“Als een leerling niet tot leren komt, doen leraren vaak intuïtief een aanpassing”, vertelt competentiebegeleider Kris Loobuyck van Katholiek Onderwijs Vlaanderen regio Oost-Vlaanderen. “Op zich niet fout, maar het kan gefundeerder.”

“Je aanpassing heeft een grotere slaagkans als je stapsgewijs, systematisch en evidence-based werkt. Dat wil zeggen dat je verder kijkt dan je eigen ervaring: je duikt ook in wetenschappelijk onderzoek en betrekt collega’s, specialisten, ouders én de leerling zelf.”

Wat is de M-cirkel?

Kris en zijn collega’s professionaliseren en coachen scholen, leraren en ondersteuners in het kader van het M-decreet. “Een redelijke aanpassing kiezen is daar een onderdeel van. Toen we merkten dat we dat proces op dezelfde manier aanpakken, besloten we om het in kaart te brengen. Zo ontstond de M-cirkel, een coaching tool om zorgvragen oplossingsgericht aan te pakken.”

“De M-cirkel houdt rekening met leerling én leraar. De onderwijsbehoeften van die eerste staan centraal, maar het vertrekpunt is een zorg van de leraar. Waar loopt hij tegenaan? Wat wil hij met de leerling bereiken? En hoe zorg je er samen voor dat dit lukt?”

“De naam M-cirkel verwijst naar ‘maatregelen’, en is in die zin een knipoog naar het M-decreet. Maar de tool is niet alleen bruikbaar voor ondersteuners. Ook een zorgcoördinator, directeur of mentor kan ermee aan de slag. Een pedagogisch begeleider kan je daarbij op weg helpen.”

Ontdek hoe je zorgvragen oplossingsgericht kan aanpakken

Download het M-cirkel coaching tool

In 7 stappen naar redelijke aanpassingen

1. Wat zie of hoor ik?

De leraar heeft een bepaalde zorg, bijvoorbeeld: “Luka is snel afgeleid.” Bekijk de situatie positief en vanuit een growth mindset. Dus niet: “Luka is een stoorzender”, maar: “Concentreren is nog moeilijk voor Luka, hoe zorgen we ervoor dat hij hierin groeit?”

Vertrek vanuit wat al goed gaat. Misschien lukt het ‘s ochtends tijdens rekenen beter dan ‘s middags tijdens muzische vorming? Kijk ook naar beschermende en risicofactoren. Kan Luka zich thuis beter concentreren op zijn taak, of net niet? En zo ja: wat maakt dat het thuis wel lukt? Hoe kunnen we dit op school benutten?

2. Wat wil ik zien of horen?

Formuleer het gewenste gedrag in een SMART-doel. “Luka kan zich beter concentreren” is te vaag. Maak je doel daarom:

• Specifiek: Luka maakt in stilte een taak.
• Meetbaar: Luka werkt 10 minuten ononderbroken voort.
• Acceptabel: kan Luka zich ook vinden in dit doel?
• Realistisch: is Luka zelf in staat zijn impulsen te onderdrukken, of heeft hij hier hulp bij nodig?
• Tijdgebonden: wanneer moet Luka dit kunnen?

3. Wat heeft de leerling nodig?

Luka’s onderwijsbehoeften te bepalen, kan op 5 manieren:

• Doelgerichte analyse: wat moet een leerling van Luka’s leeftijd kunnen volgens de ontwikkelingsdoelen en eindtermen? Lukt dit al deels? Hoe komt dit?
• Collega’s: hoe pakken collega’s Luka aan? Kan hij zich bij hen wel concentreren?
• Experimenteer en observeer: wat doet de leraar nu als Luka afgeleid is? Werkt dit?
• Leerling en ouders: wat doet Luka’s moeder als hij het avondeten verstoort? Wat stelt Luka zelf voor als oplossing?
• Bronnen: wat zeggen specialisten bijvoorbeeld over concentratieproblemen? Wat leerden jullie op een navorming? Welke tips hebben ondersteuners?

4. Klopt je beeld van de leerling nog?

De nieuwe inzichten kunnen het beeld dat de leraar van Luka heeft, beïnvloeden. Misschien blijkt dat de aanpassing die ze intuïtief deed, niet werkt. Ze zette Luka aan een tafel vooraan, maar door het geroezemoes achter hem kan hij zich daar net slechter concentreren.

Zat haar buikgevoel wel juist? Dan is dat nu bevestigd door observaties, overleg en wetenschap. Een fijne opsteker!

5. Welke redelijke aanpassingen kies je?

Kies samen redelijke aanpassingen op basis van de onderwijsbehoeften van Luka.

• Remediëren: Luka individueel helpen
• Differentiëren: leerstof en lesaanpak variëren
• Compenseren: hulpmiddelen zoals een koptelefoon toelaten
• Dispenseren: Luka vrijstellen van onderdelen van het curriculum waar hij op dat moment nog niet aan toe is*

*Het curriculum omvat doelen, materiaal, methode en evaluatie. Enkel de eerste liggen vast. Schrap dus niet meteen een lesdoel, maar varieer eerst met de rest. Misschien kan Luka met een aanpassing wél de eindtermen halen.

6. Wat heeft de leraar nodig?

Wat heeft de leraar nodig om deze aanpassingen voor Luka te doen? Hou er rekening mee dat de aanpassingen ook haalbaar moeten zijn. Als er geen aparte stilteruimte beschikbaar is, kan je misschien een stil hoekje in de klas maken.

Als je bij stap 1 merkt dat de frustratie hoog zit, kan de M-cirkel ook hier beginnen. Soms staan leraren onder zoveel druk dat ze op dat moment de bandbreedte missen om oplossingsgericht te denken. Wat hebben ze nodig om de M-cirkel met een frisse blik te doen? Plan je deze denkoefening beter op een ander moment?

7. Werken de aanpassingen?

Evalueer de aanpassingen. Werken ze? Doe zo verder. Zo niet, dan maak je de cirkel opnieuw. Naarmate het vertrouwen tussen Luka en de leraar groeit, zullen er nieuwe inzichten komen. Soms duurt het even voor je de juiste aanpassingen vindt. Of komen school en ouders samen tot de conclusie dat een andere school – gewoon of buitengewoon – beter op Luka’s onderwijsbehoeften kan inspelen.

Zijn de aanpassingen ook bruikbaar voor andere leerlingen, dan doe je aan brede basiszorg.

De M-cirkel bevat de 7 uitgangspunten van Handelingsgericht Werken (HGW). Daarover vind je hier meer informatie.

Voor meer informatie over de M-cirkel kan je terecht bij Kris Loobuyck en zijn collega’s (begeleiders competentieontwikkeling Katholiek Onderwijs Vlaanderen regio Oost-Vlaanderen) of bij de pedagogisch begeleider van jouw school.

Deze klik & print is een aangepaste weergave van de originele M-cirkel.