“Elk talent helpt toekomst uitstippelen”

Luk Dewulf: “Als je in de klas vraagt ‘wat is talent’, antwoordt 80% van de leerlingen: ‘iets waar je héél erg goed in bent en in uitblinkt’. Hun antwoord is gebaseerd op wat ze zien bij helden uit talentenshows of TikTok-filmpjes of bij topatleten die in het nieuws verschijnen. Dat is de exclusieve definitie van talent.”

“De inclusieve definitie daarentegen draait niet om de beste in iets zijn. Die omschrijft talent als elke activiteit die moeiteloos gaat en je voldoening en energie geeft, die maakt dat je de tijd compleet uit het oog verliest, in een ‘flow’ raakt en je authentieke zelf kan zijn. Dat is het soort talent van waaruit je als leraar kan werken.”

Luk Dewulf: “Klopt. Ook mensen die beweren dat ze niet weten wat hun talent is. Op zich is dat begrijpbaar, want talent toont zich net in de activiteiten die voor iemand vanzelf gaan, daar ben je je zelf niet van bewust of die vind je niet zo bijzonder. Terwijl je net daar je mentale energie uit haalt. Daar zit dus een paradox.”

“Talenten van anderen merken we wel makkelijk op. Vandaar dat talent een relationeel begrip is: het bestaat alleen als iemand het ziet. We zijn ons pas bewust van ons talent als iemand dat benoemt. Onze eerste reflex is om dat weg te duwen, onhandig ‘nééé’ te schudden. Maar in tweede instantie leeft die positieve feedback verder, en ga je die verder verkennen.”

Luk Dewulf: “Je kan meer en presteert beter. Wanneer de tijd vliegt voor Thomas als hij een potje voetbal speelt en hij een compliment krijgt over zijn mooie passen, is de kans groot dat hij daardoor goed in zijn vel zit. Dat helpt om tot leren te komen en goede resultaten te halen. Als hij straks voor een uitdagende spreekbeurt staat, heeft hij energie om het beste uit zichzelf te halen en zijn grenzen te verleggen. Hij gaat op zoek naar creatieve voorbeelden, een goede structuur, hij kan beter de rust behouden en staat meer open voor feedback.”

“Als die cyclus zich vaak herhaalt en een leerling telkens dat positieve effect ervaart, geraken zijn batterijen meer dan gemiddeld opgeladen. Zo ontstaat er veerkracht en weerbaarheid waar je op langere termijn uit kan putten, op school en daarbuiten.”

Luk Dewulf: “Met 3 simpele vragen: ‘wanneer vliegt bij jou de tijd’, ‘wat ben je dan aan het doen’ en ‘waar word je dan blij van’? Als ‘koken’ het antwoord is, vraag je hoe die leerling daaraan begint: ‘Trek je de frigo open en ga je aan de slag met wat er in zit, of ga je op zoek naar een recept? Kook je het liefst alleen of met anderen in de buurt? En kook je het liefst voor jou alleen, voor een huisgenoot of nog liever voor gasten? Wat is het beste compliment? En waar haal je het meest voldoening uit?’ Zelfs als ‘gamen’ het antwoord is, vraag je door en ga je op zoek naar de talenten die daarvoor nodig zijn.”

“Maar ook elke dag leerlingen uitdrukkelijk waarderen voor wie ze zijn en wat ze doen, is essentieel. Elke leraar kan dat. Vertel de sfeergevoelige Rosa dat je zo blij was dat zij Yasmina troostte deze ochtend, want jij was even met iets bezig. Zo zal ze oog blijven hebben voor iemand zich niet goed voelt. Laat Dilan, die worstelt met een negatief zelfbeeld, weten dat je het straf vindt dat hij de pizzazaak van zijn zieke papa draaiende houdt, dat hij een doorzetter is. Zo zal hij toch zijn best blijven doen voor huistaken.”

Luk Dewulf: “Als jouw reactie, feedback of compliment over talent een leerling raakt, zal die daar echt goed in willen worden. En kan die leerling zijn school- en studiekeuze op dat inzicht baseren. Leraren beseffen te weinig hoeveel toekomst ze mee vormgeven. Hoeveel volwassenen verwijzen niet naar hun schooltijd met uitspraken als ‘die leraar zag dat ik goed met woorden was, ik had het zelf niet door’.”

“Vóór de leeftijd van 12 jaar kunnen ook ouders die observerende rol actief opnemen. Maar vanaf dan nemen jongeren minder feedback van hen aan. Dan is het wachten op een externe persoon die wel of niet komt, en wel of geen talent opmerkt. Als leraar kan jij daar het verschil maken. 10 seconden per leerling volstaan om een talent te benoemen.”

“Als je een leerling iets ziet doen wat je oprecht bijzonder vindt, beschrijf dan in je eigen woorden wat je zo bijzonder vindt aan de inspanning die je de leerling zag doen. De woorden waarmee je dat moment beschrijft, doen de leerling groeien, helpen zich te oriënteren en zal die levenslang onthouden.”

Luk Dewulf: “Wijzen op talent is één ding. Maar ook actie rond talent is nodig. Het is niet omdat je talent hebt, dat je ergens goed in bent. Elke leerling moet voor dat talent werken, kennis opdoen, gedrag en vaardigheden ontwikkelen bij dat talent.”

“En dat lukt het best wanneer een leerling geprikkeld wordt door leerstof of een schoolse activiteit. Zo komt die leerling in actie, wil die leren, voelt die zich gemotiveerd. Da’s een natuurlijke reflex die bij de mens hoort. Hier ligt een grote taak van scholen: leerlingen empoweren om bij leerstof, tijdens groepswerk of een klastaak blijven op zoek te gaan naar wat hen prikkelt.”

Luk Dewulf: “Als leerling moet je inderdaad een beetje geluk hebben om die intrinsieke motivatie op school te ontdekken. Als je goed stil kan zitten, vakken ontdekt die je raken en waarvoor je wil doorbijten, goed kan analyseren, structureren, memoriseren en op het moment van je examens de leerstof kan reproduceren zonder al te veel stress, dan heb je alvast een streepje voor. Want dan heb je talenten die passen bij de meeste scholen.”

“Maar als je al die schoolse vaardigheden niet of nauwelijks hebt, dreig je als leerling te denken: ik ben een nietsnut, ik kan niks, ik ben waardeloos, school is niks voor mij en voelt als tijdverspilling. De uitdaging voor scholen en leraren is om ook die leerlingen toch te prikkelen tijdens hun schoolloopbaan om hun toekomstkansen te vrijwaren.”

“Een goed voorbeeld zijn de talentateliers van TAJO, waar vrijwilligers beroepen demonstreren aan jongeren tussen 10 en 14 jaar. Gastdocenten spotten terwijl talenten en vaardigheden. Tijdens een talentendouche achteraf krijgen de jongeren feedback: ‘wat spoor jij snel fouten op’, ‘straf dat jij opkwam voor de ander’ of ‘jij geeft je mening zo rustig dat iedereen luistert’. Zo probeert TAJO  kwetsbare jongeren met veel ambitie een weloverwogen studiekeuze te laten maken.”

Luk Dewulf: “Talenten alleen kunnen geen studieadvies tot stand brengen. Talenten brengen zelfinzicht en doen je begrijpen waarom een taak of omgevingen je al dan niet liggen. Dat inzicht is cruciaal om een school of studierichting te kiezen die bij leerlingen past.”

“Naast talenten moeten leerlingen uitzoeken welke waarden voor hen belangrijk zijn. Wil je veel vrijheid? Is veel geld verdienen belangrijk? Is sfeer tussen mensen voelen noodzakelijk? En uiteraard spelen ook de intellectuele capaciteiten mee: welk niveau kan de leerling aan?” 

Luk Dewulf: “Leerlingen kunnen inderdaad niet verwachten dat ze alleen maar dingen doen die ze graag doen. Niet alle vakken uit een studierichting sluiten 100% aan bij de talenten van een leerling. En een leerling die protesteert met: ‘de klas helpen opruimen doe ik niet, want daar heb ik geen talent voor’, dat is natuurlijk onzin.”

“Talent kan je vergelijken met een hernieuwbare energiebron. Als je doet waar je goed in bent, laden je batterijen op. Wat je niet graag doet en niet goed kan, kost je energie. Voortdurend perfect opgeladen batterijen zijn niet realistisch, maar een evenwicht tussen waar je goed en niet goed in bent, is belangrijk. Want als je vooral opdrachten uitvoert waar je geen talent voor hebt, zakt je eigenwaarde in, ga je piekeren over wat niet goed loopt en loop je vast.”

Luk Dewulf: “Zeker, het is zelfs een voorwaarde om een leeromgeving te creëren waar leerlingen hun talenten kunnen ontwikkelen. Een school heeft leraren nodig die kunnen doen waar ze echt goed in zijn. Jaag dus maar naar de talenten binnen jullie team. En stem ze op elkaar af. Zo worden de zwaktes in jullie team irrelevant en kan je de taaklast voor iedereen met 10% verlichten.”

“Laat de ontrafelaar een nieuw stukje beleid vertalen voor het hele team. Vraag de doordenker binnen jullie team hoe de refterregeling vlotter kan. Vraag de collega met een sterk buikgevoel om een moeilijk gesprek met ouders te begeleiden. Nodig de collega die sterk in administratie is om zijn aanpak eens toe te lichten.”