Vlaanderen
Klasse.be

Zo doen zij het

Sterke taalaanpak bij kleuters? “Minder boeken, maar grondiger”

  • 3 oktober 2022
  • 8 minuten lezen

Van taalleraar in het secundair naar directeur in het kleuteronderwijs: Tine Witvrouwen maakte in 2019 de switch. Samen met het team van De Luchtballon in Herenthout gaat ze voor meer structuur en frist ze de taalaanpak op. “Hoge verwachtingen mogen ons ook bij kleuters niet afschrikken.”

Directeur Tine Witvrouwen
Directeur Tine Witvrouwen: “Ik koos voor een klein team, zodat ik iedere collega écht kan leren kennen.”

Tine Witvrouwen: “Toen mijn oude kleuterschool 3 jaar geleden een nieuwe directeur zocht, stond ik voor een dilemma. Ik gaf Nederlands en Engels in een secundaire school, deed dat graag, maar voelde me klaar voor een nieuwe uitdaging. Een team aansturen, werken aan iets wat het klaslokaal overstijgt: bij het lezen van die vacature, borrelde de goesting op.”

“Directeur worden in het secundair, zag ik niet zitten. Alleen al het secretariaat is daar een klein bedrijfje. Geef mij maar de gesprekken met ouders aan de schoolpoort en de kans om in een klein team iedere collega écht te kennen. Toch klonk dat stemmetje in mijn hoofd: was een taalleraar uit de eerste graad van het secundair wel de geschikte persoon om aan het hoofd te staan van een kleuterschool?”

“Aan de pluskant stond dat ik als mama van 2 kindjes dagelijks affiniteit met de leefwereld van kleuters opbouw. En ik had nog een hele zomer om me in te lezen, didactisch materiaal te doorspitten en gesprekken aan te knopen met bevriende kleuterleraren. Dus ik sprong. En ik kreeg de job.”

Smeltende ijskappen

Tine Witvrouwen: “Die nieuwe doelgroep was zeker niet mijn grootste uitdaging, stel ik intussen vast. Kleuters lijken op pubers: ze tonen hevige emoties, vragen structuur, tasten grenzen af. We onderschatten vaak wat ze al kennen en kunnen. Neem nu onze oudste kleuters. Die werken rond het thema Noordpool. Ze hebben het in de klas niet alleen over de Inuit of de dieren die daar leven, maar ook over de maatschappelijke problemen zoals de smeltende ijskappen.”

Kleuters lijken op pubers: ze tonen hevige emoties, vragen structuur, tasten grenzen af

Tine Witvrouwen
Directeur De Luchtballon

“Te complexe materie voor kinderen van 5 jaar? Dat denk ik niet. Het thema bleef in ieder geval nazinderen op school én thuis. In de autorit naar huis liet een kleuter aan zijn mama weten ‘dat die gassen niet goed waren voor het milieu’. Wat kinderen op die leeftijd oppikken, is spectaculair.”

“De kleuters bouwden ook een iglo na met blokken. Om de juiste afmetingen te respecteren, haalden ze hun meetlat boven. Een mooie kans om wiskunde te initiëren. Hoge verwachtingen mogen ons niet afschrikken. Een kleuterschool mag geen bewaarschool zijn: we willen de tijd op school waardevol invullen met een mix van leren en spelen. Leraren kunnen in iedere kleine of grote activiteit in de kleuterklas doordachte leerdoelen stoppen.”

Minder boeken maar beter

Tine Witvrouwen: Oude liefde roest niet: ook in de kleuterschool wil ik de lat voor taal hoog leggen. Dat werd onze eerste prioriteit, na een rondje leerrijke kennismakingsgesprekken en klasbezoeken. Onze werkgroep taal zette de voorbije 3 jaar al veel in gang. Elke klas heeft nu een leeshoek met kwaliteitsvolle kinder- en prentenboeken. We kochten tablets aan en linken met QR-codes naar digitale boeken, investeerden in een taalmuur en stelden een meerjarenplan op rond klankbewustzijn.”

“Onze zorgcoördinatoren ondersteunen het team bij taalachterstand. Zij volgen de vorderingen van de KOALA-testen op en geven extra taalimpulsen aan kleuters die het nodig hebben. Die nemen ze even apart om ze via preteaching voor te bereiden op een boek of er achteraf nog eens door te gaan.”

“Ook de manier waarop onze leraren voorlezen, stelden we scherp. Vroeger lazen we tijdens het kringmoment elke keer een nieuw boek voor. Op een maand tijd werk je dan een hele stapel kinderboeken weg. Dat lijkt indrukwekkend, maar zo kan je onmogelijk achterhalen of alle kinderen mee zijn. We veranderden van koers en kozen voor interactief voorlezen.”

“De vragen die je daarbij aan kleuters stelt, mogen best uitdagend zijn. We grijpen te snel naar gesloten vragen als: ‘Welke kleur heeft het haar van Sander? Bruin’ of ‘Is Lisa verliefd? Ja’. Wij dagen ze uit met open vragen die je niet kan beantwoorden met 1 woord: ‘Met welk probleem zit Lisa?’ en ‘Hoe zou ze dat kunnen oplossen?’ Of we laten hen de gebeurtenissen uit het boek in de juiste volgorde rangschikken.”

“Door boeken op die manier uit te spitten, werk je niet alleen aan taalvaardigheid en woordenschat, maar ook aan verhaalbegrip. Eigenlijk introduceren we zo begrijpend lezen. Het resultaat: we lezen minder boeken op een jaar. Maar wel grondiger. En we delen de klasgroep soms op: meer kans om iedereen actief te betrekken.”

Boekenhoek in De Luchtballon in Herenthout
Directeur Tine Witvrouwen: “We werkten stapels boeken weg op onze voorleesmomenten, maar we wisten niet of elk kind het verhaal snapte.”

Brugje naar het lager

Tine Witvrouwen: “Taalkansen benutten we op elk moment van de dag. Bij het knutselen vragen leraren welk opschrift er op de kindertekening moet komen. Door stil te staan bij het verschil tussen letters, woorden en zinnen maken ze kleuters vertrouwd met geschreven taal, nog voor ze echt kunnen lezen of schrijven. Ons team gebruikt daarbij hetzelfde lettertype als de leraren in de lagere school. Met kleine ingrepen zorg je voor continuïteit en maak je de overgang van kleuter naar lager kleiner.”

“We gingen nog verder: want ook al zijn we 2 autonome scholen met aparte directies, we delen wel hetzelfde terrein en werken met dezelfde leerlingen. Verbinding maakt ons allebei sterker. We installeerden een wekelijks directieoverleg waarin we uitzoeken hoe we elkaar kunnen versterken of ontlasten.”

“Daarnaast zoeken nieuwe, overkoepelende werkgroepen uit hoe we het werk kunnen verdelen. En onze nieuwe aanwinst heet Bistro: een grote, gedeelde lerarenkamer waar leraren kleuter en lager elkaar treffen. Over het muurtje kijken en samenwerken, houdt het team fris.”

Hoeken en structuren

Tine Witvrouwen: “Toen ik het roer van deze kleuterschool overnam, lagen de werkpunten van het vorige inspectieverslag nog in de kast te wachten. Het ontbrak de school aan structuur, samenhang en visie. Iedereen leverde prima werk in het eigen klaslokaal, maar we wisten onvoldoende wat daarbuiten gebeurde. We sloopten de spreekwoordelijke muren met een gemeenschappelijke agenda, heldere teamafspraken en doelgerichte acties.”

“Een voorbeeld: de inrichting van de hoeken varieerde sterk van klas tot klas. Daar trokken we met het team vrij snel een duidelijke lijn in. Ons gezamenlijk doel? Een rijke leeromgeving creëren. Een plek waar ze onder onze begeleiding dingen ontdekken en waar we interactie uitlokken. Natuurlijk mag elke leraar eigen accenten leggen, maar iedereen weet nu aan welke voorwaarden een goede hoek moet voldoen.”

We willen in onze communicatie naar ouders tonen hoe mooi en belangrijk de kleuterklas is

Tine Witvrouwen
Directeur De Luchtballon

“In de bouwhoek vinden kleuters bij ons niet langer alleen Knex en Duplo, maar ook natuurlijke en onaffe materialen. Ze maken er constructies met laminaatplanken, touwen, kartonnen kokers en stenen. Met gerief dat thuis niet in de slaap- of speelkamer staat, willen we hun creativiteit aanwakkeren.”

“We geven kinderen kansen om hoeken mee in te richten en leraren bewaken dat er een groeilijn in zit. Elke klas heeft een huis- of poppenhoek. In de derde kleuterklas maakten de kinderen er zelf een klaslokaal uit de lagere school van. Daarvoor deden ze inspiratie op tijdens integratiemomenten in het eerste leerjaar.”

“Een andere klas bouwde na een uitstap naar Planckendael de hoek om tot een dierentuin. Kooien maken met planken, dierennamen uitvinden en noteren … je vuurt hun fantasie en zin voor initiatief meer aan dan bij een traditionele speelhoek én je behaalt een pak leerdoelen.”

Pandaatje89

Tine Witvrouwen: “Interne en externe communicatie zaten ook te versnipperd: in de lagere school gebeurde dit zus, bij ons zo. Nu communiceren we allemaal vanuit 1 schoolapp. Of het nu om schoolnieuws gaat, info voor een klas of de persoonlijke agenda van je kind: het zit allemaal gebundeld op die ene overzichtelijke plek. Meer duidelijkheid, minder tijdverlies.”

“Ook geen mails van pandaatje89@hotmail.com meer: iedereen gebruikt nu een professioneel mailadres van de school. En om de werk-privébalans te bewaken, kiezen we ervoor om geen persoonlijke gsm-nummers aan ouders door te geven. Een imago bouw je vooral op door goed beleid en sterke lessen. Maar omdat elk detail telt, pasten we ook ons schoollogo aan. Op de oude afbeelding hingen er precies zieke kindjes uit de luchtballon. Nu zie je dat ze een fijne tijd hebben, dat ze met grote ogen naar de wereld kijken.”

“We willen in onze communicatie naar ouders en de buitenwereld fierheid uitstralen, tonen hoe mooi en belangrijk de kleuterklas is. En onze frisse aanpak etaleren. Op Facebook en Instagram kan je er niet omheen: onze school staat voor zorgzaamheid, interactie, welbevinden en beweging. In onze stories vind je die tags telkens terug.”

bouwhoek in De Luchtballon in Herenthout
Tine Witvrouwen: “Laminaatplanken, touwen, kartonnen kokers en stenen: de creativiteit van kleuters prikkelen we met onaffe materialen.”

Crisis en keuzes

Tine Witvrouwen: “Als nieuwe directeur wil je door de school wervelen. Je droomt van veel, en het liefst nu. Natuurlijk kan dat niet. Maar in drie jaar tijd verzetten we wel al bergen. Werkgroepen voor taal en wiskunde draaien op volle toeren, er zijn duidelijke roosters en afspraken over budgetbeheer, de band met de lagere school werd closer. Een mooi lijstje, ons team mag terecht trots zijn.”

“Zeker omdat een hoop onverwachte obstakels ons pad kruisten: 2 maanden na mijn aanstelling begaf de elektriciteit het. Daarna de verwarming. En toen die infrastructurele werken achter de rug waren, spoelde corona aan. Het was telkens schipperen tussen beredderen en nieuwe dingen realiseren. Je wil je op personeelszaken focussen, maar je komt alleen aan crisismanagement toe. Toch bouwden we veel vertrouwen op. We weten nu met 200 procent zekerheid: we laten elkaar niet in de steek als het wat minder gaat.”

“Niet alle plannen staan al in de steigers. Sommige zaken moeten gewoon even wachten. Onze visie op sociale vaardigheden, bijvoorbeeld. Hoe gaan we als school om met moeilijk gedrag? Een aantal leraren heeft nu een time-out hoek, andere collega’s gebruiken een stoel of straffen nooit maar gaan met hun kleuters in gesprek. Hoe trekken we aan 1 zeel, zodat schoolkeuzes echt zichtbaar worden tot in elke klas? Idealiter hadden we nu al een plan, maar pas dit schooljaar gaat de werkgroep ermee aan de slag.”

“We dromen ook van een groene speelplaats. Maar dat is een dure investering voor later. We willen het goed doen: een nieuw fietsparcours aanleggen, bomen aanplanten voor extra schaduw en om de bodem te ontharden, speelplekjes maken. Daar wachten we vol ongeduld op. Maar eerlijk: een perfecte school waar niets meer voor verbetering vatbaar is, bestaat die wel? En wil je daar eigenlijk wel werken?”

Logo Vrienden voor het lezen

‘Vrienden voor het Lezen’ is een campagne van de Vlaamse overheid die initiatieven voor leesbevordering bundelt en leesvaardigheid bevordert.

Lees meer.

Simon Verbist

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


M

Magda van Tilburg

2 februari 2023

Beste Tine Witvrouwen!

Ná-zinderen op school én thuis, dat is zo'n belangrijk aspect bij de taalaanpak!! Om het nazinderen thuis zo toegankelijk mogelijk te maken, heb ik zelf (filologe en illustratrice) een voorleessite gemaakt vol bewegende prentenboekjes, die voorgelezen kunnen worden (die functie kan natuurlijk uit). Precies om deze redenen heb ik mijn site geheel gratis gemaakt, er mag geen enkele drempel worden opgeworpen in het kader van leesbevordering en taalplezier bij kleuters!

https://booxalive.nl/mini

Vriendelijke groetjes,
Magda van Tilburg

Reageren

Laat een reactie achter