Leervertraging: volg de inhaalrace van een derde leerjaar

De leerlingen uit het derde leerjaar kampen met de grootste leervertraging, stelde het team van SBS De Boomhut in september vast. Leraar Nathalie: “Met extra taal en rekenen, Expliciete Directe Instructie en individuele begeleiding werken we leerlingen bij. In team, want leervertraging kan je nooit in je eentje oplossen.”

Nathalie Moortgat: “De eerste corona-golf hakte er bij al onze leerlingen in. We hebben bergen verzet om onze veelal anderstalige kinderen tijdens de lockdown te bereiken. We fietsten van deur tot deur, deelden Bingel-opdrachten uit en hielden Zoom-sessies.”

“Toch kunnen we er niet omheen: onze leerlingen misten een hoop leermomenten in de klas. Met EDI (expliciete directe instructie) en maatwerk maakten we vorig jaar al veel goed. Vandaag is de leervertraging in onze basisschool versnipperd: ze zit op individueel of klasniveau.”

“Op de eindtoetsen in juni 2021 eindigden de allersterkste klassen boven het verwachte niveau. Maar het tweede leerjaar hinkte vrij ver achterop. Een grote klas met veel leerlingen die de leerstof moeilijker opnemen. De beginsituatie-meting in september 2021 bevestigde dat beeld. Leerlingen haalden tweeklanken als ‘ei’ en ‘ui’ door elkaar, ze spelden stroef en gingen vaker in de fout op relatief eenvoudige rekensommen.”

“Bovendien liep hun AVI-niveau achterop en was hun woordenschat armer. Je kan het die kinderen helemaal niet kwalijk nemen. Nét toen ze in het eerste leerjaar bouwden aan hun basis, ging de klas voor de eerste keer op slot. Onder begeleiding van de leraar taal en rekenen oefenen en automatiseren, die leermomenten misten ze.”

Gesplitste klas, gespitste oren

Nathalie Moortgat: “Over die beginsituatie-meting belegden we een pedagogische studiedag. We hadden een plan nodig. Want we wisten: een septembermaand vol herhaling – een klassieker in onze werking – volstaat dit schooljaar voor de derdes niet. Daarom beslisten we om die grote klas in tweeën te splitsen. Minder kinderen meer aandacht, hopen we.”

“Nu timmeren 2 leraren en 1 zorgjuf – die kinderen individueel begeleidt op oefeningen rond klankherkenning en woordenschat – de vertraging weg. Zo geeft de school ons het mooie en deugddoende signaal: je staat er als leraar niet alleen voor om die vertraging weg te werken.”

“We werken onder ons drieën intens samen. Soms voegen we onze kinderen samen om op niveau te werken of kinderen apart te nemen, tijdens vrije uurtjes springen we bij elkaar bij. We verliezen daarbij de kinderen die voorop lopen niet uit het oog. Na de lesuren overleggen we vaker dan vroeger: vordert het kind volgens onze inschattingen, welke extra ondersteuning heeft het nodig? Met onze drie blikken en tussentijdse toetsen als infobronnen.”

Expliciete directe instructie

Nathalie Moortgat: “Effectieve leerstrategieën zijn altijd belangrijk. Maar vandaag misschien nog meer dan anders. Dus stapten we na de eerste lockdown over op EDI. Die gestructureerde aanpak blijven we vandaag verfijnen. De principes zijn vrij simpel: je maakt het lesdoel meteen duidelijk en activeert voorkennis. Daarna geef je klassikaal instructie.”

“Volgende stappen: de leraar begeleidt een eerste oefening met de leerlingen, dan proberen ze het in duo’s, daarna individueel. Het lijkt alsof je trager stappen zet, of meer tussenstappen nodig hebt om je doel te bereiken. Maar het is het helemaal waard: de kinderen hebben de leerstof wel beter vast.”

Vorig schooljaar roosterde elke leraar een extra uur taal en rekenen in. Die lijn trekken we in het derde nog even door
Nathalie Moortgat

“Tussendoor verhogen we de interactie tussen leraar en leerlingen. Iedereen moet voortdurend meedenken. We trekken een stokje uit een bak. Daarop staat een naam: die leerling moet antwoorden op mijn vraag. En we gebruiken wisbordjes. Ik scan meteen wie mee is, wie niet. Dan weet ik: die 3 kinderen neem ik straks bij mij, de anderen maken oefeningen.”

“Sterke kinderen begeleiden daarbij soms een klasgenoot. Zij leggen de oefening in stapjes uit, zoals een tutor. Een andere keer werken ze allemaal individueel naar hun zone van naaste ontwikkeling. Op het einde van de les checken we of de doelen – ze hangen aan een muur – bereikt zijn. In de kleuterklas en het eerste leerjaar visualiseren leraren dat moment: daar trapt een kind een balletje de goal in.”

Het tempo van ondertitels

Nathalie Moortgat: “Vorig schooljaar roosterde elke leraar een extra uur taal en rekenen in. Die lijn trek ik nog even door. Wereldoriëntatie en muzische opvoeding gaan daarvoor van 4 naar 3 uur per week. Dat verlies maken we deels goed in de 2 uren vrije ruimte waar we iets vaker het accent op die vakken leggen.”

“We vragen onze kinderen om ook thuis hun taalaanbod te vergroten: kijk Nederlandstalige kinderprogramma’s of zet de ondertitels op. Dan leer je steeds sneller lezen. Daarnaast geven we huiswerk en leesopdrachten.”

“De leerjaren zonder duidelijke leervertraging draaiden de maatregel intussen terug. Maar dat een uurtje extra rekenen en taal rendeert weten we uit de OVSG-toetsen van juni 2021. Onze zesdejaars scoorden toen prima op wiskunde en taal. Hoe snel ik kan terugschakelen naar mijn normale weekprogramma? Dit jaar nog niet, denk ik. En volgend jaar? Het antwoord volgt na de beginsituatie-meting in september.”

Samenwerken lukt

Nathalie Moortgat: “De leervertraging blijft een issue in de lerarenkamer. Maar minder dan vorig jaar. We geloven dat we samen de grootste tekorten kunnen wegwerken en alle kinderen alle kansen kunnen geven. We hadden geluk: dit schooljaar misten we weinig lestijd.”

“Slechts 2 klassen moesten in quarantaine, het team kampte niet met een lerarentekort. De meeste kinderen die in quarantaine zaten, volgden thuis mee en elk extra stukje achterstand probeerden we in de klas of met zorgjuffen snel dicht te lopen.”

“Natuurlijk keken we de voorbije jaren breder dan alleen leerprestaties. Kinderen hebben elkaar keihard gemist. Zeker tijdens die eerste lange lockdown, viel het op. School is cruciaal voor hun socio-emotionele ontwikkeling. De kleinste kinderen moesten wennen aan stilzitten en spelen met elkaar, bij de grote gasten hingen mondmaskers fijne gesprekken in de weg.”

“Dus haalden we vorig jaar springkastelen naar school. 2 dagen volop springen, workshops volgen en feesten na al het harde werk. We wilden onze leerlingen meegeven: leerstof is belangrijk, welbevinden ook. Vandaag lijken de lastigste maanden voorbij. Samenwerken lukt, spelen met elkaar ook. Eigenlijk loopt alles intussen zoals anders. Gelukkig maar.”

Bart De Wilde