Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

Hoe bouw je een hechte relatie op met je kleuters?

  • 5 juni 2018
  • 7 minuten lezen

Hoe maak je als leraar het verschil voor kwetsbare kinderen in je klas? Pedagoog Maai Huyse en schoolpsycholoog Caroline Vancraeyveldt zoeken het uit in de kleuterklas van juf Jelke. Hoe bouwt Jelke aan een warme, kwaliteitsvolle relatie in haar kleuterklas? En lukt dat ook met kinderen die storend gedrag stellen? Maai en Caroline kijken en coachen. Bekijk de video hieronder.

Bekijk in deze video hoe juf Jelke een warme band opbouwt met haar kleuters.

Waarom is werken aan een kwaliteitsvolle relatie tussen leraar en kind zo belangrijk?

Maai Huyse: “Welbevinden (zich goed voelen op school) en betrokkenheid zijn belangrijke voorwaarden voor kinderen om te kunnen leren. Kinderen die veel negatieve stress ervaren, voelen zich vaak niet goed op school en ontwikkelen zich niet. Onderzoek toont nu aan dat het stressniveau van leraren en kinderen naar beneden gaat als leraren heel bewust aan een responsieve, sensitieve, warme relatie werken met kinderen. Dus als ze er tijd voor maken, er bewust mee bezig zijn, als ze nadenken over hoe die relatie is.”

Caroline Vancraeyveldt: “‘Sensitiviteit’ betekent dat je signalen van kinderen opmerkt en dat je er op een goede manier op inspeelt. Een kwaliteitsvolle relatie is een warme relatie met weinig conflict. Beide parameters zorgen ervoor dat kinderen betrokken zijn en dat ze open staan om te leren. Zowel het kind als de leraar varen daar wel bij.”

Soms is het moeilijk om te werken aan zo’n relatie?

Caroline Vancraeyveldt: “Dat klopt. Hoe bouw je bijvoorbeeld een positieve relatie op met kleuters die je voortdurend op de proef stellen? Met kinderen die storen, die slaan, schoppen, schelden, roepen, ongehoorzaam zijn? Zijn we ons ervan bewust hoe we naar die kinderen kijken? Weten we dat de kans groter is dat we er een negatieve band mee opbouwen en ook sneller negatief reageren? Dat we in een vicieuze cirkel kunnen geraken?”

“Maar evengoed gaat het om de ‘grijze muisjes’ in de klas: een kleuter die niet praat, die verlegen of taalzwak is of een andere taal spreekt. De kleuter met wie je geen band hebt omdat hij geen aandacht vraagt. Ook hier loopt die kwaliteitsvolle relatie gevaar omdat we de kleuter ‘niet zien’.”

Focussen op zo’n relatie vermindert storend gedrag. Hoe doe je dat?

Maai Huyse: “Vaak zijn we erg sturend bezig in de klas: we geven opdrachten en de kleuters voeren die uit. Op zich niks mis mee als we heel gericht willen werken aan ontwikkelingsdoelen, zoals denk- of taalontwikkeling stimuleren. Daarnaast zou ook de focus moeten zijn: werken aan een betere relatie. Ga daarvoor bij het kind zitten en volg zijn spel. Wat blijkt? Als je inzet op die warme en veilige individuele relatie, verminder je het storende gedrag van kleuters. Dat is wat we met het project Samen-Spel hebben vastgesteld.”

Caroline Vancraeyveldt: “Eerst volg je de kleuter. Hij kiest het spel, hij leidt. Jij gaat erbij zitten en speelt mee, je observeert, beschrijft zijn spel, benoemt zijn gevoelens, en gaat zijn spel spiegelen terwijl je naast hem zit. Je laat zo voelen dat je voor hem openstaat en zijn keuzes steunt: wat je doet is interessant, ik vind je waardevol, jij mag er zijn. Zo creëer je een veilige basis van waaruit het kind kan beginnen leren.”

“Daarna neemt de leraar de leiding. Hij kiest het spel. Het kind leert omgaan met de regels en opdrachten die de leraar introduceert. Hij bekrachtigt, prijst goed gedrag, stelt duidelijke regels en grijpt in waar nodig.”

“In de video worstelt juf Jelke met het storende gedrag van Andy. Door samen te spelen zet ze Andy terug in zijn sterkte. Maar op dezelfde manier groeit ook een warme relatie met Adam. Die eerder teruggetrokken jongen merkte ze voordien minder op in de klas.”

Zo organiseer je een individueel Samen‑Spel‑moment

  1. Laat de kleuter het spel kiezen. Zorg ervoor dat de andere kleuters dat tijdens het keuzemoment goed gehoord hebben.
  2. Ga op een centrale plaats in de klas zitten om samen te spelen met een kind. Zorg dat de andere kinderen je kunnen zien en horen.
  3. Doe iets visueels (bv. Samen-Spel-hoed) waardoor de andere kinderen weten dat ze even zelfstandig aan de slag moeten en hun vraagjes zelf proberen op te lossen.
  4. Laat kinderen doorschuiven in groepjes. Zo komt elk kind in het Samen-Spel-groepje.
  5. Gebruik een zandloper en stel hem in op 10 minuten. Als die loopt, laten kinderen je zo veel mogelijk met rust.
  6. Maak het momentje waarop je met 1 iemand samen speelt zichtbaar op de daglijn. Zo wordt dat routine zoals elke andere activiteit.

En laat vooral ook voelen dat de juf mag gestoord worden, dat je aandacht niet exclusief naar één kind gaat.

Die relatie is belangrijk voor elk kind maar vooral voor kinderen uit kwetsbare milieus?

Maai Huyse: “Dat klopt. Kinderen in armoede ervaren vaak toxische stress. Ze leven in voortdurende spanning waardoor hun ontwikkeling bedreigd wordt. Bovendien ervaren ze vaak ook hechtingsproblemen. Zo missen ze een veilige basis van waaruit ze de wereld kunnen ontdekken. Leraren spelen voor die kinderen een compenserende rol als ze aandacht hebben voor een warme, niet-conflictueuze relatie en een veilige hechting. Zo worden ze voor de kinderen een veilige haven, die ze misschien thuis niet altijd vinden.”

Wat doe je als een kind echt storend gedrag stelt?

Caroline Vancraeyveldt: “Er zijn 3 belangrijke dimensies in kwaliteitsvolle interacties met kinderen: warmte geven in alle facetten, structuur aanbieden (klasmanagement) en uitdagingen geven. Daarin een evenwicht zoeken is de grote kunst. Soms vragen kinderen aandacht op een verkeerde manier. Het is beter hen vooral positieve aandacht te geven door bijvoorbeeld Samen-Spel met hem te organiseren. Dat kan je als leraar inbouwen in je klasroutine.”

“Maak duidelijk aan het kind wanneer je met hem alleen gaat spelen. Zo zorg je voor structuur en houvast. Dat zorgt ervoor dat het kind minder negatieve aandacht vraagt op andere momenten. Negeer negatief gedrag als het niet storend is. Maar blijf ook consequent: gedrag dat erover is kan en mag leiden tot time-out.”

Heeft dat ook effect op langere termijn?

Caroline Vancraeyveldt: “Onderzoek toont aan dat een goede band met kinderen in de kleuterklas positieve effecten heeft op het moment zelf maar ook in de verdere schoolloopbaan. Dat effect merk je onder andere in hun welbevinden. En er is ook effectief meer kans op leerwinst: bij het leren lezen, bij het werkgeheugen, de geletterdheid, de socio-emotionele ontwikkeling … Die leerwinst is nog groter voor kinderen in moeilijke situaties.“

Pedagoog Maai Huyse en schoolpsycholoog Caroline Vancraeyveldt
“Je hebt geen extra’s of extra lesvoorbereidingen nodig” – Caroline Vancraeyveldt (links), schoolpsycholoog, lector en praktijkonderzoeker

Is er ook winst voor de leraar?

Maai Huyse: “Zeker. Conflictueuze relaties met kinderen zorgen voor veel stress bij leraren. En soms ontstaat ook een negatieve spiraal: de leraar ergert zich aan het negatieve gedrag van een kind, waardoor het kind vaak nog meer negatief gedrag gaat stellen. Met Samen-Spel doorbreken we die vicieuze cirkel en geven weer aandacht aan het positieve.”

De klas georganiseerd houden en tegelijk aandacht hebben voor dat individuele kind, kan dat?

Caroline Vancraeyveldt: “Het is voor de meeste kinderen goed dat je tijdens hun spel gaat spiegelen, gaat imiteren, dat je gevoelens gaat benoemen. Maar iets gelijkaardigs kan je ook al realiseren in kleine, vaak vergeten momentjes op school. Leraren zijn zich vaak niet bewust van de grote impact die spontane interacties kunnen hebben: een kind aanraken, een schouderklopje, glimlachen, een ‘highfive’je, ‘the sharing of joy’.”

Maai Huyse: “Zet dus zeker ook in op die kleine haalbare dingen, de kleine momenten in de klas: bv. nog voor het klassikale onthaalmoment begint, spelen de kindjes al wat in de klas. Ga erbij zitten, imiteer hun spel, geef ze een knuffel, vertel hen: ‘Wat ben ik blij dat jij er vandaag bent’. Maak bewust tijd en maak er geen kunstmatig moment van. Doe het vanuit je buik en met genoeg mildheid voor jezelf: gun jezelf kleine stapjes en succesjes.”

Caroline Vancraeyveldt: “Je hebt geen extra’s of extra lesvoorbereiding nodig, want je hebt alle tools bij de hand. Wees gewoon aanwezig als ze spelen, stap in het moment met de kleuter. Denk eens na: hoe begroet je ’s morgens de kinderen, hoe ben je als ze de jassen aan- en uittrekken? Wat zeg je als je de kleuter uitwuift, als ze naar het toilet gaan, als een kleuter nooit emoties toont. Kortom: grijp je die kans om aan een warme relatie te werken? Bekijk het als een bank: investeer zo veel mogelijk in positieve ervaringen, in positieve tijd. Dat werkt niet enkel preventief voor mogelijk storend gedrag, maar je bouwt ook een reserve op voor als het echt moeilijk loopt.“

Hoe kwaliteitsvol zijn jouw relaties in de klas?

packshot Klik en Print 'Hoe kwaliteitsvol zijn jouw relaties in de klas'

Doe de test en download hier de printbare zelfscan (A4 / PDF)

Kwaliteitsvolle relaties tussen de kinderen zijn ook belangrijk?

Maai Huyse: “Dat klopt. De leraar heeft hier een heel belangrijke voorbeeldrol. De taal die jij gebruikt, de woorden die jouw relatie ondersteunen, nemen kinderen snel over naar elkaar toe. Als jij zelf positieve relaties legt, is de kans groter dat de kinderen in je klas dat ook met elkaar doen.”


Maai Huyse en dr. Caroline Vancraeyveldt zijn lectoren en praktijkonderzoekers aan de lerarenopleiding van UCLeuven-Limburg. Het programma Samen-Spel werd ontwikkeld aan de KU Leuven, Onderzoeksgroep Schoolpsychologie en Ontwikkeling in Context. Meer lees je hier.

Het project ‘Kleine Kinderen Grote Kansen’ wil kinderarmoede en sociale ongelijkheid in Vlaanderen helpen aanpakken. In dat kader zetten alle lerarenopleidingen kleuteronderwijs in op kwaliteitsvolle interacties in de klas. Hoe creëer je een krachtige leeromgeving die de ontwikkeling van taal, denken en relaties in de klas stimuleert? Meer info op www.grotekansen.be

Robin De Vries en Michel Van Laere

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


M

Marlies Algoet

1 juli 2018

Wat mooi, wat sterk. Diep onder de indruk!

Reageren
A

An Verdonck

3 juli 2018

Heel mooi, heel authentiek, heel bruikbaar. Chapeau juf Jelke!

Reageren
A

Aida

27 september 2018

Beste juf Elke, ik vind het sterk van je dat je ons toeliet om mee te mogen kijken in je klas en dat we zo op die manier van jou mochten leren. Dank je wel, Aida

Reageren
K

Katrien

28 september 2018

Zo knap van jou juf Elke. Ik waardeer het enorm hoe jij je open stelt en met zoveel zorg en betrokkenheid tussen de kinderen staat.
Het heeft me echt ontroerd!!!

Reageren
K

Katia Van Daele

18 oktober 2018

Juf Jelke, wat een prachtige juf ben jij! Fantastisch om te zien dat jij zo rustig en liefdevol blijft. Zo mooi om te zien dat je nabijheid blijft geven bij moeilijk gedrag. Ik hoop dat je voldoende ondersteuning krijgt zodat je dit vol kan houden.

Reageren
J

Jella

20 oktober 2018

Juf Jelke is warm, gevoelig en heel moedig. Maar Maai en Caroline verdienen ook een dikke pluim! Ze analyseren de situaties met veel mededogen en empathie, duidelijk vanuit een groeidenken, en geven dan zeer goede en haalbare praktische tips om het nog beter te doen.
Ik vind dit een fenomenaal filmpje.
Dank je wel, Klasse!

Reageren
K

Kristel Merens

21 oktober 2018

Hallo juf Jelke,
Ik heb intussen al enkele filmpjes gezien van jou en je klas en kan alleen maar zeggen dat ik jou bewonder voor wat je doet. Het is niet alleen heel erg herkenbaar maar je bent een echte bron van inspiratie. Zo heb ik intussen ook een toverbril en een beertje rust in mijn klas. Via deze weg wil ik je hiervoor bedanken en eens zeggen dat je een fantastiche leerkracht bent. Groetje Kristel

Reageren
K

Kaat

21 oktober 2018

Chapeau, juf Jelke! Doorheen je kwetsbaarheid zien we zoveel bezieling, positieve kracht en authenticiteit!
Zorg ook maar even goed voor jezelf als voor de kids ... Want wat is dit een energievretende (maar zalige) job...!
Ook een dikke pluim voor Klasse ;-).

Reageren
n

nancy

22 oktober 2018

wow juf Jelke!!
Ontzettende bewondering voor je openheid.
topjuf!

Reageren
J

Julie

9 november 2018

Super juf Jelke!! Echt mooi om te zien hoe je aan het werk gaat! Heel inspirerend! Bedankt om dit te mogen mee maken, om mee te mogen kijken in je klas!
Je bent echt wel goed bezig!

Reageren
E

Ellen

21 december 2018

Een fantastische juf! Ik heb zelf ook een traantje moeten laten. Zo mooi om te zien dat een juf met alle taken die ze al heeft nog tijd wil maken om te hechten met een kind dat dat maar moeilijk toelaat.
(Misschien kunnen die tips ook mama's en papa's helpen, wanneer ze in een negatieve spiraal met hun kind terechtkomen.) Een hele goede documentaire.

Reageren
P

Paulina

30 juni 2019

Juf Jelke, wat ben jij een ontzettend lieve juf! Ik zou graag als kind bij jou in de groep willen zitten. Heerlijk zoals jij de kinderen ziet, écht ziet en hoe jij met ze omgaat. Ook ik heb mee gehuild, sommige gebeurtenissen zijn zó herkenbaar voor mij. Heerlijk om te zien hoe jij daarmee omgaat. Je mag mega trots zijn op jezelf! Dikke duim! En de kinderen mogen hun handen dicht knijpen met zo'n juf als jij.

Reageren

Laat een reactie achter