Geen snelle oplossing, wel een proces: leersteun in de praktijk

Mieke Quirijnen: “Scholen kloppen bij ons aan met vragen over individuele leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Ze hebben soms andere verwachtingen over hoe leersteun in de praktijk werkt. In plaats van op die ene leerling in te zoomen, kijken wij breder: hoe gaan we samen aan de slag met de vraag van de leraar op de klasvloer?”

Niels De Boeck: “Ik ben leraar Nederlands. Maar sinds schooljaar 2024-2025 begeleid ik als leerondersteuner leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis. Ik krijg wel eens de vraag welke expertise ik heb om te kunnen ondersteunen. Als leraar talen weet ik hoe taalverwerving werkt en waar de uitdagingen voor leerling en leraar kunnen liggen. Bovendien werkt leersteun in de praktijk met een multidisciplinair team: bij twijfel kan ik steeds mijn collega’s raadplegen.”

“Na de aanmelding van een leerling start ik steeds met participerende observaties in de klas. Waar loopt de leerling vast? Hoe reageren de klasgenoten? Zitten er nog quick wins in de klaspraktijk? Iemand die je les mee volgt en input geeft, dat is niet voor elke leraar evident. Ik maak dan duidelijk dat er geen oordeel zit aan mijn bezoek.”

“Na die observatie stel ik doelen op, samen met het schoolteam en de ouders. Ondersteuning is teamwerk: ouders, leraren, schoolteam en leerondersteuner, alle radertjes moeten meedraaien. We bouwen de doelen stapsgewijs op en bakenen ze duidelijk af in de tijd.”

“Uiteindelijk wil ik overbodig worden: de leerling en leraar weten op welke manier ze verder kunnen. En ze weten ook: stelt er zich een nieuwe uitdaging, dan kunnen ze opnieuw op me rekenen. Die continuïteit is belangrijk. We willen graag intens samenwerken. Dat lukt makkelijker als je als ondersteuner langer op eenzelfde school mag begeleiden. Maar het is ook belangrijk een traject te kunnen afsluiten, omdat het aantal aanvragen erg hoog blijft.”

“Veel van mijn opdrachten lopen in secundaire scholen. Dan heeft een leerling niet 1 maar 7 of 8 leraren. Dat is meteen al een schaalvergroting: als je aanpassingen vraagt, moeten ze voor al die verschillende leraren haalbaar zijn.”

“Een traject kan heel rustig starten. Kleine ingrepen doen vaak al heel wat: mondelinge instructie herhalen en visualiseren, een meervoudige instructie opdelen en op het bord projecteren, meer aandacht voor het tempo waarmee je praat. Daarom zijn de klasbezoeken ook zo interessant.”

“Ik maak graag tijd voor overleg. Leraren hebben al veel op hun bord. Ik zorg ervoor dat ik vlot bereikbaar ben voor vragen en ga actief op zoek naar feedback. Ik kijk ook graag met het schoolteam of de voorstellen voor die ene leerling nuttig zijn voor de hele school.”

“Een leerling met een taalontwikkelingsstoornis heeft het vaak lastig om een vluchtige instructie te begrijpen. Daarin proberen we de leerling zelfredzaam te maken. Met een schema of software,  dat verschilt van leerling tot leerling. Oudere leerlingen nemen vaak meer verantwoordelijkheid. Als zij zelf een voorleesprogramma leren gebruiken, heeft de leraar geen extra werk.”

“De focus ligt op ondersteuning in de klas. Maar soms merk ik dat dit niet voor alle leerlingen mogelijk is. Dan werk ik met de leerling 1 op 1. We stellen wel steeds een snelle terugkeer naar de klas als doel.”

Kaatje Van den Steene: “De leraar is de spil voor inclusie. Daarom werken we in ons klein leersteuncentrum leraargericht. Onze ondersteuners willen een actieve bondgenoot zijn die grote uitdagingen mee aanpakt.”

“Elke school krijgt bij het begin van het schooljaar een miniteam toegewezen, met expertise op basis van de aanvragen uit de school. Dat team ondersteunt de school het hele jaar: goed voor continuïteit en een sterke band.”

“We vertrekken nooit alleen vanuit de onderwijsnood van de leerling. De leervraag van de leraar vult die aan. Onze ondersteuners daag ik uit: als jij morgen een been breekt, hoe werkt die leraar dan verder? Want daarop komt het neer: een leraar moet na leersteun verder kunnen in de klas.”

“Na de aanmelding gaan we in gesprek met de leraar, zorg, ouders en leerling. We nemen genoeg tijd voor die afstemming. Daar komt soms reactie op: leraren voelen de druk in de klas en zijn op zoek naar een snelle oplossing. Maar niemand heeft een toverstok om uitdagingen in 1 keer op te lossen. Duurzaamheid ligt in het samen creëren van inclusieve leeromgevingen.”

“Wil je leerlingen met verschillende onderwijsnoden tot leren brengen, dan moet je als leraar weten waar je leerling een barrière ervaart. Dat betekent reflecteren over hoe je lesgeeft en nadenken over wat anders kan. Een interessante oefening, maar voor veel leraren die al druk bevraagd zijn niet altijd prioriteit.”

“Voor ons als leerondersteuners is reflectie essentieel. Dit kind met een autismespectrumstoornis heeft nood aan voorspelbaarheid in de klas, hoe doe ik dat? Leraar en leerondersteuner proberen samen uit wat werkt. Groepswerk en plaatswissels aankondigen, gedetailleerd leerinhouden voor de toets uitleggen. Leraren merken dan heel vaak hoeveel ze al doen. De volgende stappen nemen we samen om hen op het einde van het traject opnieuw los te laten.”

“Leerlingen 1-op-1 begeleiden doen we enkel op 2 voorwaarden. Als het aansluit bij de leervraag van de leraar. En als het ook op langere termijn past in het traject dat we lopen: het moet leerdrempels steeds afbouwen, niet verhogen. Regelmatig horen we: ‘Werk deze leerling snel bij, dan kan die weer mee.’ Met de beste bedoelingen, natuurlijk. Leraren willen lesgeven en iedereen in het algemene curriculum laten slagen. Lukt dat niet, dan zit een leerling niet op zijn plaats, heeft die nood aan expertise in het buitengewoon onderwijs. Maar je kan het ook omdenken.”

“Een leerling met een mentale uitdaging zat op school met een IAC, het algemene curriculum volgen was niet mogelijk. Binnen ons traject sloot de jongen toch aan bij een uitbereidingsklas. Daar leerde hij niet tot 10 tellen in het Nederlands, maar tot 3 in het Chinees. Echt een eyeopener als leraren zien wat een kind met uitdagingen wél kan.”

“’Inclusie is een mooi idee’, horen onze ondersteuners vaak, ‘maar het werkt niet.’ Maar inclusie is een recht. De klas uit de jaren 60 met 16 keurig gekapte, flink rechtzittende leerlingen die de kinderen zijn van je vrienden uit het dorp: daarvan moeten we afscheid nemen. Die klas bestaat niet. Maar staat een leraar dan alleen voor een klas vol uitdagingen? Zeker niet!”