Nieuwe eindterm: leer je leerlingen denken als een computer

Frank Neven: “Een computer wint gemakkelijk van een schaakmeester of de beste Go-speler. En Google Assistent kan met artificiële intelligentie een afspraak bij de kapper maken. Maar toch zijn computers niet slim. Ze voeren instructies uit die mensen hebben geprogrammeerd. Computationeel denken is niet gewoon programmeren, maar gaat om het denkniveau daarboven. Het is problemen op zo’n manier benaderen dat computers ze kunnen oplossen.”

Frank Neven: “Leerlingen beseffen niet welke invloed technologie heeft op onze wereld. Belgen liggen niet wakker van gezichtsherkenning, digitale vingerafdrukken of camera’s die nummerplaten herkennen. Omdat we te weinig beseffen hoe die technologie werkt en hoe gegevens aan elkaar gelinkt worden. Met meer kennis zouden we ons wel ongerust maken. Leerlingen moeten technologie en dus de wereld beter begrijpen.”

Frank Neven: “Zeker. Een computationeel denker kan logisch en abstract denken, evalueren, exploreren, creëren, doorzetten, samenwerken … Dat moet je allemaal kunnen vooraleer je een computer kan laten doen wat je wil dat hij doet.”

Frank Neven: “Het is fout om te denken dat leerlingen al goed met computers kunnen werken en dat ze dat niet meer op school moeten leren. Een ander misverstand is dat je in wiskunde sowieso algoritmen leert, zoals de negenproef. Maar de leerling voert die gewoon uit zoals een domme computer en leert niet om algoritmen te maken. En sommige mensen vinden het niet nodig om te weten hoe je magnetron werkt om hem te kunnen gebruiken. Maar een magnetron heeft maar één functie. Computertoepassingen daarentegen zijn fenomenaal uitgebreid en bepalend voor onze maatschappij.”

Frank Neven: “We lopen achter op onze buurlanden. Groot-Brittannië besefte al in 2012 dat leerlingen de bestaande informaticalessen saai vonden en alles al konden. Het advies was: opdoeken of reboot. Toen tekenden ze een basiskennis informaticawetenschappen vanaf de lagere school uit. Ondertussen zijn ze een schoolvoorbeeld voor andere landen. Maar ook Frankrijk heeft al enkele jaren een leerlijn computationeel denken met materiaal en Nederland is er een aan het uitwerken.”

Frank Neven: “Met een groep professoren ijveren we al sinds 2013 voor een beter informatica-onderwijs. Dus de nieuwe eindtermen rond digitale competenties en mediawijsheid zijn een mooi resultaat. Ze bestaan uit 3 pijlers. Leerlingen moeten toepassingen zoals Word, Powerpoint of e-mail leren. Ze moeten leren verantwoord omgaan met digitale technologie, mediawijsheid dus. En de derde nieuwe pijler: leren computationeel denken en handelen.”

Frank Neven: “Natuurlijk heb je een goed werkend internet en computers nodig. Maar dat moeten geen krachtige toestellen zijn. Want er zijn heel wat platformen zoals Scratch waarvoor je alleen een browser nodig hebt en geen dure software.”

Frank Neven: “Het klopt dat niet alle leraren zich veilig voelen om programmeren aan te leren, maar ze moeten een andere attitude durven aan te nemen. Een leraar is geen probleemoplosser, maar een coach die niet alles kan weten. Ik geef al 20 jaar les in programmeren en soms komen studenten met een vraag die ik niet meteen kan oplossen. Stel vragen zoals ‘Heb je daar al eens aan gedacht? Heb je al in die richting gezocht?’. Je neemt het best afstand en begeleidt de leerlingen in het ploeteren, het leerproces. Verval zeker niet in aangeleerde hulpeloosheid.”

Frank Neven: “Programmeren is een goede kapstok voor een leerlijn computationeel denken. Bij de kleuters start je unplugged zonder computers. En de Bee-Bot, een robot bij op wieltjes waarvoor leerlingen op voorhand een route uitstippelen, is een fantastische manier om kleuters kennis te laten maken met programmeren.”

Frank Neven: “Ik hoop het. Slechts 8 % van de studenten informaticawetenschappen zijn meisjes, een ramp dus. Als iedereen een leerlijn computationeel denken krijgt vanaf de kleuterklas, dan krijgen meisjes ook automatisch die dingen aangereikt. En niet alleen de typische jongensstudierichtingen of hobby’s … Geen enkele discipline of sector heeft baat bij een genderonevenwicht. Ik hoop dat iedereen – en zeker meer meisjes – beter voorbereid is op de digitale maatschappij en meer interesse krijgt voor informaticawetenschappen.”

Frank Neven: “Het is belangrijk dat iedere leerling een basiskennis meekrijgt en dat er in het secundair ook meer diepgaande kennis aangeboden wordt in meer wetenschappelijk gerichte studierichtingen. Daar wordt nu al hard aan gewerkt. Maar daar hebben we materiaal, kennis én leraren voor nodig. De lerarenopleidingen moeten álle leraren versterken in ICT-vaardigheden. En er studeren te weinig leraren informatica af. Er is dringend een vak informaticawetenschappen nodig in het secundair. Nu denken de lerarenopleidingen dat er niet zoveel leraren ICT nodig zijn want er zijn niet genoeg vakken voor hen. En omgekeerd: we kunnen niet meer uren informatica aanbieden want er zijn niet genoeg leraren. Maar dat is de vraag van het kip of het ei.”