E-book ‘Onderwijsinnovatie’
Je school is een bord spaghetti: trek aan 1 sliert en alles komt in beweging! Lees 6 inzichten die goesting geven, doorspekt met verhalen van schoolteams over ups en downs bij verandering.
Download gratis het e‑book
Tips
Snel samen beslissen in 7 stappen
Met een groter team toch samen beslissen: De MET Leuven zocht naar een doeltreffende aanpak. Uit de blokkendoos van Sociocratie 3.0 rolden 7 stappen om inclusief en efficiënt te vergaderen.
Annelies Somers, pedagogisch coördinator: “Samen kunnen beslissen, is voor ons cruciaal. Een cocreatief proces verhoogt de motivatie. Aanvankelijk besliste daarom iedereen mee over alles. Maar onze school en ons team groeiden. En de vergaderingen groeiden mee.”
“Een verandercoach loodste Sociocratie 3.0 (S3) bij ons binnen. Prioriteit: een beter besluitvormingsproces. Bij elke grote beslissing doorlopen we nu een cyclus van 7 stappen. Die garandeert op een efficiënte manier de inspraak van alle collega’s.”
© Illias Teirlinck
1. Denk door in kleinere groep
Vrij brainstormen of een idee grondig overdenken, doe je het best in kleinere groep. Iedereen kiest een of meer werkgroepen. Een werkgroep schiet in actie als iets niet goed loopt, of als iemand een kans tot verbetering ziet. In S3-taal is dat de ‘driver’, de trigger om een besluitvormingsproces te starten. Met deze vragen krijg je die driver helder:
- Hoe is de situatie nu? Welke impact heeft die?
- Wat is er nodig om de huidige situatie te verbeteren? Welke impact heeft die verbetering?
Of je binnen de werkgroep consent of consensus wil verkrijgen, bepaal je het best op voorhand. Consensus is volledige unanimiteit. Bij consent, daarentegen, heeft niemand een uitgesproken bezwaar. Niet iedereen hoeft het dus volledig eens te zijn, maar het is wél belangrijk dat niemand het fundamenteel oneens is.
Annelies Somers: “Wij kiezen in die eerste fase voor consensus. Doorpraten tot iedereen een ‘Yes!’-gevoel heeft, is extra motiverend. Maar in een groter team of bij tijdsgebrek kan je voldoening nemen met consent.”
2. Koppel terug naar het voltallige team
Eens jullie werkgroep dat Yes!-gevoel ervaart – of op z’n minst de driver helder heeft –, koppelen jullie naar iedereen terug, bijvoorbeeld in een personeelsvergadering. Dat gebeurt met een concreet voorstel dat altijd een antwoord bevat op deze vragen:
- Wat gaan we doen?
- Wie draagt welke verantwoordelijkheid?
- Wanneer en hoe evalueren we?
De waarom-vraag beantwoorden, neemt vaak veel tijd in beslag. Weeg dus steeds goed af of die wel een meerwaarde biedt. Als werkgroep ben je ingelezen en heb je een heel gedachteproces doorlopen. Dat verdient vertrouwen. Bovendien biedt stap 3 de kans om vragen te stellen.
3. Vraag expliciet om respons
Eens het voorstel gelanceerd is, activeer je het best iedereen. Stel deze vragen:
- Begrijp je het voorstel?
- Wat vind je van het voorstel?
- Heb je bezwaren of twijfels?
Door iedereen te activeren, vermijd je dat voorstellen dode letter blijven. Net als Deep democracy gelooft S3 immers dat wie betrokken is effectief met een voorstel aan de slag gaat. Wie niet betrokken is, riskeert af te haken.
De laatste vraag vist expliciet naar bezwaren. In het begin misschien wat onwennig, maar wel een goede manier om geklaag in de wandelgangen tegen te gaan. In een cultuur die kritiek omarmt, voelt zelfs de meest conflictmijdende collega zich veilig genoeg om zijn stem te laten horen. En als je je mening mag geven, is er minder behoefte om achteraf te klagen.
In een grotere groep kan je niet iedereen apart aan het woord laten. Gebruik daarom handgebaren*. Die maken bezwaren of twijfels in één oogopslag zichtbaar.
- Ga je volledig akkoord met het voorstel van de werkgroep? Steek je duim omhoog.
- Kan je bewijzen of met een goede redenering aantonen dat er in het voorstel schade zit? Of zie je misschien een snelle verbetering van het gelanceerde voorstel? Houd je handpalm naar beneden om je bezwaar duidelijk te maken.
- Voel je een bezorgdheid of weerstand tegen het voorstel, maar kan je niet (goed) aantonen waarom? Of oordeel je zelf dat de bezorgdheid niet belangrijk genoeg is om het voorstel tegen te houden? Een twijfel druk je uit door met je hand te schudden.
* ‘Handgebaren bij consent’ is gebaseerd op Sociocracy 3.0 en gelicenseerd onder cc-by-sa door Rebelwise.”
Annelies Somers: “Je zou deze fase ook anders kunnen organiseren. Enkel je hand opsteken bij een bezwaar, bijvoorbeeld. Maar wij zien een dubbele waarde in de handgebaren. Leraren die zich minder comfortabel voelen in groep, geven nu wél hun mening. En als een werkgroep heel wat duimpjes omhoog ziet gaan, geeft dat hen een boost.”
4. Ga aan de slag met bezwaren
Beschouw elk bezwaar als een cadeau. Dat betekent dat je er sowieso mee aan de slag gaat. Hoe?
Wie zijn handpalm naar boven richt, licht zijn bezwaar toe. Als de werkgroep het bezwaar al in een eerdere fase besprak, neemt die nu de tijd om de waarom-vraag te bespreken.Is dat niet het geval, en herkent de rest van het team het bezwaar, dan zijn er twee opties:
- Kleine aanpassingen kan je meteen doen.
- Aanpassingen die meer denk-, lees- of onderzoekswerk vragen dan de vergadering toelaat, neem je opnieuw in kleinere groep – stap 1 van het proces – op.
Annelies Somers: “Als in ons team iemand een bezwaar heeft dat niemand anders beaamt, praten we er liever na de vergadering in kleine groep op door. Een gesprek met heel het team zou dan onnodig vertragen.”
5. Feest!
Consent bereiken met je hele team, is een prestatie. Erken en waardeer die.
Annelies Somers “Maak bijvoorbeeld een tijdslijn op de muur met 3 categorieën: ‘te doen’, ‘bezig’ en ‘klaar’. Niet alleen geeft dat een handig overzicht, je maakt meteen ook zichtbaar hoeveel consent er in je team is.”
6. Inventariseer de twijfels
Twijfels zijn niet onderbouwd genoeg om een voorstel tegen te houden. Besteed er daarom ook niet te veel tijd aan. Wel zijn ze waardevol genoeg om te inventariseren. Een voorstel waarover veel twijfel heerst, evalueer je bijvoorbeeld beter sneller en vaker dan een proces waar iedereen sterk van overtuigd is.
Annelies Somers: “Op een vergadering ontbreekt het ons soms aan tijd om naar alle twijfels te luisteren. De werkgroepen beslissen dan zelf hoe ze die inventariseren. Is er maar één collega die twijfelt? Dan is een kort één-op-ééngesprek vaak het interessantst. Gaat het om meerdere collega’s? Dan verzamelt iemand uit de werkgroep de twijfels meestal achteraf per mail.”
7. Evalueer
In stap 2 communiceerde je over een evaluatiedeadline van je voorstel. Hou je daaraan. Voor de evaluatie start de werkgroep opnieuw bij stap 1. Stappen 2, 3, 4 en 6 doorloop je enkel als de evaluatie het oorspronkelijke voorstel verandert. Is de evaluatie uitsluitend positief? Neem dan wel opnieuw de tijd voor een feestje in stap 5 ;).
Annelies Somers: “Een evaluatie hoeft niet altijd uitgebreid te zijn. Eén positief en één negatief element benoemen, kan al voldoende zijn. Maar het is wel belangrijk om er ruimte voor te creëren. Enkel zo wordt regelmatig evalueren uiteindelijk een reflex.”
“Dit stappenplan is maar een van de 70 ‘patronen’ van Sociocratie 3.0. Patronen zijn concrete tools, vragen en stappenplannen. Ze stoelen allemaal op de 7 basisprincipes van S3: effectiviteit, consent, experiment, continue verbetering, gelijkwaardigheid, transparantie en verantwoordelijkheid.”
“Die patronen zijn modulair: je bepaalt zelf waar je mee start en hoe snel het ene patroon het andere opvolgt. Beschouw S3 als een blokkendoos: eerst vis je er de blokken uit die prioritair zijn voor jouw context. Daarna stapel je blok na blok tot je bouwwerk stevig(er) is.”
In deze praktische handleiding vind je alle patronen. Gratis, mits vermelding van de Creative Commons-licentie. Er bestaat ook een Nederlandse samenvatting van de website.
Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Veranderwijs wil innovatieve onderwijspioniers samenbrengen en inspireren. Kriebelt het bij jou ook om iets nieuws uit te proberen? Of experimenteerde je al? Op www.veranderwijs.nu kan je ideeën vinden en uitwisselen.
Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels
Log in om te bewaren
Laat een reactie achter