“Niet alle vormen van cyberpesten hebben evenveel impact”, zegt Heidi Vandebosch, professor Communicatiewetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. “Een gemeen privébericht vinden jongeren minder erg dan een gênante foto verspreiden. Maar over het algemeen heeft online pesten meer impact dan offline pesten.”

“Doordat cyberpesten op afstand gebeurt, kan de pester niet goed inschatten wat zijn pesterijen teweeg brengen. Omdat hij anoniem kan blijven, durft hij grover te pesten. Als het pesten openbaar gebeurt, bijvoorbeeld op je Facebook wall, is het publiek groter.”

“En online pesten stopt nooit. De pesterijen gaan door als de leerling thuis zit. En zelfs als de pester zijn pesterijen staakt, kunnen die vervelende berichten, posts, foto’s of filmpjes op het internet een eigen leven gaan leiden.”

Online en offline pesten zijn sterk verweven

Er wordt nog altijd meer offline dan online gepest, zegt Vandebosch. “Cyberpesten begint vaak in de klas. Sociale relaties vormen de basis. Wie in real life wordt gepest, heeft een grotere kans om ook op het internet slachtoffer te worden.”

“Ook de pesters zijn vaak dezelfde personen – er is dus geen sprake van een ‘revenge of the nerds’, waarbij het slachtoffer online wraak neemt op de pester. Want hij moet de pester de volgende dag weer onder ogen komen.”

“Voor leraren is dat in feite goed nieuws: ze moeten niet compleet andere dingen doen. De aanpak die ze hanteren voor offline pesten, een goed anti-pestbeleid of een verbindende schoolcultuur, werkt ook voor online pesten. Natuurlijk moeten ze wel ‘mee’ zijn met de platformen waarop jongeren zich bevinden, en een beetje mediawijs.”

Want hoewel cyberpesten traditionele vormen aanneemt, krijgen die online een nieuwe dimensie.

6 vormen van cyberpesten

© Eugene and Louise

1. Uitsluiten

Een WhatsApp-groep voor de hele klas, behalve die ene leerling. Deze subtiele vorm van cyberpesten kan grote gevolgen hebben. Want als zijn klasgenoten een grappig filmpje delen, kan die leerling de volgende dag niet meepraten. Gebeurt dit keer op keer, dan raakt hij geïsoleerd.

© Eugene and Louise

2. Beledigen

‘Vet varken! Als ik jouw kop had, kwam ik nooit meer buiten.’ In een berichtje of als reactie op een post, typen leerlingen soms dingen die ze niet luidop durven zeggen. Die online pesterijen komen hard aan.

© Eugene and Louise

3. Vernielen

Pesters stelen sneakers of gooien huiswerk in een plas. Ook online kunnen ze spullen beschadigen, bijvoorbeeld door hun klasgenoot een virus te sturen. Of door zijn social media account te hacken en het wachtwoord te veranderen, zodat hij niet meer kan inloggen. Dit hindert de leerling in zijn sociale contacten.

© Eugene and Louise

4. Nadoen

Vaak blijft cyberpesten niet bij een ander wachtwoord. Leerlingen die inloggen op het account van een klasgenoot, maken hem belachelijk. Ze posten foute grappen, versturen gemene berichtjes of wijzigen de profielfoto. Of ze maken een nepaccount aan in naam van hun klasgenoot, waarmee ze valse informatie verspreiden.

© Eugene and Louise

5. Te kijk zetten

Via Snapchat is een pikante foto snel verstuurd. ‘Hij staat maar 10 seconden online’, redeneren tieners. Tot iemand een screenshot van die foto doorstuurt naar de hele klas. Die het weer doorsturen… Wanneer dat gepaard gaat met beledigende teksten (‘slet’, ‘hoer’) spreken we van ‘slut-shaming’.

Zo’n foto kan uiteraard ook in scène gezet zijn: met Photoshop plak je gemakkelijk het hoofd van een klasgenoot op een pornoster. Het verspreiden van foto’s (of video’s, bijvoorbeeld een filmpje waarin een leerling in elkaar geslagen wordt) is lastig te stoppen, want deze vorm van cyberpesten gebeurt razendsnel. Als de pester en zijn vrienden de foto’s offline halen, kunnen ze al in handen van totale onbekenden zijn.

© Eugene and Louise

6. Bedreigen

‘Morgen na school wachten we je op en slaan je in elkaar!’ Zo’n bericht versturen, kan gemakkelijk anoniem. Via feedbackapps als Ask.fm, Sayat.me en Sarahah, maar een nepaccount is ook gauw gemaakt.

Niet alle online haat is pesten

Op het internet gebeuren veel kwetsende dingen, maar er is pas sprake van cyberpesten als:

• Het gebeurt door iemand die je kent. Dus ‘trolling’ (ruzies uitlokken in openbare groepen of onder nieuwsberichten) en ‘grooming’ (vriendschappelijk chatten als voorbode van seksueel misbruik), zijn geen vormen van cyberpesten.
• Er een machtsonevenwicht is. Soms maken jongeren expres beschamende ‘stories’ van een jarige vriend, die daar ook mee kan lachen. Of sturen ze een scheldtirade naar hun ex-lief, omdat ze gekwetst zijn dat die het heeft uitgemaakt.
• Het meerdere keren gebeurt. Dat geldt ook voor een foto die door meerdere personen gedeeld wordt.

Meer info in de dossiers ‘cyberpesten’ van Mediawijs en Medianest.