Wat doe je bij signalen van kindermishandeling?

“De aanpak van kindermishandeling bij een leerling is vergelijkbaar met het zorgcontinuüm”, zegt CLB-coördinator Marleen Sterckx. “In elke fase zijn er nieuwe stappen en partners.”

Je zorgt voor een klasklimaat waarin elke leerling zich veilig voelt. Je doet aan brede basiszorg en vormt je in het thema kindermishandeling – je kent bijvoorbeeld het vlaggensysteem van Sensoa. Een preventief stappenplan bij vermoeden van kindermishandeling maakt deel uit van het zorgbeleid van je school.

Je bent bij inschrijvingen al alert voor signalen van kindermishandeling bij een leerling. Je investeert meteen in een positief contact en een vertrouwensband met ouders. Dat maakt het makkelijker om later een moeilijk gesprek te voeren.

Je kan er niet precies de vinger op leggen, maar je maakt je zorgen om een leerling. Zou er thuis iets aan de hand zijn?

Bespreek je bezorgdheid met 3 betrokkenen:

• Vertel het zorgteam wat je precies bezorgd maakt. Wat zou er achter het gedrag van de leerling kunnen zitten?
• Stel je toegankelijk op naar de leerling. Ga hem niet uithoren, maar geef hem de kans er zelf over te beginnen: “Ik zie dat je met iets zit.” Ook al zegt de leerling niets, hij heeft wel de boodschap gekregen dat er iemand ‘bezorgd’ is.
• Met de ouders bespreek je niet je vermoedens over signalen van kindermishandeling bij de leerling. Je laat wel weten dat je bezorgd bent om het welzijn of de ontwikkeling van hun kind. Vertrek vanuit wat je ziet in de klas: wat doet het kind, hoe voelt het zich? Doe dit gesprek samen met je zorgcoördinator of leerlingbegeleider. Vraag eventueel hulp aan je CLB.

Een leerling komt naar school met zichtbaar letsel, bijvoorbeeld een blauwe plek in het gezicht. Of vertelt dat zijn broertje thuis regelmatig wordt geslagen. Je meldt dit aan het CLB, dat de zorgregie verder opneemt.

Een paar don’ts:

• Schiet niet in paniek. Je leerling leeft al lang in deze situatie. Goedbedoelde maar onbezonnen acties kunnen de zaken juist bemoeilijken. Tenzij er acuut gevaar dreigt, hebben ze weinig zin.
• Ga niet zoeken naar blauwe plekken. Dit zorgt ervoor dat de leerling zich ook op school onveilig voelt. Het kan (opnieuw) traumatisch zijn.
• Beloof geen geheimhouding, want je leerling heeft al zoveel geheimen. Zeg duidelijk wie je op de hoogte gaat brengen en wat er gaat gebeuren.
• Vermijd de ouders niet, want dat kan de vertrouwensband schaden. Vertrek opnieuw van wat je hebt gezien: “Jullie kind kwam naar school met een blauwe plek. Omdat we bezorgd zijn, hebben we de CLB-arts ingeschakeld.” Blijf rustig en herhaal je boodschap. Willen de ouders meer informatie, nodig ze dan uit op school. Ook dan bespreek je enkel je zorgen en niet het thema mishandeling. En ook dit gesprek kan je voorbereiden met hulp van het CLB.
• Maak niet te veel uitzonderingen voor de leerling, ga bijvoorbeeld niet uit medelijden minder van hem verwachten. Geef hem de kans om ‘gewoon’ leerling te zijn en zich terug te trekken in de anonimiteit van de klasgroep.

Het CLB heeft geheimhoudingsplicht. Ze delen geen informatie over de gezinssituatie, tenzij deze relevant is voor het handelen van de school. Die informatie blijft binnen het ambtsgeheim van de school.

Als leraar blijf je een belangrijke vinger aan de pols voor het CLB: als een leerling niet op school verschijnt, laat je dat aan hen weten.

Binnen deze fase zijn er verschillende stappen:

• Het CLB start een (aanklampend) traject met de leerling en/of de ouders. Het doel is de mishandeling bespreekbaar maken en het gezin naar vrijwillige hulp toeleiden.
• Als ouders alle vrijwillige hulp weigeren, meldt het CLB hen aan bij een gemandateerde voorziening: het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) of het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg (OCJ).
• Loopt het ook hier vast, dan sturen zij het dossier door naar het parket en wordt de Sociale Dienst Jeugdrechtbank (SDJ) ingeschakeld. De jeugdrechter beslist altijd in het belang van het kind.

De adviezen in dit artikel zijn gebaseerd op een nascholing van de Provinciale Vormings- en Ondersteuningscel van het Vrij CLB Vlaams-Brabant en Hoofdstedelijk Gewest Brussel.