Zo venijnig pesten meisjes

Kliekjes vormen, vriendinnen buitensluiten of klasgenoten zwartmaken. “Queen bees pesten zo subtiel dat leraren er niets van merken. Ze doden met blikken”, zegt de Nederlandse onderwijsspecialist Anke Visser. Want meisjes pesten geniepig, non-verbaal én buiten het zicht van leraren.

Groepsproces

Zodra je een klas vormt, bepalen de leerlingen een pikorde. Dat is een natuurlijk groepsproces. Maar als de klassfeer verziekt of er is veel stress, loeren machtsspelletjes om de hoek. En die uiten zich heel anders bij meisjes dan bij jongens. Jongens zijn rechtuit. Ze laten duidelijk merken dat ze iemand niet mogen. Ofwel laten ze elkaar gerust, ofwel slaan, schoppen en schelden ze.

Meisjes pakken het veel subtieler aan. Bijvoorbeeld door gemeen te kijken of elkaar de rug toe te draaien. In het basisonderwijs nodigen ze elkaar niet uit voor een verjaardagsfeestje. In het secundair onderwijs sluiten ze elkaar uit. Een groepje gaat bijvoorbeeld de stad in, terwijl er een meisje niet mee mag. Of ze schaden iemands reputatie door een roddel te verspreiden.

Meisjesvenijn

“De meeste meisjesgroepen zijn net een koninkrijkje met aan het hoofd een koningin”, legt Anke Visser uit. “De koningin of queen bee bepaalt wie erbij hoort en wie niet. En omdat een koningin niets is zonder onderdanen, dirigeert ze een aantal meisjes die erbij willen horen, de meelopers of wanna-bees. Om zich als groep sterker te voelen, kiest de hofkliek een slachtoffer, het target, buiten de eigen groep. Dat kan een buitenbeentje zijn, maar ook een leuk of origineel meisje.”

Herken de bijen in je klas

Koningin = queen bee Een populair, mooi, sociaal vaardig meisje. Graag gezien bij leraren. Zij domineert de pikorde, laat haar meelopers de vuile klusjes opknappen. Na een tijdje vindt ze het normaal dat ze altijd haar zin krijgt.
Meelopers = wanna-bees Een grote groep meisjes die heel graag bij de koningin willen horen. Ze kijken naar haar op, imiteren haar en doen haar vuile werk.
Slachtoffer = target Valt buiten de groep, staat helemaal alleen. Ze wordt vernederd, aangetrokken en afgestoten. Ze denkt dat ze niets waard is.
Zwijgende omstanders = torn bystanders Meisjes die zien wat er gebeurt, maar zwijgen uit angst zelf slachtoffer te worden.

Stiekem en manipulatief

Queen bees manipuleren en weten hoe ze anderen moeten inpakken. Als ze pesten, doen ze dat geniepig, non-verbaal én buiten het zicht van leraren. Ook online gebeurt er veel achter de rug, zoals een koningin die een valse Facebookpagina aanmaakt waarop ze in naam van het slachtoffer de kinderen van de klas zwartmaakt. Of ze chatten met elkaar: ‘Hoe vreemd deed jij?’, ‘De klas was leuker voordat jij er bijkwam’ … Dat gedrag kunnen leraren heel moeilijk ontmaskeren.

Leraren geven het populairste meisje te veel ruimte
Anke Visser
Nederlands onderwijsspecialist

Als een jongen fysiek geweld gebruikt, is het voor een leraar duidelijk dat hij in de fout gaat. Maar als een meisje op de speelplaats niet in een kringetje wordt toegelaten, kan je moeilijk straf geven. “Bovendien zijn queen bees leuk, aantrekkelijk en sociaal waardoor leraren hun zelfs extra rollen en taken geven. Ze kunnen niet geloven dat zo’n meisje zo gemeen doet. Ze geven eerder de meelopers op hun kop omdat zij het vuile werk doen. Als leraar kroon je zo mee de koningin”, zegt Anke Visser. “Maar eigenlijk is er maar een de baas en dat ben jij.”

Zo ontkroon je de koningin

Werk aan een goede klassfeer via groepswerk en spelletjes.
Leg uit hoe de bijenkorf werkt, vertel welke rollen er zijn zodat meisjes zich bewust worden van hun rol.
Roep de queen bee ter verantwoording. Spreek af welk gedrag ze niet meer mag vertonen en welke sancties daarop staan.
Moedig de omstanders aan om tussenbeide te komen, het slachtoffer om ‘stop’ te zeggen.
Maak praktische afspraken met alle meisjes: hoe ga je met elkaar om, hoe ga je elkaar uit de weg.
Laat leerlingen erbij stilstaan dat hun gedrag kwetsend is.
Zoek niet naar de oorzaak van het probleem, maar werk toekomstgericht.
Wees alert voor sluimerend meisjesvenijn. Gemaakte afspraken doen het probleem niet meteen verdwijnen.
Maak het slachtoffer nooit mee verantwoordelijk door te zeggen ‘Je moet wel openstaan voor andere mensen’ of ‘Zeg dan zelf iets’.
Verander een slachtoffer niet van klas in het heetst van de strijd. Ze is dan zo onzeker dat het meestal mislukt.

Leen Leemans