultatiecampagne Van Lerensbelang en van Levensbelang, komt de ontscholingsideologie duidelijk tot uiting - ook in de voorstellen van de scholieren, van de door de Koning-Boudewijn-Stichting gepatroneerde ouders ... En eveneens in de wijze waarop al die voorstellen geprezen werden door minister Crevits, leden van de commissie onderwijs, de pers (Tegenbos en CO) ...
We vrezen dan ook dat de nieuwe eindtemen en leerplannen eens te meer zullen bijdragen tot de verdere ontscholing en niveaudaling van het onderwijs

Reageren
C

Christophe Vansteeland

27 september 2016

Ik lees een bezorgdheid beste Raf Feys en ik durf denken dat we hetzelfde belang dienen. Kinderen opvoeden tot mondige burgers en tot leren brengen, betekenisvol, binnen een rijk, veilig en positief leef- en leerklimaat. Punten zeggen iets, dat is waar, maar zijn ook soms éénzijdig en zeggen soms ook echt niet zo veel. Benieuwd naar je alternatieven? Boekentip: Onderwijs voor de 21ste eeuw van Kris Van den Branden.

Reageren
S

Sander Van Acker

28 september 2016

Het is heel interessant dat de discussie over punten en evalueren wat oplaait en dit niet in de richting van méér evalueren of objectiever evalueren. Toch zijn ook bij Saskia Vandeputte nog een aantal heilige huisjes onaangeroerd. Het belang van de summatieve evaluatie om de diploma’s waarde te geven, staat nog onomstotelijk vast, alsof het diploma toch het belangrijkste is wat we kunnen behalen na die zes jaar onderwijs. Op dit moment kunnen kinderen die het diploma niet behalen kunnen stappen nemen via tweedekansonderwijs en examencommissies. En als je de overstap wil maken naar het hoger onderwijs kan dat eigenlijk via een eenvoudig toelatingsassessment. Ik zou graag dat waardeoordeel van een diploma secundair onderwijs relativeren en al zeker van het certificaat van lager onderwijs. Kunnen we al die tijd die kinderen in het leerplichtonderwijs spenderen niet echt gebruiken om samen met hen zoveel mogelijk te leren? Is veelvuldig evalueren en toezien op wat ze kunnen en nog niet kunnen dan wel de beste weg naar veel leren? Onderzoek toont aan dat frequent evalueren en feedback geven erg nuttig zijn bij eenvoudige vaardigheden en kleine kennisgehelen, zoals gebruikelijk in de eerste jaren van het lager onderwijs voor lezen, schrijven en rekenen. Maar voor het leren van meer complexe vaardigheden en zeker voor creatieve vaardigheden wacht je beter met het geven van feedback totdat de leerling die vraagt. Er kan nog heel wat veranderen op gebied van evalueren wat de kwaliteit van het onderwijs zal doen toenemen.

Reageren

Laat een reactie achter