Onderzoekende school: “We buigen ons samen over onderzoek"

Teams van leraren die samen onderzoek doen? Het zit stilaan in alle lagen van onderzoekende school GO! Atheneum Unesco Koekelberg. Kwaliteitscoördinator Evelien Caron vertelt hoe professionalisering op toerental kwam, maar ook over de putten in de weg.

Portret Evelien Caron — **Evelien Caron:** “Als je vakgroepen alleen voor praktische zaken reserveert, boksen ze onder hun gewicht.”

Evelien Caron, interne kwaliteitscoördinator: “Schoolverbondenheid, dat model van professor Jetske Strijbos (UHasselt) is het raamwerk voor onze visie. Dat brede begrip rust op 5 pijlers: kwaliteitsvolle relaties, vriendschappen, doelen bereiken, identificatie met de school en zelfregulatie. Met onderbouwde acties en veel samenwerking rond al die pijlers willen we als onderzoekende school schoolverzuim bestrijden, welbevinden en resultaten verbeteren.”

“Vandaag breken werkgroepen in al die pijlers het hoofd over onderzoeksvragen. Maar onze leercultuur startte 10 jaar geleden een pak bescheidener. Toen tekenden we in op de Onderzoekende School?! In dat traject buigen een VUB‑lerarenopleider, enkele studenten en een 10-tal vrijwillige leraren zich samen over een onderzoeksvraag uit de pijler zelfregulatie.”

Goed inzoomen

“Verschillende vragen lagen al op onze tafel. Hoe stimuleren we met feedback de zelfregulering van onze leerlingen, en hoe dragen leerlingencontacten bij tot betere zelfregulering? Dit schooljaar vlooien we uit wat we als leraren kunnen om vaardigheden zoals plannen aan te wakkeren.”

“Altijd draaien we als onderzoekende school dezelfde cyclus. Eerst komen data, onderzoeken en modellen op tafel. Daarna bevragen we ons team en koppelen we acties aan de onderzoeksvraag. Die testen we zelf vóór we ze verspreiden. Tot slot: meten en evalueren. Vaak botsen we dan al op een nieuwe onderzoeksvraag.”

Kleine kramp

“Loopt alles zonder horten en stoten? Natuurlijk niet. Soms blijkt onze vraag te breed. En meteen nadat de werkgroep de voorwaarden voor effectieve leerlingencontacten scherp kreeg – de leraar leidt, leerlingen bereiden vragen voor, we werken rond wisselende thema’s op de jaarlijn – moest elke titularis op vrijdagnamiddag gesprekken boeken. Waardevol, knikte iedereen.”

“Maar enkele leraren schoten in een kleine kramp. ‘Dit gaat wel heel snel!’ Of: ‘Mijn enige uur aardrijkskunde sneuvelt elke keer.’ Terechte zorgen. Daarom switchen we nu tussen de voor- en namiddag. En in volgende trajecten zit meer tijd tussen de presentatie van de voorstellen en de eerste test.”

“Wat we wel merken: dankzij de onderzoeksgroep zelfregulatie groeide het besef dat we door te leren van én met elkaar een sterkere school worden. Omdat we professionaliseren als centraal deel van de job zien, maken we daar tijd voor. We roosteren werkgroepen een uurtje lesvrij meteen na de middagpauze. In ruil teren we niet langer alleen op onze voortrekkers. We willen dat iedereen onderzoeker is.”

**Evelien Caron:** “Door te leren van én met elkaar worden we een sterkere school.”

Notoire laatkomers

“Op school gonst het van onderzoek in de 5 pijlers. Zo hielden collega’s en leerlingen onze schoolregels tegen het licht. Dan spitte die groep wetenschappelijk werk uit: hoe zorgen we ervoor dat alle leerlingen de regels volgen, ook de notoire telaatkomers? Uiteindelijk hertekenden we het vierladenmodel van Monique D’aes naar onze stedelijke context.”

“Van schoolregels gaat het dit jaar naar preventie. We ontwerpen een lessenpakket over gouden weken en maken scripts gebaseerd op ‘Regie in de Klas’ van Tom Bennett. Die vaste zinnen om te reageren op fout gedrag in de klas leggen we op een pedagogische studiedag aan elkaar voor. Achteraf blijven we aanklampen: helpen ze in je klas?”

“Ook de vakgroepen doen aan onderzoek. Want als je die alleen voor praktische zaken reserveert, boksen ze onder hun gewicht. Meestal formuleren vakgroepen hun vragen zelf. Hoe verwerken tieners geschiedenisleerstof grondiger? Soms duwt het beleidsteam door vanuit data. ‘Zoeken jullie uit waarom zoveel leerlingen economie afhaken?’”

Architect, ambassadeur of adviseur

“Binnenkort verfijnen we onze werkgroepen met rol‑differentiatie, een inzicht dat het beleidsteam opdeed in zijn eigen leertraject met de Onderzoekende School?! We hopen leraren nog sterker te motiveren door ze aan te spreken op hun noden en expertise. Ze mogen zichzelf dan inschalen: ik kies voor deze pijler en neem de rol van ambassadeur, adviseur of architect op. Of in andere termen: ik ben beginner, intermediate of expert.”

“Het jaar daarop schuift iedereen door. Ambassadeurs en adviseurs groeien door, architecten beginnen onderaan in een andere pijler. De groepen bepalen zelf de focus, maken actieplannen, oefenen en – een groeipunt – kijken in elkaars klas. Als kwaliteitscoördinator flankeer ik de architecten. Op hun vraag leg ik sprekers of schoolbezoeken vast – tijdens een verbluffende passage in buso-school Zaveldal rond herstel schreven we onze pennen helemaal leeg – en stuur bij als dat nodig is.”

“Onze tips aan andere scholen na 10 jaar onderzoekswerk? Zet leraren aan het hoofd van de tafel en stimuleer ze om op school onderzoeksvragen in te dienen die je samen doelgericht aanpakt. En weet dat elk onderzoek naast nieuwe vragen ook wat frustratie oproept. Maar laat dat je zeker niet tegenhouden om ermee te starten.”

Bart De Wilde