Vlaanderen
Klasse.be

Doe het zelf

In 7 stappen naar aanpassingen die werken voor leerling én leraar?

  • Laatste wijziging: 11 oktober 2023
  • 4 minuten lezen

Alle leerlingen hebben recht op kwaliteitsvol onderwijs. Hoe ontdek je specifieke onderwijsbehoeften en kom je tot aanpassingen die werken voor leerling én leraar? Pedagogisch begeleiders Kris Loobuyck en Jan Coppieters bedachten dit 7-stappenplan.

“Als een leerling moeilijk of niet tot leren komt, doen leraren vaak intuïtief een aanpassing”, vertelt Kris Loobuyck van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Op zich niet fout, maar het kan gefundeerder. Je aanpassing heeft meer slaagkans als je stapsgewijs, systematisch en evidence-informed werkt. Dat wil zeggen dat je verder kijkt dan je eigen ervaring: je duikt ook in wetenschappelijk onderzoek en betrekt collega’s, specialisten, ouders én de leerling zelf.”


Aan de slag met het 7-stappenplan

Inzicht krijgen in verhoogde zorgvragen van leerlingen? Als school en leraar doorloop je heel vaak hetzelfde proces. Met dit stappenplan doorloop je 7 slimme vragen samen met de zorgcoördinator, pedagogisch begeleider, leerondersteuner, directeur … Ook de leerlingen betrek je want hun onderwijsbehoeften staan centraal: waar lopen ze tegenaan, wat willen ze bereiken? Finaal krijg je samen zicht op de aanpassingen die nodig én haalbaar zijn voor de leerlingen én leraar.

Ontdek hoe je zorgvragen oplossingsgericht kan aanpakken

7-stappenplan wordt ingevuld

Download het 7-stappenplan voor de juiste zorg

In 7 stappen naar de juiste zorg voor elke leerling

1. Wat zie of hoor ik?

De leraar heeft een bepaalde zorg, bijvoorbeeld ‘Luka is snel afgeleid’. Bekijk de situatie positief en vanuit een growth mindset. Dus niet: ‘Luka is een stoorzender’, maar: ‘Concentreren is nog moeilijk voor Luka, hoe zorgen we ervoor dat hij hierin groeit?’

Vertrek vanuit wat al goed gaat. Misschien lukt het ’s ochtends tijdens rekenen beter dan ’s middags tijdens muzische vorming. Kijk ook naar beschermende en risicofactoren. Kan Luka zich thuis beter concentreren op zijn taak, of net niet? En zo ja: wat maakt dat het thuis wél lukt? Hoe kunnen we dit op school doen?


2. Wat wil ik zien of horen?

Formuleer het gewenste gedrag in een SMART-doel. ‘Luka kan zich beter concentreren’ is te vaag. Maak je doel daarom:

  • Specifiek: ‘Luka maakt in stilte een taak’.
  • Meetbaar: ‘Luka werkt 10 minuten ononderbroken voort’.
  • Acceptabel: kan Luka zich ook vinden in dit doel?
  • Realistisch: is Luka zelf in staat om zijn impulsen te onderdrukken, of heeft hij hier hulp bij nodig?
  • Tijdgebonden: wanneer moet Luka dit kunnen?

3. Wat heeft de leerling nodig?

Luka’s onderwijsbehoeften bepalen, kan op 5 manieren:

  • Doelgericht: wat moet een leerling van Luka’s leeftijd kunnen volgens de ontwikkelingsdoelen en eindtermen? Lukt dit? Hoe komt dit?
  • Collega’s: hoe pakken collega’s Luka aan? Kan hij zich bij hen wel concentreren?
  • Experimenteer en observeer: wat doet de leraar nu als Luka afgeleid is? Werkt dit?
  • Leerling en ouders: wat doet Luka’s moeder als hij het avondeten verstoort? Wat stelt Luka zelf voor als oplossing?
  • Bronnen: wat zeggen specialisten bijvoorbeeld over concentratieproblemen? Wat leerden jullie op een navorming? Welke tips hebben leerondersteuners of pedagogisch begeleiders?

4. Klopt je beeld van de leerling nog?

De nieuwe inzichten kunnen het beeld dat de leraar van Luka heeft, beïnvloeden. Misschien blijkt dat de aanpassing die die intuïtief deed, niet werkt. De leraar zette Luka aan een tafel vooraan, maar door het geroezemoes achter hem kan hij zich daar net slechter concentreren.

Zat het buikgevoel wel juist? Dan is dat nu bevestigd door observaties, overleg en wetenschap. Een fijne opsteker!


5. Welke aanpassingen kies je?

Bepaal samen aanpassingen op basis van de onderwijsbehoeften van Luka.

  • Remediëren: Luka individueel helpen
  • Differentiëren: leerstof en lesaanpak variëren
  • Compenseren: hulpmiddelen zoals een koptelefoon toelaten
  • Dispenseren: Luka vrijstellen van onderdelen van het curriculum waar hij op dat moment nog niet aan toe is*

*Het curriculum omvat doelen, materiaal, methode en evaluatie. Enkel de eerste liggen vast. Schrap dus niet meteen een lesdoel, maar varieer eerst met de rest. Misschien kan Luka met een aanpassing wél de eindtermen halen.


6. Wat heeft de leraar nodig?

Wat heeft de leraar nodig om deze aanpassingen voor Luka te doen en haalbaar te houden? Als er geen aparte stilteruimte is, kan de leraar misschien een stil hoekje in de klas maken?

Als de frustratie bij stap 1 hoog zit, kan het stappenplan ook hier starten. Soms staan leraren onder zoveel druk dat ze op dat moment de bandbreedte missen om oplossingsgericht te denken. Wat of wie is er nodig voor een frisse blik? Is een ander moment voor deze denkoefening beter?


7. Werken de aanpassingen?

Evalueer de aanpassingen. Werken ze? Doe zo verder. Zo niet, dan doorloop je het 7-stappenplan opnieuw. Naarmate het vertrouwen tussen Luka en de leraar groeit, zullen er nieuwe inzichten komen. Soms duurt het even voor je de meest geschikte aanpassingen vindt. Of komen school en ouders samen tot de conclusie dat een andere school – gewoon of buitengewoon – beter op Luka’s onderwijsbehoeften kan inspelen.

Zijn de aanpassingen ook bruikbaar voor de andere leerlingen, dan doe je aan brede basiszorg.


Dit stappenplan is een aangepaste weergave van de originele M-cirkel. Het bevat de 7 uitgangspunten van Handelingsgericht Werken (HGW).

Cherline De Maeght

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


N

Nele Goethals

23 november 2018

Beste Kris Loobuyck,

Ik ben zorgcoördinator op de Sint-Vincentiusschool te Nevele (waar de heer Kris Loobuyck zijn broer als leerkracht van het 6de lj werkt).
Samen met mijn directie zijn wij heel erg geïnteresseerd in het overzichtsblad van de M-cirkel. Wij zouden dit heel graag gebruiken in onze school.

Bestaat de mogelijkheid om dit overzichtsblad in een word-document te ontvangen a.u.b.? Op die manier kunnen we het gebruiken als een werkdocument.

Hartelijk dank!

Mvg,
Nele Goethals
zorgcoördinator Sint-Vincentiusschool Nevele

Reageren
K

Kyra Fastenau

26 november 2018

Hoi Nele,

Fijn dat jullie enthousiast zijn over het invulblad dat Klasse maakte bij de M-cirkel van Kris en zijn collega's. En een goed idee om er een invulbare pdf van te maken! Ik geef dit voor aan onze vormgevers, en zal hier een seintje geven als de pdf is aangepast.

Volgden jullie al een vormgeving over de M-cirkel bij je pedagogische begeleidingsdienst? Dat is ook een aanrader, zij kunnen je nog meer achtergrond geven bij dit werkinstrument.

Vriendelijke groet,

Kyra van Klasse

Reageren
d

dupire patrick

5 december 2019

Hallo Kyra,

ik lees dat een digitaal invulbare versie intussen bestaat. Ik vind ze echter nergens. Waar kan ik deze vinden?

Patrick Dupire
zorgco St vincentius Ukkel

Reageren
M

Mieke Santermans

11 december 2019

Dag Patrick,
Hier vind je de interactieve pdf:
https://cdn.klasse.be/wp/wp-content/uploads/2018/11/Klasse_KenP_M-Cirkel_invulbaar-3-3.pdf
(link zit ook in artikel)
Groeten, Mieke van Klasse

Reageren
X

X

26 november 2018

Dit instrument heeft al heel wat scholen en leerkrachten en begeleiders vooruit geholpen in een opstap naar meer inclusief onderwijs.
Jammer dat de auteurs van deze M-cirkel door besparingen van minister Crevits en andere keuzes zo goed als allemaal niet meer werkzaam zijn als competentiebegeleider.
Onze scholen missen hun ondersteuning heel erg!
Een groot verlies aan ervaring en competenties, vier jaar lang opgebouwd.

Reageren
L

Lieve Mallisse

28 november 2018

Beste

Wij volgden een tijdje geleden de sessies rond V-Esperanza, gebaseerd ook op het handelingsgericht werken. Wij zijn ook wel geïnteresseerd in dit document in Word-versie, zodat we het kunnen invullen. Kan u mij dit bezorgen aub?
Vriendelijke groeten,
Lieve Mallisse

Reageren
K

Kyra Fastenau

29 november 2018

Inmiddels is de M-cirkel digitaal invulbaar!

Reageren
V

Vos Benny

6 januari 2019

Beste

In de opleiding leerkracht lager onderwijs zijn we nu volop aan het werken rond de M-cirkel met betrekking tot SMARTI doelen en STICORDI maatregelen. Waar kan je de online invulversie van de M-cirkel juist vinden?

Met vriendelijke groeten
Vos Benny

Reageren
M

Mieke Santermans

6 januari 2019

Dag Benny,
Hier is de rechtstreekse link:
https://cdn.klasse.be/wp/wp-content/uploads/2018/11/Klasse_KenP_M-Cirkel_invulbaar-3-3.pdf
Vriendelijke groeten, Mieke van Klasse

Reageren
T

Tania

31 maart 2019

Ah super, die zocht ik ook

Reageren
p

patrick dupire

25 november 2019

Beste,

waar vind ik het exemplaar van de digitaal invulbare M cirkel aub?

Groeten,

Patrick Dupire
Sint Vincentiusschool Ukkel
zorgcoordinator

Reageren
K

Kyra Fastenau

25 november 2019

Dag Patrick,

De pdf in het artikel is invulbaar.

Groetjes, Kyra van Klasse

Reageren
E

Else Van Doorslaer

8 december 2018

Op zich een mooi initiatief alleen jammer dat het instrument vertrekt vanuit de vraag van de leraar en zijn behoefte 'Wat wil ik zien en horen'? Die kan bijvoorbeeld druk gedrag zien en willen dat de leerling zich rustiger gedraagt. Als pas als derde stap gekeken wordt naar wat de leerling nodig heeft (vanuit de bril waarmee de leerkracht kijkt), is de kans groot dat men gaat werken aan een behoefte van de leerkracht en niet die van de leerling. Drukke kinderen hebben het bvb. vaak nodig om te bewegen om zich te kunnen concentreren en zo tot leren te komen. Waarom niet vertrekken van de vraag: Wat heeft deze leerling nodig om tot leren te komen en zijn leerpotentieel waar te maken? Betrek van bij het begin de leerling en de ouders. Een andere opmerking: differentiëren en remediëren zijn basiszorg, het zijn geen redelijke aanpassingen. Bij het gebruik van compenserende middelen is het begrip 'toestaan' slecht gekozen, niet alleen omdat het lijkt alsof het om een gunst gaat maar omdat het nodig is om de leerling zo efficiënt mogelijk met het hulpmiddel (bvb. voorleessoftware) te leren werken in functie van zijn of haar specifieke noden. Plannen op welke manier en door wie dit gaat gebeuren, is een noodzaak. Anders blijft zo een redelijke aanpassing vaak een lege doos: De leerling mag een hoofdtelefoon gebruiken maar gebruikt die vervolgens niet omdat hij of zij niet anders wil zijn dan de andere leerlingen bijvoorbeeld. Dit model lijkt te veel op theorie gebaseerd te zijn en te weinig getoetst in de praktijk, waarmee ik geen afbreuk wil doen aan de inzet en goede bedoelingen van de makers.

Reageren
S

Sandrine De Coster

20 december 2018

Beste Else,
Je slaat de nagel op de kop! Het is fijn dat er instrumenten komen waardoor leerkrachten gemakkelijker aan de slag kunnen met het concretiseren van onderwijsbehoeften. Maar zoals je het zelf al zei, niet enkel de behoeften van de leerkracht moeten centraal staan, maar meer die van de leerling zelf. Neen, we pleiten niet voor volledig geïndividualiseerd onderwijs. Dit is niet haalbaar en ook weinig effectief zoals blijkt uit talrijke studies. Maar het opzetten van een leerlinggerichte bril kan zo veel verschil uitmaken. Ook vergeet men vaak dat al die redelijke aanpassingen (voornamelijk de compenserende) pas werken als er eigenschap is voor en betrokkenheid is van de leerling zelf. Anders leidt het enkel tot frustraties. "Zie je wel dat die computer of die hulpfiches niet werken. Hij bekijkt ze zelf niet. En ik zal wel aanpassingen blijven doen en minder streng zijn bij het verbeteren omdat hij dyslectisch is, dixit een leerkracht" Laten we weer allemaal rond de tafel zitten en luisteren naar elkaar. Wat hebben we allemaal nodig (leerling, leerkracht, schoolteam, ouders) en hoe kunnen we elkaar versterken en in ons kracht gezet worden?

Reageren

Laat een reactie achter