Wereldburgerschap begint in de kleuterklas

“Oorlog en vrede? Dat is ruziemaken en het bijleggen”, leert juf Sylvie aan haar kleuters. Met wereldburgerschap begin je het best zo vroeg mogelijk, vinden ze in UNESCO-basisschool Sterrenbos in Hamme. “Want wat je aanbiedt in de kleuterklas, groeit later uit tot zorg voor elkaar en de planeet.”

Breng de wereld in je lessen

Aan de poort wapperen vlaggen van verschillende landen. De millenniumdoelen hangen door de hele school. En in de klaslokalen ligt op elke bank een wereldkaart. “Bij alles wat we doen, kijken we over de grens”, vertelt directeur Bert Reyns. “Schrijfles? We sturen een brief naar het buitenland. Rekenen? We bekijken andere wiskundige stelsels. Waar we kunnen, werken we vakoverschrijdend.”

Directrice Debbie Dekien — **Directeur Bert Reyns:** “Geef leerlingen niet alleen gruwel, maar ook hoop.”

Op het Smartboard van meester Wannes van de derde graad is millenniumdoel nummer 4 geprojecteerd: kwalitatief onderwijs voor iedereen. Dit schooljaar zullen zijn leerlingen skypen met een school uit de Gazastrook, onderdeel van het project ‘My Voice My School’. “Eigenlijk is dat een project voor het secundair, maar zijn wij als pilootschool geselecteerd om ook het basisonderwijs bij deze uitwisseling te betrekken”, meldt Bert. “Onze leerlingen gebruiken een formulier met Engelse standaardzinnen.”

De taal vormt geen barrière, want de leerlingen van Sterrenbos zijn polyglot. “We beginnen al in de kleuterklas met initiatie Frans”, zegt Bert. “In de lagere school komen daar ook Engels en Spaans bij. Veel leerlingen hebben bovendien een dubbele thuistaal, omdat 1 van de ouders een andere nationaliteit heeft. Sterrenbos telt 17 nationaliteiten.”

Smijt het lesprogramma open

Wereldburgerschap behoort niet tot de eindtermen lager onderwijs. Maar wie creatief met het leerplan omgaat, kan vakoverschrijdend werken én zijn doelen halen. Meester Wannes bewijst het met zijn Gazaproject. “Werken met een atlas is onderdeel van het leerplan Mens & Maatschappij”, vertelt hij. “Maar niets zegt dat je slaafs het handboek moet volgen. Mijn klas gebruikt de atlas om plaatsen in de Gazastrook op te zoeken.”

Wannes laat zich inspireren door de actualiteit en de inbreng van zijn leerlingen. “Smijt je lesprogramma open. Stap af van dat vaste stramien van eerst een uur rekenen, dan een uur taal. Sta open voor wat er op je pad komt.”

Directeur Bert denkt dat die houding leerlingen voorbereidt op de toekomst. “Doordat we niets als losstaand feit benaderen, leren onze leerlingen creatief, probleemoplossend en toekomstgericht denken. We weten niet hoe de wereld er in 2030 zal uitzien, maar de waarden die onder wereldburgerschap vallen – een open kijk op de wereld, een plaats voor iedereen – zijn fundamentele waarden.”

Bied zware onderwerpen aan in kindertaal

Maar hoe werk je aan wereldburgerschap in de kleuterklas? “Oorlog en vrede op kleine schaal? Ruziemaken en het weer bijleggen”, lacht kleuterjuf Sylvie. “Dat zijn ontwikkelingsdoelen sociale vaardigheden. Zo werken ook mijn jongste kleuters rond de UNESCO Werelddag van de Vrede.”

Sylvie legt geen rechtstreekse link met oorlog. “Daarvoor zijn ze nog te klein. Maar als we met de hele school een herdenkingsmoment houden, kader ik dat wel. ‘We gaan in een kring staan en een beetje stil zijn omdat er mensen dood zijn’, zeg ik dan.”

Ook directeur Bert vindt dat je voorzichtig moet zijn met wat je prijsgeeft. “Zware onderwerpen bieden we aan in kindertaal. Jonge leerlingen moet je niet alleen gruwel, maar ook hoop geven. Daarom heeft muzische vorming een grote plaats in het curriculum. Kinderen verwerken moeilijke thema’s gemakkelijker op een kunstzinnige manier dan in een geschreven verslag.”

Werk elke week aan wereldburgerschap

Op jonge leeftijd beginnen met wereldburgerschap loont, aldus directeur Bert. “Wat je aanbiedt in de kleuterklas, kan later uitgroeien tot iets groters. We willen dat onze leerlingen UNESCO ambassadeurs worden: in het secundair onderwijs, maar ook op de jeugdbeweging.”

Om dat effect te bereiken, moet je volgens meester Wannes structureel inzetten op wereldburgerschap. “5 UNESCO Werelddagen per jaar zijn leuk. Maar als het daarbij blijft, raakt een thema niet verankerd bij de leerlingen. Wij hebben elke week een UNESCO-moment. Zodat je een project als ‘My Voice, My School’ kan opbouwen en verwerken.”

2 kleuters in de klas — **Kleuterjuf Sylvie:** “Het meest gebruikte woord in mijn klas? Samen.”

Ook kleuterjuf Sylvie gelooft niet dat je een kritische wereldburger wordt door 1 week rond een thema te werken. “Samenhorigheid moet vanzelfsprekend zijn”, vindt ze. “Het meest gebruikte woord in mijn klas? Samen. Het lijkt evident, maar dat is het niet. In hoeveel kleuterklassen hoor je niet: ‘om beurten met de pop’?”

Meester Wannes volgde zijn leerlingen van het eerste leerjaar tot de derde graad. Ziet hij een evolutie? “Vroeger kwamen ze aanzetten met banale nieuwsfeiten. Maar laatst bracht Mirthe een berichtje mee over een eenzame 80-jarige. ‘Wie van jullie kent al zijn buren’, vroeg ze haar klasgenoten. Dat zijn de momenten dat je als leraar trots buiten stapt.”

Wat is een Unescoschool?

UNESCO is een tak van de Verenigde Naties. Bekend van het Werelderfgoed, heeft UNESCO ook 10.000 scholen in 180 landen.

UNESCO-scholen geven les met een open kijk op de wereld. Wereldvrede is het uitgangspunt: ieder kind moet kunnen zijn wie hij of zij is. De millenniumdoelen staan centraal in het curriculum.

UNESCO-scholen behoren tot het internationale ASP-net. In Vlaanderen zijn er een 20-tal UNESCO-scholen, waarvan de meeste secundaire scholen zijn. Ze worden aangestuurd door de Vlaamse UNESCO Commissie.

Meer info over het project ‘My Voice, My School’ vind je hier.

Kyra Fastenau