© Eva Vlonk

ChatGPT is meer dan een party trick

“Daarom deden we samen een experiment. Achter mijn rug verdeelden de klassen zich in 3 groepen voor een schrijftaak over filterbubbels. Groep 1 pende (graag) alles zelf, groep 2 liet de computer alle werk doen, groep 3 mixte beide vormen. De vraag van 1 miljoen: kan ik als leraar alle teksten aan de juiste groep toewijzen?”

“Als een volbloed detective zette ik de kennis van mijn vak en leerlingen in om alle teksten correct te plaatsen. Ik testte ook detectiesystemen maar kwam van een kale reis terug. Amerikaans onderzoek stelt: ze werken niet. In de les deelde ik mee wat mijn smoking gun was. Non-argumenten en inhoudelijke fouten, zinsbouw, woordkeuze en anglicismen hielpen me. ‘Een bubbel is een manifeste bedreiging voor onze sociale cohesie’. Serieus? Welke derdejaar schudt dat plots uit zijn pen?”

“36 inschattingen zaten goed, maar 1 meisje sloop door al mijn controlepoortjes. De inschatting ‘deze tekst is 100% menselijk’ bleek fout. De leerling genereerde een eerste versie via ChatGPT. Ze schreef vervolgens goedgekozen info uit recente lessen in de tekst en zette die stilistisch naar haar hand. Een prima eindresultaat dat me op het verkeerde been zette. Onze conclusie: de machine levert een boeiende basis, maar neemt je schrijftaak nooit helemaal over. Maar ook deze vraag: levert de combinatie half mens, half robot de interessantste resultaten?”

ChatGPT is niet de doodsteek voor schrijfonderwijs

“ChatGPT vraagt ons om schrijfonderwijs te herdenken, maar gooit het niet totaal op zijn kop. Misschien komen vooral thuistaken in het vizier. En eerlijk: hoe zuiver waren die vóór de komst van ChatGPT? Leerlingen surfen naar databanken vol boekbesprekingen, kopiëren Wikipedia-alinea’s en taalvaardige ouders grijpen de pen waardoor je onbedoeld de gezinscontext laat meewegen.”

“Er liggen kansen om het anders aan te pakken: stel samen met je leerlingen een matrix op waarmee ze een eerste versie van een ChatGPT-tekst kritisch evalueren en bijspijkeren: hoe sterk is de inleiding, zitten de verwijswoorden goed, wat met de beeldspraak? En misschien geven we vanaf nu geen cijfer op de huistaak zelf maar op de verwerking in de klas: presenteer de hoofdlijnen, vergelijk de kwaliteit van de argumenten of werk er 2 extra uit met duidelijke bronvermelding.”

“Goed leren schrijven blijft belangrijk, dat verandert niet. Leerlingen snappen overigens zelf wel dat ze ook zonder de machine schrijfklussen moeten leren klaren. Dat vraagt sterk en klassiek taalonderwijs met veel oefenkansen in de klas. En ze ontdekken snel dat hoe meer tekstkennis en schrijfvaardigheid je bezit, hoe beter je de voorzet van ChatGPT verwerkt. Bovendien: teksten zijn als keukens. Er zal altijd vraag zijn naar vakmanschap dat het computermodel overstijgt.”

ChatGPT is geen (feilloze) feitenmachine

“De chatbot hallucineert zich een weg met informatie die het zelf ‘verzint’ nadat het patronen opsloeg uit online teksten. Een algoritme voorspelt het vervolg: het weet dat in een zin met ‘school’ veel vaker ‘leerlingen’ voorkomt dan ‘kettingzaag’. Dat maakt de teksten niet alleen wat sterieler dan mensenwerk, maar veroorzaakt ook fouten.”

“‘Koning Albert stierf in een vliegtuigcrash’, vertelt ChatGPT stellig. Wellicht verwart hij met de eerste aap in de ruimte die te pletter sloeg bij de landing. En ‘De middeleeuwse samenleving was niet als de onze, de nieuwe rijken waren rijk’, tikt ChatGPT na een les geschiedenis. Even diepzinnig als ‘het nieuwe lid van de snorrenclub heeft een snor.’”

“Nog problematischer: de machine geeft in eerste instantie geen bronverwijzingen. Liever geen bronnen noemen dan toegeven dat hij zelf niet weet waar hij de mosterd haalt, denken de makers. Je kan wel doorvragen naar referenties, maar die zijn lang niet altijd correct. Dat zwakke punt kan je uitspelen: als een leerling een paper indient over inflatie of een spreekbeurt maakt over het klimaat, vraag je naar zijn bronnen.”

© Eva Vlonk

ChatGPT is boeiend lesmateriaal voor niet‑taalvakken

“Los daarvan leent de machine zich inhoudelijk tot meer dan het plagiaat-debat. We kunnen leerlingen in lessen economie of P.A.V. laten nadenken over auteurschap. Stel: een leerling laat de machine een nieuw hoofdstuk schrijven over Harry Potter en een boekhandel dropt dat in zijn rekken. Wie verdient dan die 10 euro? De leerling, J.K. Rowling of het algoritme?”

“Je kan ethische kwesties aankaarten. Door ChatGPT te gebruiken, trainen we hem. Onze input – wat doet OpenAI met persoonsgegevens? – helpt het bedrijf in de strijd met andere spelers als Google om een sterkere versie te bouwen. Maar OpenAI is geen liefdadigheidsinstelling: moeten we voor de volgende upgrade betalen? En vinden we het oké dat Keniaanse werknemers voor een habbekrats in belabberde omstandigheden info moesten controleren op fouten, seksisme of racisme?”

“Tot slot: de machine kan je wat werk uit handen nemen. Als assistent-websitebouwer door codes voor te stellen of te debuggen, als sparringpartner wanneer je vastloopt in je lesvoorbereiding. Het kan 4 aanzetten leveren voor rapportcommentaren of puntige copy voor een post op de school-Facebook als je vastloopt in dezelfde beelden, woorden of formuleringen. Je kan zelfs vragen wat goede leerstrategieën zijn voor een bepaalde les.”

“Al die toepassingen kennen 1 rode draad: het antwoord van ChatGPT blijft een basis waarop je je eigen vakkennis en vakmanschap moet loslaten om correcte info van luchtballonnetjes te scheiden. Op zijn topmomenten kan de tool je voor 85% brengen waar je wil geraken. Maar die laatste 15% vraagt nog altijd een menselijke toets.”

Een schoolvisie uitwerken rond ChatGPT en artificiële intelligentie? Lees meer op Kenniscentrum Digisprong. Ook Amai dompelt leraren onder in AI.