Schoolkosten in secundair: “Alle leraren goede huisvader”

Cindy: “Het aantal leerlingen op onze bso-campus is op korte tijd sterk gestegen: van 300 naar 750. Vaak leerlingen die instromen na een lang traject op andere scholen. Voor hen zijn wij vaak de school van de laatste kans. We gaan flexibel om met ieders leertraject, want we geloven dat getuigschriften en een diploma dé sleutels voor de toekomst zijn. Zeker bij kansarme leerlingen.”

Joke: “We combineren individuele begeleiding van leerlingen met initiatieven op schoolniveau. Acties die goed zijn voor kansarme leerlingen, zijn ook goed voor andere leerlingen. Iedereen heeft er baat bij dat drempels verlagen en iedereen alle kansen krijgt.”

Cindy: “Hoe duur is onze school? Vanuit GOK en een kernteam Kostenbeleid organiseerden wij een bevraging bij leraren, leerlingen en ouders over schoolkosten in het secundair onderwijs. Daaruit bleek dat sommige vakwerkgroepen echt werk maakten van een bewust kostenbeleid, andere minder. Veel leraren gaven aan dat ze een beter zicht wilden krijgen op de complexiteit van kansarmoede. En ouders merkten op dat zij onvoldoende wisten wat een schooljaar ging kosten.”

Joke: “We vroegen alle vakgroepen om de kosten voor hun vak in kaart te brengen en na te gaan hoe ze die zonder kwaliteitsverlies toch konden drukken. Hebben de leerlingen in de sportafdeling wel 5 T‑shirts nodig, moet het vervoer altijd met de bus, kan een sportdag ook een strandwandeling met strandspelen zijn?”

Cindy: “We richtten ons niet alleen op de schoolkosten in het secundair onderwijs, maar ook op onze communicatie. En hoe we het team blijvend mee krijgen in het verhaal: elke leraar met een bewuste knip op de portemonnee.”

Cindy: “Een vormingstraject bij vzw Krijt gaf ons een bredere kijk op armoede. Heel wat ‘nieuwe’ gezinnen krijgen het moeilijk: alleenstaande ouders, ouders die net te veel verdienen om ondersteuning te krijgen, leerlingen die op eigen benen moeten staan of in hun vrije tijd gaan werken om thuis de kosten te helpen dragen. Of ze zijn mantelzorger en houden het gezin recht. We hebben ze allemaal op onze school. Het komt erop aan om ze te willen zien.”

Cindy: “Hoe krijg je de collega’s allemaal mee en op 1 lijn om de schoolkosten in het secundair naar beneden te krijgen? Druppelsgewijs. Het helpt natuurlijk dat de directie mee is. En dat je als GOK-coördinator dedicated time hebt om hieraan te werken. Ook dat zijn keuzes die een school maakt. Het helpt om wat koppig en aanklampend te zijn: door bij alles wat gebeurt op school de kostenkam boven te halen. Is die uitstap wel een meerwaarde? Is het echt nodig om dat werkboek aan te schaffen om de leerdoelen te behalen?”

Joke: “Kopies blijven bijvoorbeeld een probleem. We monitoren hoeveel kopies leraren per vak nemen. We doen dat niet 1 keer. Elk jaar kloppen we op dezelfde nagel. Leraren denken 2 keer na voor ze iets printen. Een cursus helemaal in kleur, of enkel die pagina’s die echt nodig zijn? Het maakt meteen een verschil in de portemonnee om de schoolkosten in het secundair naar beneden te krijgen.”

Cindy: “Daarom focussen we ons de laatste jaren op het praktijkmateriaal en de werkkledij. We hebben intussen een reservekast met verdwaalde werkkledij en werkschoenen. In nood kunnen leerlingen hier altijd terecht.”

Joke: “We beheren ook de Facebookpagina ‘MSKA 2dehands’.Vooral de duurdere schoolboeken en uniformen van bijvoorbeeld de afdeling Maatschappelijke Veiligheid zijn een groot succes. Zelf hebben we er weinig werk aan, omdat mensen zelf contact opnemen met de verkoper en afspreken.”

Cindy: “Voor het praktijkmateriaal (schroevendraaiers, hamers en tangen of scharenset en haardroger) gingen we gestructureerder te werk. Een paar jaar geleden beslisten we met de vakwerkgroep Mechanica/Carrosserie dat leerlingen geen individuele werkkoffers meer moesten aankopen.”
“In de werkplaats staan nu grote karren met het nodige werkmateriaal. De leerlingen betalen jaarlijks een kleine som huurgeld. Daarmee kopen we nieuw materiaal als er iets verdwijnt of stuk gaat. Zo’n initiatief kan enkel als je de technisch adviseurs en de leraren mee hebt in je verhaal. De voorbereiding heeft zeker een jaar geduurd.”

Joke: “Voor de schooluitstappen stelde de directie een limiet op per klas per jaar. En na de paasvakantie mogen leraren geen extra onvoorziene uitstappen meer aanvragen. Schoolreizen/gwp’s zijn tweejaarlijks en niet verplicht. Wie niet deelneemt aan zo’n externe gwp, kan een intern programma volgen op school.”

Cindy: “Schoolboeken zijn beperkt in onze bso-afdelingen. Als een boek niet echt nodig is, gaat het weg. We werken vooral met eigen cursussen en kopies. Dat heeft ook voordelen als een leerling van richting verandert of later instroomt.”

“In de eerste graad zijn er wel nog werkboeken. Die worden besteld via een extern bedrijf. En ze worden op school geleverd in plaats van thuis. Ons publiek is niet altijd thuis, digitaal niet altijd even vaardig of spreekt de taal te weinig. Tijdens de zomervakantie zijn we enkele dagen op school om te helpen bij een bestelling. Ook een zaterdag, want niet elke ouder kan zich tijdens de week zomaar vrijmaken.”

“Niet betalen, geen boeken? Hier niet. Wie het moeilijk heeft, stellen we een afbetalingsplan voor. We merken wel dat steeds meer leerlingen zich steeds later inschrijven op school en precies daardoor niet altijd al hun boeken hebben op 1 september.”

Joke: “In onze aso/tso/kso-campus hebben alle leerlingen uit het eerste, tweede en derde jaar een laptop. Die blijft op school. Leerlingen betalen per schooljaar voor onderhouds- en servicekosten. Leerlingen van 4, 5 en 6 brengen hun eigen laptop mee. Voor wie dat echt niet lukt, is er 1 van de school. Die mag mee naar huis, enkel voor schooldoeleinden te gebruiken. Leerlingen betalen een waarborg en een bedrag voor servicekosten per jaar.”

Cindy: “Een eigen laptop is op onze bso-campus enkel nodig in de afdeling Graphic Design en in Maatschappelijke Veiligheid. Maar ook daar kunnen leerlingen een laptop ontlenen op school. Die kunnen ze niet meenemen naar huis. Voor alle andere afdelingen voorzien wij laptops op school. Leraren reserveren die wanneer ze nodig zijn. Leerlingen betalen enkel een verbruikersvergoeding op jaarbasis, waardoor we als school kunnen investeren in nieuwe.”

“Daarnaast is er in Roeselare ook het project ‘Laptop in je rugzak’. Leerlingen die zelf een laptop aankopen en voldoen aan enkele voorwaarden, kunnen van de stad een tegemoetkoming krijgen tot 200 euro. We houden mee in het oog wie in aanmerking komt en zorgen ervoor dat ze ook effectief krijgen waar ze recht op hebben.”

“Leerlingen die thuis geen computer hebben, kunnen in de studie of tijdens de pauzes werken op een laptop van school. Bij huiswerk proberen we ook altijd de optie aan te bieden dat het op papier kan.”

Cindy: “We communiceren nu pro-actiever over de schoolkosten en de mogelijkheid tot afbetaling. Op onze website staat heel gedetailleerd wat een schooljaar in een bepaalde richting kost. Het is een beetje onze maximumfactuur én onze ambitie om daar niet van af te wijken.”

“Bij de inschrijvingen kunnen ouders aanvinken of ze een beroep wensen te doen op een afbetalingsplan. Je open houding, de eerlijke verbinding die je legt, is superbelangrijk en drempelverlagend. Ik zeg altijd tegen ouders: ‘Het is geen schande als je de boeken niet in 1 keer kan betalen Je bent niet de enige, we zijn er om te helpen, zullen we dat samen eens bekijken?’”

Joke: “Het is gemakkelijk om een leerling die niet in orde is met handboeken en werkmaterialen te wijzen op zijn gebrek aan orde of inzet. Maar je kan ook op zoek gaan naar de echte reden.”

“Ik zie mijn leerlingen 8 uur per week in de sportafdeling. Zo hoor en zie je veel. Op onze campus werken we niet met klastitularissen, maar met coachen. Elke leraar heeft maximaal 8 leerlingen. We halen echt veel uit die gesprekken. Zo kwam een leerling ’s ochtends voortdurend te laat. Op zijn fiets stond een kinderzitje. Elke ochtend bracht hij eerst zijn broertjes naar school. Dan zoeken we samen: hoe zorgen we ervoor dat jij én je broertjes op tijd komen?”

Cindy: “Of die leerling uit Maatschappelijke Veiligheid die toelatingstesten wil doen voor het leger en meldt dat de reeks treintickets heen en weer naar Brussel voor het gezin erg zwaar valt. Dan kan je kijken hoe je kan tussenkomen.”

Cindy: “Krijgen we de ouders niet op school? Dan gaan we op huisbezoek om te luisteren. Als je de situatie ziet waarin mensen leven, verandert ook je visie. Het zorgt vaak voor een warme verbinding en meer begrip.”

“Tijdens het oudercontact kunnen ouders langskomen op het oudercafé bij het zorgteam. Een losse babbel bij een kop koffie gaat zoveel vlotter. En we bieden ook gratis kinderopvang aan, omdat we merkten dat kleine kinderen de ouders vaak beletten om te komen.”

“Scholen zetten heel hard in op Smartschool, maar kwetsbare ouders zijn vaak digitaal niet vaardig genoeg. Van de brugfiguren in Roeselare leerde ik dat WhatsApp een fantastisch communicatiemiddel is. We merkten dat de vaste lijn vaak niet wordt opgenomen: die wordt geassocieerd met facturen of officiële instanties. Maar via WhatsApp bereik ik de ouder wél. Als ze niet opnemen, stuur ik een bericht om duidelijk te maken wie ik ben en dan bellen ze mij zo goed als altijd terug.”

“En wat we heel vaak vergeten: de schooluren lopen niet gelijk aan de werkuren van mensen. Iemand die in een fabriek werkt, kan niet zomaar de telefoon opnemen tijdens de dag.”

Cindy: “Op dit moment moet 5% van de leerlingen in onze aso/tso/kso-campus nog achterstallige facturen betalen, in onze bso-campus loopt dat op tot 15%. Dat is heftig. Maar koken kost steeds meer geld, ook voor de school. De grondstoffen die we hier gebruiken, worden almaar duurder. Soms kan je niet anders dan ze ook voor een stuk door te rekenen aan de leerlingen. Maar onze ambitie is dat met alle maatregelen de schoolkosten voor iedereen naar beneden gaan en dus minder onbetaalde rekeningen.”

Joke: “We sturen geen deurwaarders naar de gezinnen, maar gaan aanklampend werken. ‘Ik heb gehoord dat er nog facturen open staan. Hoe kunnen we samen een afbetalingsplan uitwerken? Wat is mogelijk, wat is haalbaar voor je gezin? Heb je nog ergens een eindafrekening voor de elektriciteit te betalen? Oké, die maand dan geen afbetaling.’ We zoeken samen een oplossing.”

Cindy: “Ik zie ook de kracht van deze jongeren en gezinnen. We moeten leren om dat ook te respecteren. We verwachten dat jongeren respect tonen voor ons? Probeer dan ook respect te tonen voor de context waarin deze jongere leeft. Geen medelijden, geen caritas, maar een oprecht respect. Dat begint bij goed luisteren.”

Cindy: “Sociale fondsen draaien vooral goed in scholen met een beperkt aantal kansarme leerlingen. In onze school werken we structureler aan een kostenbeleid. Dat is goed voor iedereen.”
“Onze vriendenkring Amici komt soms tegemoet in de aanschaf van materialen of het organiseren van activiteiten voor leerlingen. Dankzij Rotary en Kiwanis kunnen wij individuele leerlingen extra hulp aanbieden (bijvoorbeeld bij de aanschaf van een Buzzy Pazz of een week warm eten als het even moeilijk gaat) en bieden wij ook elke maandag gratis soep aan alle leerlingen aan.”

Joke: “We gaan steeds op zoek naar mogelijkheden voor subsidiëring of sponsoring als we iets organiseren. En we bouwen een netwerk uit met sportverenigingen, armoedeorganisaties en vrijwilligers in Roeselare. Zo kunnen we ook gemakkelijker doorverwijzen of vragen stellen. De sterkte van je armoedebeleid zit ook in je netwerk.”