Vlaanderen
Klasse.be

Zo doen zij het

Zorgbeleid met impact? Zet de leerling aan het roer

  • 9 oktober 2023
  • 7 minuten lezen

Bij SO Spes Nostra in Heule zijn selfies, groei- en kompasgesprekken en we-time de nieuwe richtingwijzers in het zorgbeleid. Leerlingen en leraren houden 5 pitstops die het groeiportfolio van elke leerling verrijken.

Leraar Timothy Pareit, leerling Louise Passarella en directeur Heidi Denys

“‘Hoe gaat het met je?’ was dé hamvraag tijdens de coronaperiode. Zowel ouders, leerlingen als leraren waardeerden die vraag enorm”, vertelt directeur Heidi Denys. “Maar ondanks goede intenties, stelden we vast dat het ons aan een ‘totaalplaatje’ van de leerlingen ontbrak. In plaats van bij de start van het schooljaar verder te schrijven aan een volgend hoofdstuk, bladerden we iedere keer terug.”

“Sinds 1 september 2022 pakken we het zorgbeleid anders aan. We doorliepen daarvoor met het voltallige team een intens groeiproces: samen leren door te doen. Dat ging niet over één nacht ijs. Maar nu staan alle leerlingen, leraren en ondersteuners wel samen aan de startlijn.”


Stop 1 – de selfie

Duw de pauzeknop in (oktober en februari)

Timothy Pareit, leraar: “2 keer per schooljaar nemen de leerlingen een selfie: in oktober en in februari. Een korte vragenlijst helpt hen bewust stil te staan: ‘Hoe gaat het met je? Wat vind je leuk aan deze richting? Hoelang studeer je? Welke steun krijg je van thuis? Waar loop je tegenaan?’ In oktober staan welbevinden en leerhouding in de kijker. In februari focussen we op hun studiekeuze. Waardevolle input waar we in het groeigesprek dieper op ingaan.” 

Ga met deze tips aan de slag

  • Werk met een gesloten vragenlijst en rubrics. Polsen naar het welbevinden van leerlingen kan zo: ‘Hoe graag kom je naar school?’ De antwoordmogelijkheden variëren dan van ‘ik kom heel graag’ tot ‘ik vind het een grote opdracht om elke dag op school te geraken’. De leraar en de school zien in één oogopslag de grote lijnen en werkpunten.
  • Denk goed na over de woorden die je op de schaal plaatst. Evalueer hoe de vraag binnenkomt. Pols je bijvoorbeeld naar examenstress, geef dan mee dat een normale vorm van stress erbij hoort.
  • Varieer het thema in functie van de leeftijd en de noden, bijvoorbeeld studiekeuze, samenwerken of participatie.

Stop 2 – het groeigesprek

Breng hindernissen en kansen in kaart (oktober en februari)

Louise Passarella, leerling: “Tijdens mijn eerste groeigesprek ontdekte ik dat onbewuste angst me hinderde. Iets om samen met het CLB uit te zoeken. Mijn onschuldige uitstelgedrag kreeg een naam: passieve faalangst. Nu praat ik elke dinsdag, tijdens de studie, met een CLB-medewerker. Zonder de groeigesprekken zou ik die stap nooit gezet hebben. Om stressvolle momenten beter onder controle te krijgen, gebruik ik nu een eenvoudige ademhalingsoefening. Zo stap ik zelfverzekerder het mondeling examen tegemoet.” 

Leraar Timothy Pareit en leerling Louise tijdens een groeigesprek
Louise Passarella: “Zonder de groeigesprekken had ik de stap naar het CLB nooit gezet. Dankzij die stap kreeg ik grip op mijn passieve faalangst.”

Timothy Pareit, leraar: “Leraren vangen de bekommernissen van hun leerlingen nu beter op. Als een leerling na school ook nog de mantelzorger is van broer of zus, begrijpt de klassenraad beter welke impact dat heeft op zijn studiehouding. Na het gesprek maakt de leerling zelf het verslag. Actiepunten komen in Smartschool: extra oefeningen maken voor wiskunde, een afspraak maken bij de leerlingbegeleiding, aankloppen bij het CLB, hulp vragen aan een vakleraar. Zo verdwijnen deze zaken niet onder de radar, maar geven ze vorm aan het groeiportfolio.”

Heidi Denys, directeur: “Ook ik vond het spannend om de reacties na de eerste groeigesprekken te horen. ‘Het was fijn om iets toe te vertrouwen aan mijn klasleraar’, ‘Mijn leraar heeft echt naar me geluisterd’, ‘Straf dat wij dat als team durven doen’ of ‘Ik ben geschrokken van de thuissituatie waarin sommige leerlingen moeten studeren, dat kruipt onder mijn vel’. Het zette duidelijk iets in beweging.”

Ga met deze tips aan de slag:

  • Ondersteun leraren in hun groeiproces, bijvoorbeeld met filmpjes, intervisiemomenten, pedagogische studiedagen en door in duo te werken. 
  • Baken je rol als coach goed af. Een coach stelt vragen om de leerling te stimuleren en te laten reflecteren, toont nabijheid en luistert, maar moet het probleem niet zelf oplossen. Stel die verwachtingen scherp, dat brengt rust. Geef leraren ook tijd om te oefenen.
  • Evalueer elke stap bij een veranderingsproces. Luister naar wat werkt, maar neem ook de kritische opmerkingen ter harte. Geef aan wat je ermee doet.
  • Een individueel gesprek varieert van 15 tot 25 minuten. Het blijft een antennemoment: detecteren wat er leeft bij de leerling.
  • Maak een overzicht van organisaties voor leerlingen met specifieke zorgvragen, bijvoorbeeld rond seksualiteit, mentaal welzijn, leerhouding …
  • Geef leerlingen liefst meerdere opties voor het individuele gesprek. Zelf kiezen bij wie je je veilig voelt, maakt bepaalde onderwerpen bespreekbaarder.  
  • Check voor je het verslag van een groeigesprek op het digitaal leerplatform zet of de vragen voor de leerling duidelijk zijn om actiepunten te formuleren.
  • Niet alle begrippen zijn voor elke leerling op elke leeftijd helder. Schrijf de tekst op maat van je leerlingen. Minder taalvaardige leerlingen help je met een inspiratielijstje om hun actiepunten te omschrijven.

Stop 3 – we-time

Activiteiten bundelen voor meer kwaliteit (oktober en februari)

Heidi: “Vroeger waren lezingen, workshops en activiteiten versnipperd over het schooljaar. Nu organiseren we alles in een groter lesblok. Afhankelijk van de focus in de groeigesprekken nodigen we externe sprekers uit over thema’s als veerkracht, talenten en verkeer. We werken over de finaliteiten heen aan doelen uit het funderend leerplan. Dat werkt: de neuzen staan in dezelfde richting, doelen behalen we als team en de stress van ‘dit komt er nog bovenop’ valt weg.”

Ga met deze tips aan de slag:

  • Pas de organisatie van de activiteit aan in functie van de groep. Het thema ‘verkeer’ kan je gemakkelijker inzetten over jaren en finaliteiten heen. Persoonlijke onderwerpen zoals seksualiteit of veerkracht vragen meer onderling vertrouwen.
  • Schakel leerlingen in: een zesde jaar steekt de fitmeter voor het vijfde in elkaar of een vijfde jaar vertelt aan het vierde over de studierichting.
  • Organiseer het simpel. Parallelle activiteiten met doorschuifsystemen zijn complex voor leerlingen én leraren.

Stop 4 — groeiklassenraden

Focussen op het proces (november en april)

Timothy: “We overlopen de actiepunten die leerlingen noteerden in hun verslag. Een leerling met moeite voor wiskunde, formuleert zelf inspanningen en oefenkansen. We toetsen bij de vakleraar en sturen bij indien nodig.”

Heidi: “Vroeger lag de focus in de klassenraden overwegend op de punten. Waarom de resultaten of motivatie van een leerling daalden, was dan lastig in te schatten. Nu zijn we meer betrokken bij het leerproces en de persoonlijke groei van leerlingen. Dat maakt onze adviezen inhoudelijk sterker en groeigericht.”

Ga met deze tips aan de slag:

  • Zorg dat de taakverschuiving zichtbaar is: wat doen we en wat schrappen we? Geef prioriteit aan taken waarmee je echt een verschil maakt: studieadvies op maat van elke leerling, een-op-eengesprekken met leerlingen. Minder zinvolle zaken zoals in je eentje fiches over attitudevorming invullen of klassenraden na de lestijden schrap je liever.
  • Een veranderingsproces vraagt tijd. Doe het stap voor stap. Werk aan een open feedbackcultuur, groeimindset, digitalisering.
  • Surf mee op de energie van een team om je project verder uit te werken en te verfijnen.

Stop 5 – kompasgesprek

Met leerling, leraar en ouders (december, april en juni)

Louise: “Vroeger was er het leerlingcontact. Dat bezorgde me veel stress: met tranen in de ogen wachtte ik in de gang om een slecht examen in te kijken. Nu kan ik zelf het kompasgesprek of oudercontact voorbereiden. ‘Hoe tevreden ben ik over het proces, het resultaat van mijn examens en mijn rapport? Had ik dit verwacht? Wat liep anders en waarom? Hoe gaan mijn ouders reageren?’”

“Ik leid het gesprek met de steun van mijn leraar. Best spannend om aan je ouders te vertellen wat je deed voor een bepaalde taak, toets of examen. Het motiveert me om mijn best te doen. En ik krijg meer begrip van mijn ouders. Ouders denken soms dat je beter kan, maar als je alle initiatieven op een rij zet, krijgen ze een beter beeld van je traject.”

Timothy: “Tijdens deze gesprekken ontdek je samen met de ouders wat er speelt. ‘Maar hoe kan dat nu? Hij zit de hele tijd aan zijn bureau’, zei een ouder verwonderd. Die jongen bleek de leerstof wel te overlopen, maar niet op te slaan. Geen goede studiehouding. Daarmee gingen we samen aan de slag. De leerling formuleerde doelen voor zichzelf in het verslag. Voor de vakken met mindere resultaten maakte hij een afspraak met de vakleraar. Miste hij een deadline? Dan nodigde die leraar hem uit voor een gesprek. We lieten hem niet uit de bocht gaan.”

Heidi: “Uiteraard verliep nog niet elk kompasgesprek vlekkeloos. En ook voor de ouders is het wennen. Via onze ouderraad krijgen we reacties: van ‘Indrukwekkend hoe leerlingen zelf hun traject in handen nemen’ tot ‘Ik merk geen verschil met vroeger’. Zelf voelen we dat ouders sneller mee zijn als hun kind van studierichting moet veranderen. We hopen dat binnen 5 jaar 99% van onze kompasgesprekken op de nieuwe manier verlopen.”

Ga met deze tips aan de slag:

  • Laat leerlingen voor het gesprek het examen inkijken en de eerste emoties ventileren. Zo starten ze met een fris hoofd het gesprek.
  • Stimuleer je leerlingen om zelf het stuur in handen te nemen, maar neem over als het nodig is. Laat hen de afgrond niet inrijden.
  • Delicate onderwerpen neem je als leraar op voorhand met de leerling door: ‘Welke moeilijke boodschap moeten we aan je ouders brengen, hoe vertellen we dit?’
  • Als het mogelijk is: laat leraren de gesprekken in duo voeren. Zo leren ze van elkaar en kunnen ze oefenen in verschillende rollen.
  • Geef ouders de tijd om te wennen aan de kompasgesprekken. Als een ouder het gesprek overneemt, nodigt je als leraar de ouder uit om te luisteren naar de leerling.

Rebecca De Clerc

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


Laat een reactie achter