Kwaliteitsvol onderwijs voor alle leerlingen, dat werkbaar blijft voor de leraar. Dat is de ambitie van het decreet leersteun en het bijbehorende nieuwe leersteunmodel. Elke leerling moet zich optimaal kunnen ontwikkelen met een maximale leerwinst.

De Vlaamse Regering heeft op 5 mei 2023 het decreet over leersteun bekrachtigd. De maatregelen zijn van kracht sinds 1 september 2023.

© Getty Images

Decreet leersteun: wat kunnen scholen verwachten?

Versterkte leerlingenbegeleiding in het gewoon onderwijs

Leersteun moet bouwen op een stevig fundament van brede basiszorg en verhoogde zorg. Alle leraren moeten over de nodige competenties beschikken. De Vlaamse Regering gaf het kenniscentrum Leerpunt de opdracht om samen met de pedagogische begeleidingsdiensten (PBD’s) de brede basiszorg en verhoogde zorg in scholen voor gewoon onderwijs te versterken. 

Onderwijspartners krijgen een prominentere rol

Om kwaliteitsvolle leerlingenbegeleiding te garanderen, kijkt men ook naar onderwijspartners. De pedagogische begeleidingsdiensten en CLB’s hebben hierin een prominente en proactieve rol. Het effect van hun hulp moet voelbaar zijn op de klasvloer. De onderwijsinspectie let extra op de kwaliteit van de leerlingenbegeleiding.

Al deze partners hebben verhoogde aandacht voor scholen die achterblijven, die waar nodig een verplicht begeleidingstraject volgen. Scholen moeten op structurele basis in overleg gaan met hun begeleidende CLB en PBD om de noden op vlak van leerlingenbegeleiding te bepalen en samen aan te pakken.  

Leersteun voor wie dat nodig heeft

Scholen hebben recht op leersteun voor de begeleiding van leerlingen met een GC-verslag (verslag gemeenschappelijk curriculum), IAC-verslag (verslag individueel aangepast curriculum) of OV4-verslag (verslag opleidingsvorm 4). Dit zijn de nieuwe benamingen voor het gemotiveerd verslag en verslag. Leerlingen met een gemotiveerd verslag of verslag van voor 1 september 2023 behouden het recht op leersteun.

Voor leerlingen met een GC-verslag, IAC-verslag of OV4-verslag type 2, 4, 6 of 7 is er een open-end financiering. Daarbij is er voor leerlingen met een IAC-verslag of OV4-verslag een gelijke financiering als in buitengewoon onderwijs. 

Voor leerlingen met een GC-verslag, IAC-verslag of OV4-verslag type basisaanbod, 3 en 9 is er een enveloppefinanciering waarbij er in de verdeling over de leersteuncentra meer gewicht wordt gelegd bij het aantal leerlingen met een GC-verslag, IAC-verslag of OV4-verslag. 

De overheid bekijkt samen met de CLB hoe ze GC-verslagen, IAC-verslagen en OV4-verslagen vanuit een meer gelijkgerichte visie kunnen opmaken.  

Kwaliteitsvolle leersteun is leerling-, leraar- en schoolteamgericht 

Leersteun heeft 2 belangrijke doelen: 

Leersteun bevordert de maximale ontplooiing, de leerwinst, het welbevinden, de zelfredzaamheid en de volwaardige participatie van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in het gewoon onderwijs.  

Leersteun versterkt de competenties van leraren en schoolteams in scholen voor gewoon onderwijs in het begeleiden van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en het creëren van een inclusieve klaspraktijk en schoolcultuur. 

Alle leersteuncentra moeten beschikken over onderwijskundige expertise, handicap-specifieke expertise, inclusie-expertise en expertise op vlak van coaching. Elk leersteuncentrum moet samenwerken met het buitengewoon onderwijs en met welzijnspartners om expertise te delen en te ontwikkelen. 

Om de kwaliteitsverwachtingen voor iedereen duidelijk te maken en de kwaliteit van leersteun te monitoren, heeft de onderwijsinspectie een referentiekader voor kwaliteitsvolle leersteun uitgewerkt. 

Vast aanspreekpunt voor school en ouders: het leersteuncentrum

Het vorige ondersteuningsmodel werd omgevormd tot een eenvoudiger model, waarbij alle leersteun vanuit één spoor komt. De ondersteuningsnetwerken zijn vervangen door leersteuncentra, die leersteun voor alle types aanleveren. Heel specifieke expertise voor motorische beperkingen (type 4), visuele beperkingen (type 6), auditieve beperkingen en spraak- en taalontwikkelingsstoornissen (type 7), kan wel vanuit een ander leersteuncentrum komen. Er werden enkele specifieke leersteuncentra met deze expertise opgericht. Ook is er ad hoc samenwerking mogelijk met een ander leersteuncentrum wanneer dat nodig blijkt. 

De leersteuncentra ontvangen middelen voor directie, coördinatie en administratie. Voor de eerste 2 schooljaren ontvangen de leersteuncentra extra werkingsmiddelen om de opstartkosten te dragen en een goede start van hun werking te faciliteren.   

Er zijn 40 leersteuncentra opgericht en 4 specifieke leersteuncentra. Elk leersteuncentrum heeft een informatiepunt voor scholen en ouders. 

Elke school voor gewoon onderwijs koos vrij bij welk leersteuncentrum ze aansloot, los van netten en koepels. Daar landen dus ook de middelen die de school genereert voor leersteun. De scholen voor gewoon onderwijs zijn vertegenwoordigd in de leersteunraad van hun leersteuncentrum. Via de leersteunraad hebben ze inspraak in het beleid van het leersteuncentrum. Het leersteuncentrum kan ook andere partners betrekken in de leersteunraad. 

Stabiele arbeidsvoorwaarden voor leerondersteuners

Leerondersteuners hebben nu een eigen ambt waarin een vaste benoeming mogelijk is. Het is een breed toegankelijk ambt: in principe kan iedereen met een bachelor- of masterdiploma erin aangesteld worden. Ook een verloning op masterniveau kan voor wie een masterdiploma heeft, al is dat een beslissing van het bestuur van het leersteuncentrum zelf. De regelgeving legt vast wat de kerntaak van de leerondersteuner precies inhoudt, en wat daarnaast nog van een leerondersteuner kan verwacht worden binnen een totale opdracht van 36 klokuren. 

Wie als ondersteuner werkte en aan de slag wilde als leerondersteuner bij de start van het schooljaar 2023-2024, kreeg voorrang op andere kandidaten. Voor hen zijn er ook overgangsmaatregelen voorzien.  

Uitgebreidere info over de personeelsaspecten in de leersteuncentra, de voorrangsprocedure en de overgangsmaatregelen is hier te vinden.  

Scholen doen een afweging van redelijke aanpassingen voor leerlingen met zware zorgnoden  

Kan een leerling vanwege zware zorgen het gemeenschappelijke curriculum niet volgen? Wanneer school en ouders beiden akkoord gaan, kan de leerling een individueel aangepast curriculum volgen in het gewoon onderwijs. Maar een school kan ook beslissen om een leerling niet op te nemen. 

Die beslissing gebeurt altijd in overleg met ouders, eventueel met een niet-betrokken CLB als bemiddelaar, waarbij ze afwegen of de nodige aanpassingen redelijk zijn. Wanneer de aanpassingen redelijk zijn, mag de leerling definitief inschrijven. Zijn ze disproportioneel, dan wordt de inschrijving ontbonden. De afweging gebeurt op basis van vastgelegde criteria. Oordeelt een school meermaals dat aanpassingen disproportioneel zijn? Dan moet ze zich versterken in het organiseren van onderwijs voor leerlingen met een individueel aangepast curriculum. De onderwijsinspectie zal toezicht houden op de afweging van redelijke aanpassingen in scholen. 

Meer samenwerking tussen gewoon en buitengewoon onderwijs

Als het ook met leersteun niet lukt in het gewoon onderwijs, is het buitengewoon onderwijs een volwaardige optie. Scholen voor buitengewoon onderwijs moeten wel blijven afstemmen met het gewoon onderwijs, met het oog op een eventuele terugkeer van leerlingen naar het gewoon onderwijs. Leerlingen moeten in beide richtingen kunnen bewegen. 

Daarom werden ook de individueel aangepaste curricula uit het gewoon onderwijs van toepassing in het buitengewoon onderwijs. Als beide onderwijsvormen dezelfde taal spreken, is samenwerking of een overstap in beide richtingen gemakkelijker. Leerlingen die een individueel aangepast curriculum volgen, kunnen deeltijds in het gewoon en buitengewoon onderwijs les volgen. Dit geldt ook voor leerlingen met een OV4-verslag. 

De PBD’s werken samen met scholen voor buitengewoon onderwijs aan professionalisering rond hoge doelen stellen en het werken aan terugkeer en samenwerking met het gewoon onderwijs. 

Cognitief sterk functionerende en leerlingen met een ernstig meervoudige beperking

De conceptnota leersteun benoemde cognitief sterk functionerende leerlingen als groep waarvoor leraren extra aandacht moeten hebben. Omdat ook zij specifieke onderwijsbehoeften hebben, startte er een pilootproject. 

Daarnaast bekijkt de Vlaamse Regering of de huidige regelgeving voldoet om een volwaardig aanbod te realiseren voor leerlingen met een ernstig meervoudige beperking. Hierover loopt een onderzoek.

Op basis van het pilootproject en het onderzoek zal bekeken worden of aanpassingen in regelgeving nodig zijn. 

Langetermijnvisie op een evolutie naar inclusief onderwijs 

Van september 2023 tot en met juni 2024 bereidt een onafhankelijke commissie van experten, academici, onderwijsprofessionals en ervaringsdeskundigen een advies voor over een evolutie naar inclusief onderwijs en de rol van gewoon en buitengewoon onderwijs.