Armoede vraagt om ambetante scholen

Griet Roets: “Veel leraren, zorgcoördinatoren, tot zelfs directeurs weten dat sommige gezinnen in armoede leven, maar ik vrees dat een schoolbreed plan tegen armoede nog te vaak uit blijft. Toch mag armoedebeleid niet in het bakje van individuele leraren zitten. Anders tikken collega’s en directie leraren die zich inzetten voor zo’n gezin zelfs op de vingers. ‘Dat is je taak niet!’. Ze zien de armoede wel, maar handelen toch niet armoedebewust. Afstandsonderwijs maakte snel duidelijk wie de eersten zijn die je kwijt speelt.”

Griet Roets: “Maar denken dat leraren dat inzicht niet kunnen verwerven, is geen oplossing. Vechten tegen armoede lukt alleen als het hele schoolteam mee wil. En als de school, vooral de directeur, zich engageert om een structureel armoedebeleid uit te bouwen. Scholen werken vaak samen met brugfiguren die ervaringsdeskundige zijn. Zij werken voor de scholengroep hele dagen aan dat complexe probleem. Als zij er alleen voor staan, lossen ze het ook niet op. Want armoede is een zevenkoppige draak.”

Wim Van Lancker: “Het is de verantwoordelijkheid van een school, schoolbestuur, scholengemeenschap om oog te hebben voor armoede en daarover na te denken. De school kan geen geld geven aan ouders die zwarte sneeuw zien. Maar wel opmerken dat er een probleem is: sturen we de brugfiguur, hoe gaan we om met die onbetaalde schoolrekening of werken we een plan uit met het OCMW, CAW … die daarvoor de instrumenten hebben.”

Griet Roets: “In Oostende confronteren scholen ouders niet zelf met onbetaalde schoolfacturen. Het lokale bestuur bekijkt meteen voor alle kinderen van het gezin wat er nodig is. Het is structureel en systematisch. Een team gaat in de verschillende scholen langs om te overleggen.”

Wim Van Lancker: “Schoolmaaltijden zijn een aspect van armoedebestrijding. Les volgen met een lege maag heeft een onmiddellijk effect op leerprestaties. Logisch dat een school daarop inzet. Een lege brooddoos of een zakje chips maakt armoede zichtbaar. Probeer je als school zelf iets te organiseren of werk je samen om er op lokaal niveau iets aan te doen? Steden hebben veel ervaring met goedkope maaltijden en sociale restaurants, zonder te stigmatiseren. Dat geldt ook voor schoolrekeningen, uitstappen … Alles wat armoede zichtbaar maakt en waar ouders zich aan proberen te onttrekken.”

Griet Roets: “Ik noem dat radicaal aanspreekbaar zijn. Maar ook ‘tegensprekelijkheid’. Niet: ‘je moet het zo doen en anders lig je eruit’, maar in overleg gaan. Als scholen en leraren weten dat ze armoede niet alleen kunnen oplossen, werkt dat erg ontschuldigend. Een armoede-reflex opbouwen op school is een werk van lange adem. Toch slagen sommige scholen er wél in om op lange termijn met kansarme gezinnen iets op poten te zetten.”

Wim Van Lancker: “Leraren hebben vaak de neiging om uitblinkers wat extra aandacht te geven. Ze kunnen opklimmen en je wil hun excellentie laten renderen. Maar vergeet de leerlingen die minder presteren niet. Hun moeilijke omgeving fnuikt hun ambitie. Daardoor verliezen ze hun motivatie om uit te blinken. Daar speel je als leraar een belangrijke rol. Iedereen kent wel een leraar die een belangrijke impact had door wat hij zei. Ook tegen kansarme kinderen moet iemand zeggen: ‘jij kan wél politieagent worden’. Dat lost het armoedeprobleem niet op, maar helpt kinderen wel om door te zetten.”

Wim Van Lancker: “Zelf initiatief nemen, is moeilijk omdat alles op je eigen schouders komt. Maar doe dat zeker, als je je sterk genoeg voelt. Of blijf in je school op die nagel kloppen: je wordt de ambetanterik van dienst. Ook de koepels en het beleid zijn verantwoordelijk. Als de bal alleen in het kamp ligt van leraren die de wereld willen veranderen, botsen ze tegen een muur. Dan zeggen ze: ‘ik kan er niets aan doen’. Dat is het ergste dat kan gebeuren!”

Griet Roets: “Je moet samenwerken. Netwerken uitbreiden. Armoede is voor een school te complex om alleen aan te pakken. Een koepel of scholengemeenschap kan daar een belangrijke rol in spelen. Lokale besturen hebben vaak veel expertise. Haak ze aan de expertise van je school in plaats van je leraren aan deuren te laten aankloppen.”