1. Laat je leerlingen de inhoud van je les bepalen

Ga in op wat de leerlingen nodig hebben, in plaats van de inhoud van je les zelf te bepalen. Anders krijgen je leerlingen de zoveelste les over voorbehoedsmiddelen. Terwijl ze misschien meer willen weten over hoe ze een relatie moeten starten. Kijk breder dan ongewenste zwangerschappen of soa’s. Bevraag je leerlingen dus op voorhand. Doe dat bij voorkeur anoniem. En ga in op wat bij hen leeft.

2. Kies de gepaste werkvorm

Je leerlingen staan niet allemaal even ver in hun seksuele ontwikkeling. Dus krijg je vaak heel diverse vragen. Om die allemaal te beantwoorden, kan je deelonderwerpen verwerken in overkoepelende casussen. Of laat je leerlingen in groepjes werken als ze hun mening moeten geven. Maar gaat het over heel specifieke technische info, zoals vragen over maagdelijkheid, ga er dan bijzitten als begeleider. Zo vermijd je dat je leerlingen foutieve informatie verspreiden.

3. Begeleid je leerlingen open en authentiek

Vertrek vanuit een houding van respect voor alle jongeren. Jouw mening staat niet centraal, wel die van de jongeren. Toon oprechte interesse, vermijd vooroordelen. Probeer je groep goed te lezen, let op hun non-verbale communicatie. En pik zo in op wat hen écht bezighoudt. En is je groep heel divers, ga dan op zoek naar wat hen bindt en wat ze allemaal belangrijk vinden: je veilig, geborgen voelen, eerlijk zijn, respect en vertrouwen tonen. Belangrijk: elke mening telt.

4. Test thuis voor de spiegel

Probeer als leraar ook op een rustige manier over relaties en seksualiteit te praten. Spreek thuis voor de spiegel woorden als ‘penis’, ‘masturbatie’ en ‘pijpen’ uit. Dan neem je die woorden ook in de klas makkelijker in de mond. Want als jij de woorden niet durft uit te spreken, doen je leerlingen dat zeker niet. Of net wel om je te provoceren. Voel je je toch nog niet op je gemak? Laat de jongeren het aan elkaar uitleggen in kleinere groepjes. Werk met beelden of boeken. Of vraag een externe vormingsbegeleider om RSV te komen geven in jouw klas.

5. Zoek laagdrempelige invalshoeken

Hou rekening met wat gevoelig ligt: toon geen foto’s van blote lichamen, werk liever met afbeeldingen. Projecteer de afbeeldingen niet voor de hele klas maar laat afbeeldingen rondgaan. Leerlingen die zich niet comfortabel voelen en de prenten liever niet bekijken, geven die gewoon door. Geven je leerlingen aan dat ze vanwege hun godsdienst niet mogen praten over seksualiteit? Zoek dan naar wat ze wel comfortabel vinden. Ze hoeven niet te praten over seks op zich, maar mogen gewoon luisteren. Want uiteindelijk zijn de VOETen er voor iedereen, zelfs al zijn sommige thema’s taboe. Het is niet omdat je wil wachten met seks tot na het huwelijk, dat je niet moet weten hoe je een condoom moet aandoen. En zoek naar invalshoeken die je leerlingen wel comfortabel vinden: verliefdheid en relaties, daar hebben ze wel een idee over, dat kan dienen als opstap.

6. Laat de discussie niet uit de hand lopen

Maak goeie afspraken: je leerlingen mogen gerust van mening verschillen, het is niet de bedoeling dat iedereen het eens raakt. Wel dat je je leerlingen de juiste informatie meegeeft. In je klas kunnen jongeren zitten met homofobe ideeën. Anderen zijn dan weer tolerant of zelf holebi. Geef aan dat ze daarover mogen denken wat ze willen, maar dat dat niet betekent dat ze mogen doen wat ze willen. Raken de gemoederen toch verhit, las dan een pauze in. Geef aan dat je even moet nadenken.

7. Communiceer niet op voorhand over de les RSV

Je hoeft de ouders niet in te lichten dat je een les RSV zal geven. Voor andere thema’s als verkeersopvoeding doe je dat toch ook niet? Laat de ouders achteraf wel weten wat er aan bod is gekomen in de les. Communiceer je wél op voorhand, en houden ouders hun kinderen thuis? Daar kan je weinig aan doen. Maar je leerlingen moeten wel alle eindtermen halen. Maak aan de ouders duidelijk dat jongeren die beter geïnformeerd zijn, langer wachten met seks.

8. Organiseer een ouderavond over RSV

Veel ouders vinden het heel moeilijk om met hun kinderen over relaties en seksualiteit te praten. Organiseer daarom een ouderavond over dat thema op de dag van de les RSV op school. Opvallend: de meeste ouders zijn blij dat de school RSV geeft. Dan hoeven zij dat niet te doen. Zij zijn opgelucht dat ze niet moeten vertellen hoe hun kind gemaakt is. Andere ouders schrikken dan weer over wat hun kind al weet.

9. Overtuig jezelf: je leerlingen zijn er klaar voor

Derde graad basisonderwijs, eerste graad secundair: hoe weet je of je leerlingen klaar zijn voor de les die je hen wil geven? Heel simpel: kinderen en jongeren nemen maar de informatie in hun hoofd op waar ze aan toe zijn. De rest vergeten ze weer. Je moet dus geen schrik hebben om hen te choqueren. Je kan niet té veel informatie geven. En je leerlingen zullen wel zelf aangeven waar ze aan toe zijn.

10. Hou je privéleven voor jezelf

Je hoeft niks te delen over je eigen seksualiteitsbeleving. Dat doet er voor de jongeren niet toe. Krijg je een persoonlijke vraag, zoals: ‘Hoe oud was je toen je voor het eerst seks had?’, trek de vraag dan open in plaats van een antwoord te geven. Wat vinden je leerlingen dat een goeie leeftijd is om voor de eerste keer seks te hebben? Zoek dus de échte vraag die achter die persoonlijke vraag zit. Je privéleven gaat je leerlingen niet aan. Je verwacht ook niet dat je leerlingen alles delen met jou. Wel dat ze erover nadenken. En zo geef je als leraar het voorbeeld voor hoe je je grenzen afbakent.

11. Toon dat je ook niet alles weet

Je hoeft als leraar geen expert RSV te zijn. Er zijn genoeg sites, zoals www.allesoverseks.be op maat van jongeren. Het is goed om te laten zien dat je ook niet alles weet en dat jullie samen op zoek gaan naar het antwoord. De basiskennis is handig, maar het is vooral belangrijk dat je openstaat voor het onderwerp en onbevooroordeeld naar je leerlingen kan luisteren dan dat je zelf alle technische kennis beheerst.

12. Bezorgt een les RSV je angstzweet? Doe het dan niet

RSV behoort tot de opdracht van elke leraar. Maar sla je al in paniek als je er gewoon maar aan denkt dat je een les RSV moet geven, doe het dan niet. Want dan lok je alleen weerstand uit bij je leerlingen. Vormingsmedewerkers van Pimento kunnen in jouw plaats de les geven, met of zonder jou in de klas. Zij briefen je dan over welke thema’s er leven in de klas, zonder in te gaan op je individuele leerlingen.

In de brochure What the FAQ?! geeft Pimento meer tips, info over seks en de wet en meer dan 20 FAQ’s over hoe je relationele en seksuele vorming begeleidt in superdiverse groepen.

Wil je aan de slag met eenvoudige werkvormen voor relationele en seksuele vorming? De grabbeldoos van Sensoa biedt werkvormen en methodieken om met jongeren uit de tweede en derde graad secundair onderwijs te praten over relaties en seksualiteit.

Sensoa biedt ook een Vlaggensysteem aan voor onderwijs. Dat is een pedagogische methodiek om seksueel gedrag in te schatten en aan te pakken, met situaties die zich voordoen in een schoolcontext. Hé het is oké is een online toepassing van het Sensoa Vlaggensysteem op jongeren, seks en relaties.