Duiding
Leerling in crisis? Gebruik de frustratiecurve
Een leerling reageert agressief. Soms bewust, soms vanuit onmacht. Hoe jij het verschil kan zien? En hoe je reageert bij elke fase van een crisis? “Met de inzichten van de frustratiecurve kan je escalaties in gedrag veilig laten verlopen, en uiteindelijk zelfs verminderen.”
Anneleen Roelandts (lector lerarenopleiding UCLL): “Roepen, boos voor zich uitstaren, de klas buitenstormen, weigeren iets te doen … Het maakt indruk wanneer een situatie met een leerling escaleert, zowel op de klas als op jou. Als leraar voel je misschien wel hulpeloos, of kookt ook jouw potje over. Heel begrijpelijk bij zulke grote emoties. Maar als jij professioneel blijft en je eigen emoties onder controle hebt, reageer je veel efficiënter tijdens een agressieve situatie.”
“Wat wel helpt? Beseffen dat dit gedrag meestal niet persoonlijk tegen jou is gericht. Een leerling die in crisis gaat, heeft vaak een eigen context. Soms weet je daar wat van, soms ook niet. Maar in beide gevallen kom je al ver met inzicht in de 6 fases van een crisis. De frustratiecurve toont stap per stap hoe een crisis opbouwt en hoe je kan reageren.”
“En nee, je kan er zeker niet elke escalatie mee vermijden. Maar ze helpt je wel om crisissen op een veilige manier te helpen verlopen. In de herstelfase kan je het beeld erbij nemen. ‘Wat voelde je toen ik vroeg om je werkplaats op te ruimen? Wat gebeurde er vanbinnen?’ Door samen met de leerling de crisis te analyseren, vergroot je ook diens inzicht. En kan je op termijn het aantal crisissen en de intensiteit verminderen.”
Fase 1 – Dynamische fase
Wat zie je?
Wees al alert vanaf het eerste contact met je leerlingen. Hoe beter je ze kent, hoe sneller je veranderingen in gewoontes en gedrag opmerkt. Bijvoorbeeld: ze zijn stiller of luider dan anders, vertellen veel of net weinig, je krijgt geen goedemorgen, ze nemen moeilijk afscheid van de ouders aan de schoolpoort …
Wat kan je doen?
- Zet in op een veilige omgeving. Deel een complimentje uit, werk met proactieve cirkels, voorzie rustplekken met materiaal voor een eventuele time-out …
- Bied voldoende structuur: gebruik een dagplanning, visualiseer wat je verwacht, geef duidelijke instructies …
- Ook je klasschikking helpt. Een U- of E-vorm laat je toe om nabij te zijn en snel in te grijpen bij onrust.
Fase 2 – Trigger- en escalatiefase
Wat zie je?
De leerling dreigt de controle te verliezen.
- Dat kan zich uiten in motorische signalen zoals overdreven hard lachen, andere leerlingen in de ogen staren, fysieke onrust (tikken op de bank, ijsberen, vluchtroutes zoals het toilet opzoeken), verbale sturing moeilijk volgen …
- Verbale signalen zijn bijvoorbeeld: extra veel vragen stellen, onrustig of verward praten, de stem verheffen …
Wat kan je doen?
- In het beste geval heb je al met deze leerling besproken wat helpt als die de ‘temperatuur’ voelt omhoog gaan. Zo kan je een time-out geven, naar een stressbal grijpen …
- Bied nabijheid. Bewaar zelf de rust en straal die zoveel mogelijk uit. Leg een geruststellende hand op de schouder als er genoeg verbinding is. Of zoek oogcontact en communiceer visueel.
- Geef aan dat je merkt dat het moeilijker gaat. Door de emotie te herkennen, laat je zien dat je er samen mee zal omgaan. Geef aan wat je wel en niet wil met duidelijke, korte ik-boodschappen. Schets de afgesproken gevolgen op een neutrale manier.
- Suggereer ademhalingsoefeningen. Of verwijs naar gekende handvaten zoals de rustplek, vluchtroute …
Fase 3 – Crisisfase
Wat zie je?
De leerling verliest de controle. Hij hoort je niet meer en het gedrag escaleert: dingen in het rond gooien, bedreigende uitspraken, weglopen, hoofd op de bank leggen en weigeren nog iets te doen, fysieke agressie zoals slaan of schoppen …
Wat kan je doen?
- Veiligheid voor alle betrokkenen is hier je prioriteit. Van de leerling in kwestie, van klasgenoten en van jezelf. Een procedure voor zulke situaties heb je het best achter de hand, uitgewerkt en afgestemd met je collega’s. Die zorgt voor voorspelbaarheid: iedereen weet wat je doet in een crisissituatie.
- Op dit punt kan je enkel nog de leerling gecontroleerd de crisis laten doorkomen. Als je de leerling beter kent, weet je wat kan werken. Heeft die tijd alleen nodig, helpt het om buiten via beweging af te koelen? Zoek ook hulp indien nodig. De leerlingbegeleiding kan hier een belangrijke rol spelen.
Fase 4 – Afbouwfase
Wat zie je?
De leerling bekomt. Er heerst nog altijd onrust. Die maakt de leerling prikkelbaar en de kans op een opflakkering is reëel.
Wat kan je doen?
Geef tijd en ruimte, maar blijf nabij. Communiceer beperkt en functioneel: “Ga hier even zitten, blijf goed ademen, neem een slok water.” Ga nog niet naar de oorzaak van de crisis, dat is op dit moment te vroeg.
Fase 5 – Energieloze fase
Wat zie je?
De leerling ziet er moe en futloos uit. Soms kampt die ook met gevoelens van schuld en schaamte: “Ik ben het altijd, ik kan niets goed doen.” De behoefte om opnieuw betrokken te worden, stijgt. Dan komt de leerling bijvoorbeeld om de hoek kijken wat de klas aan het doen is.
Wat kan je doen?
Probeer weer verbinding te maken. Leg geen verwachtingen op en nodig uit om weer deel te nemen. Laat die beslissing bij de leerling. Geef aan dat je terugkomt op het crisismoment.
Fase 6 – Herstelfase
Wat zie je?
De leerling vindt opnieuw de controle.
Wat kan je doen?
- Ga het gesprek aan. Toon begrip voor de emoties, wat niet betekent dat je ze goedkeurt. Zoek naar alternatieven voor het gestelde gedrag. Het 5G-model is een handige manier om te reflecteren over het voorval. Of gebruik de STARR-reflectietool.
- Denk samen na over manieren om te herstellen wat er gebeurde. Zal de leerling het materiaal repareren, wil die een herstelgesprek met de betrokkenen, kan die iets doen voor de klas? Zet de afspraken op papier, zo geef je een duidelijk gevolg aan het gedrag.
Log in om te bewaren
Sterk in je schoenen?Klasse Magazine geeft je 4 nummers lang inspiratie voor maar 10 euro!
Abonneer je nu
Laat een reactie achter