Voorleessoftware in de klas: wie heeft er baat bij en wanneer?  

Jordi Casteleyn: “Lees- en spellingsmoeilijkheden zitten op een continuüm van vrij klein tot groot. Als de problemen ernstig zijn en een neurologische of biologische oorzaak hebben, kan je ze uiteraard nooit volledig wegnemen of oplossen. Maar dat is een kleine groep leerlingen, en zelfs hen confronteer je best met lezen. Want wat ben je later met voorleessoftware als je een trein wil nemen, een factuur wil invullen, of de bijsluiter wil vatten?”

“Effectief leesonderwijs bestaat uit 5 componenten: fonemisch bewustzijn, ‘phonics’ of codegerelateerd lezen, vloeiend lezen, woordenschatkennis – inclusief achtergrondkennis – en tekstbegrip. Dankzij voorleessoftware krijgen leerlingen met leesproblemen alvast woordenschat binnen, een belangrijke component.” 

“Maar laat je leerlingen alleen naar teksten luisteren, dan werk je onvoldoende actief aan begrijpend lezen. Om een tekst te vatten, vermenigvuldigen we luisterbegrip met ‘decoderen’. Als je leest, zet je tekens om in klank: je ziet de tekens van ‘dak’ en je roept hiervoor de klankvorm op van ‘dak’. Het einddoel is dat je daar betekenis aan verbindt. Op die manier bouw je kwalitatief goede woordcodes op. Met voorleessoftware herleid je die formule eigenlijk tot 0, want het decoderen valt weg.”

“Voorleessoftware leest een verhaal of tekst ook lineair voor. Terwijl goede lezers net regelmatig terugkeren naar vorige punten in de tekst bij het studeren, blijkt uit onderzoek met eyetracking. Zo controleren ze hun aannames, en bouwen ze kennis op. Dat lukt veel minder als de tekst van begin tot einde wordt voorgelezen.”

“Kortom: is voorleessoftware beter dan helemaal niets lezen? Ja, uiteraard, ze kan een mooie aanvuller zijn. Net zoals digitaal ingebouwde spellingscontrole interessant is, maar het spellingsonderwijs niet vervangt, zo is voorleessoftware niet beter of gelijkwaardig aan zelf actief teksten lezen. Leerlingen minder met lezen confronteren, is dus om problemen vragen.”

“Het goede nieuws: er bestaan zeer effectieve interventies voor leerlingen met leesproblemen. Een greep daaruit: denk preventief en geef hun extra ondersteuning in kleine groepjes van 2 tot 5 leerlingen of individueel.”

“Vergeet hierbij spelling en schrijfvaardigheid niet, en compenseer eventueel met voorleessoftware of luisterboeken zodat ze wel voldoende woordenschat opdoen. Evalueer regelmatig met de zorgcoördinator en het CLB of de voorleessoftware nog nodig is.” 

Kirsten Schraeyen: “Voorleessoftware of leespennen zijn zinvol bij anderstalige kinderen die al conceptkennis hebben. Dat zijn kinderen die woorden kennen in hun thuistaal maar nog niet in het Nederlands. Voorleessoftware kan hen ondersteunen om hun woordenschat verder op te bouwen en hen vertrouwd maken met klankvormen in het Nederlands. Zo zijn interactieve muren al sterk ingeburgerd in de kleuterklas en het eerste leerjaar. Als leerlingen op een prent van een tafel klikken, horen ze ‘tafel’.” 

Jo Tondeur: “Je eerste stappen Frans of Engels? Dan is software handig om de uitspraak te checken, dat doe ik ook. En iemand die woordenschat leert met een online oefentool zoals DuoCards, kan best vooruitgang boeken. Maar klanken en woordenschat inoefenen, is een heel ander leerdoel dan begrijpend lezen.”