Zelfsturing in de klas: 11 tips

1. Denkstappenplan

Help je leerlingen door duidelijke stappen aan te geven. Laat ze vooraf volgende vakken invullen: 1. dit is mijn plan, deze spullen heb ik nodig. 2. Dit is mijn eerste stap. Onderweg laat je leerlingen een paar keer stoppen en invullen wat goed loopt, wat minder en welke hulp ze nodig hebben. Klaar? Dan schrijven hoe het ging en wat ze volgende keer anders aanpakken.

2. Als, dan …

Je leerling staat voor een probleem. Welke oplossing kan hij zelf bedenken met ‘Als, dan’? Als de leraar spreekt, dan kijk ik hem aan. Als ik zonder fouten wil leren schrijven, dan lees ik mijn zinnen aandachtig na.

3. EXIT-ticket

Laat je leerlingen zelf inschatten hoe goed ze een les begrepen hebben en waar ze volgende keer kunnen starten. Via een exit ticket krijgen zowel je leerlingen als jij een beter zicht op hun leerproces.

4. Kalm Aan Kit

Stressniveau schiet de hoogte in? Geef je leerling een ‘Kalm aan Kit’ met daarin een stressbal, een gevoelsbarometer, een stiltespel, leesboek, puzzel. Kom tot rust en zet alles op een rijtje. Om daarna fris en zelfstandig nieuwe oplossingen te zoeken.

5. Groen, geel, rood

Geef je leerlingen 3 kaarten. Na je instructie schatten ze zelf in of ze zelfstandig (groen), met een klasgenoot (geel) aan de slag kunnen. Of (voor)kennis missen en extra instructie van jou nodig hebben (rood).

6. Reactiespel in de mix

Speel een reactiespel. Jij roept: ‘Hoofd’, ‘schouders, teen, heup … de kinderen raken dat lichaamsdeel zo snel mogelijk aan. Verander de betekenis van bijvoorbeeld hoofd in schouders. Hoe ver kan je ze laten doordenken? Maar vooral: ze wachten op jouw instructie en controleren zo hun impulsen.

7. Brein – boek– buur– baas

“Juf, kom eens?” De makkelijke oplossing voor veel leerlingen. Ga daar niet altijd op in. Geef je leerlingen het actiepatroon brein-boek-buur-baas mee: Zo leren ze eerst zelf na te denken, daarna oplossingen te zoeken in de bib of online. Niks gevonden? Vraag het aan je klasgenoot. Nog geen oplossing? Stap naar de leraar.

8. Mindmap

Een les over zoogdieren of zure regen? Begin met een snelle mindmap: laat leerlingen tekenen wat ze al weten, welke linken ze al leggen, welke antwoorden ze verwachten van de les. Die info helpt je te differentiëren, in te schatten wie welke info van jou nog nodig heeft of je les uit te breiden om in te gaan op een terechte verwachting.

9. Testweek

Daag jezelf en collega’s uit. Organiseer een keer per jaar een testweek: in de kleuterklas werk je zonder thema. In basis en secundair speel je voor een paar vakken alle leerstof en taken van die week vooraf door aan je leerlingen. Zij bepalen zelf wanneer en hoe lang ze aan een taak werken. Achteraf wel samen evalueren.

10. Stuur je klaslokaal

Je leerlingen meer zelfsturend aan de slag laten gaan, lukt alleen als je klaslokaal goede looplijnen telt. Dan kunnen leerlingen ongestoord pendelen tussen hun bank en de computers, kasten of boekenplanken. Hang info die alle leerlingen nodig hebben goed zichtbaar vooraan. En voorzie individuele werkhoekjes.

11. Roadtrip

Je leerling visualiseert op een A3 wat zijn hoofddoel is. Gelukkig zijn, piloot worden, Frans spreken. Laat hem subdoelen stellen. Hoe bereik ik mijn doel, wie heb ik daarvoor nodig?