Nieuwe minimumdoelen basisonderwijs: “We willen de kloof tussen leerlingen dichten” 

Kelly Thyssen, directeur De Vlinderboom, Antwerpen: “Leraren willen goed les geven. Maar de verschillen tussen leerlingen lijken alleen maar groter te worden, terwijl we die kloof graag willen dichten. Leraren gingen de voorbije jaren zelf op zoek naar antwoorden. Ze lazen zich in over hoge verwachtingen of legden een duidelijkere lat. Heel nobel, maar je kan op je eentje geen systeemfout herstellen. De leerplannen, de verwachtingen van koepels en de leermaterialen steunen allemaal op de minimumdoelen. Dat fundament moet je eerst aanpakken.” 

Nathalie Kellens: “We hebben ook oog voor de samenhang binnen en over de disciplines heen. Ons vertrekpunt is hoe kinderen leren, hoe ze langzaam schema’s opbouwen in hun langetermijngeheugen. Daar zit een logische volgorde in, een verticale progressie. Maar er zijn ook verbanden tussen disciplines. Als kinderen bij geschiedenis over Egypte leren, dan lijkt het ons logisch dat ze bij aardrijkskunde al eens over de Nijl hebben gehoord. Het zijn dus geen losstaande, geïsoleerde feiten.” 

Kelly Thyssen: “Ken je het concept ‘temperatuur’ niet, dan kan je het niet meten. Omgekeerd is die meting belangrijk om te weten hoe warm iets is. In de set minimumdoelen voor het basisonderwijs lees je eerst het kennen-doel en dan pas het kunnen-doel. Dat is een puur organisatorische keuze. We hebben geen waardeoordeel over die hiërarchie. Kennen en kunnen zijn even belangrijk.”

“Maar niet tegenover elk kennen-doel staat een kunnen-doel. Soms is het genoeg om over een onderwerp te leren, soms moet je het echt toepassen. En dubbele doelen haalden we eruit, zodat het overzichtelijk blijft. Optellen en aftrekken, dat moeten leerlingen kennen en kunnen, natuurlijk. Dat noteren we maar 1 keer in de set minimumdoelen.” 

Kelly Thyssen: “Nederlands en wiskunde krijgen meer onderwijstijd, zoals gevraagd is door onze regering. We hebben geprobeerd het volume van de doelen te beperken zodat scholen nog een stuk vrijheid hebben. Anderzijds is de set minimumdoelen een pak uitgebreider, omdat ze veel concreter geschreven zijn.”

“Sommige doelen kan je halen in één of een paar lessen. Voor andere doelen heb je lessenreeksen nodig. Op het eerste gezicht ziet het er misschien veel uit voor wiskunde en Nederlands, maar het was onze grootste bezorgdheid om het curriculum haalbaar te houden.” 

Kelly Thyssen: “We kunnen letters op tijd aanbieden en technisch lezen in het vak Nederlands, maar voor begrijpend lezen is je kennis over de inhoud van de tekst bepalend. Die kennis is zelfs belangrijker dan leesstrategieën, weten we uit onderzoek. Kinderen meer teksten voorschotelen zonder hun feitenkennis bij te spijkeren, heeft weinig zin. Je hebt aardrijkskunde, geschiedenis, wetenschap en techniek nodig om complexere teksten te kunnen begrijpen.” 

Kelly Thyssen: “Hoe die afspraken er moeten uitzien, dat is de vrijheid van de school, natuurlijk. In de minimumdoelen wordt niet voorgesteld hoe scholen daarmee aan de slag gaan. Wel zeggen we dat het belangrijk is om klas- en schoolafspraken te maken. En dat je van leerlingen verwacht die te volgen.”

Kelly Thyssen: “De heldere minimumdoelen kunnen scholen zeker werk besparen. Nu moet ik vergaderingen houden met het hele schoolteam: wat wil dit doel nu zeggen? Hoe gaan we het implementeren? In welke stukjes gaan we dat doel ‘kappen’? Zeker voor wereldoriëntatie kan daar veel tijd in kruipen. Ik hoop dat er minder vergadertijd gaat naar het interpreteren van de nieuwe minimumdoelen en naar het maken van afspraken. Ik denk dat daar een grote win zit voor scholen.”

“Leraren basisonderwijs zijn sowieso generalisten die van veel disciplines iets kennen. Dat al die zaken nu heel concreet opgesomd worden in de minimumdoelen, kan misschien even schrikken zijn. Maar we hopen dat leerplannen en leermaterialen veel duidelijker worden, dat lerarenopleidingen mee op de kar springen. En dat scholen ondersteuning en tijd krijgen om zich te professionaliseren.” 

Nathalie Kellens: “We timmeren aan een gedeelde kennisbasis voor al onze kinderen, ongeacht hun thuiscontext, het net of de school waarin ze zitten. Ze krijgen dezelfde kernideeën en cruciale basisvaardigheden aangeleerd. Een instromer uit een andere school kan dan sneller inpikken in zijn nieuwe klas. Ook dat kan het werk van leraren verlichten.” 

Kelly Thyssen: “Dat is het kernidee achter dit kennisrijke curriculum: dat alle kinderen een degelijke, gedeelde kennisbasis meekrijgen, niet alleen de kinderen uit gegoede gezinnen. We willen de wereld bij hen binnenbrengen op school, het mag niet afhangen van wat ze thuis leren. Zo hopen we de kloof toch een stuk te dichten. Dat komt de kinderen en de leraren ten goede.” 

Kelly Thyssen: “Die leerplannen zullen op hun beurt houvast geven aan de scholen. Maar leraren weten nu al wat op het einde van de kleuterklas en van het basisonderwijs van leerlingen verwacht wordt. En ze kunnen zich alvast inlezen: wat is een kennisrijk curriculum, hoe kunnen we kennisrijk werken?” 

Nathalie Kellens: “Bij het begin van elke vakdiscipline is er een compacte visietekst. Een inleiding die het hogere doel van elke discipline verheldert. Je leest er waarom de vakexperten precies voor die kennisconcepten kozen. Dat kan je in de eerste fase alvast eens doornemen.”

Kelly Thyssen: “Als kerncommissie zijn we bijzonder trots op deze set doelen. Het engagement bij de experten was groot en er was een goede afstemming tussen academici en mensen uit de praktijk. De minimumdoelen zijn ambitieus maar ook haalbaar en inclusief.”

“Ik geloof dat dit leraren weer in hun kracht kan zetten. We laten de maatschappij zien hoe belangrijk leraren al vanaf de kleuterklas zijn om kinderen dingen aan te leren. Als leerlingen zich goed voelen omdat ze succesvol zijn, haal je daar als leraar veel voldoening uit.”