Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

Collegiale visitatie: “Leraren moeten meer spieken”

  • 10 december 2019
  • 6 minuten lezen

Een les van een collega observeren maakt je een betere leraar. En zorgt voor sterkere leerresultaten. Professor Kris Van den Branden van het Centrum Taal en Onderwijs en lerarenopleider (KU Leuven) is fan van collegiale visitatie: “Leraren moeten meer bij elkaar spieken”.

Kris Van den Branden is fan van collegiale visitatie
Kris Van den Branden – Professor en lerarenopleider (KU Leuven)

75% van de leraren in Vlaanderen observeert nooit een collega. Een slechte score in vergelijking met andere landen.

Kris Van den Branden: “De Vlaamse leraar is een van de meest geïsoleerde volgens het internationale TALIS-onderzoek. We scoren niet goed op professioneel leren van elkaar. Maar leraren geven wel aan dat ze geïnteresseerd zijn. Als je vraagt wat hen helpt bij professionalisering, antwoorden ze samenwerken of samen een project in elkaar steken. Maar toch volgen ze vooral klassieke vormingen.”

Nochtans blijkt uit onderzoek dat collegiale visitatie leraren beter maakt.

Kris Van den Branden: “Er is weinig onderzoek naar de effecten van collegiale visitatie, maar alle bredere onderzoeken over professionalisering bewijzen dat we minder in individueel professionaliseren moeten investeren. Goed professionaliseren gebeurt het best samen: bij elkaar een les observeren, co-teachen of samen op cursus.”

“Een recente Amerikaanse studie focust wel specifiek op collegiale visitatie. Daaruit blijkt dat leraren beter worden door elkaar te observeren. We zien positieve effecten op de leraar die observeert én de leraar die wordt geobserveerd. En leerlingen halen betere resultaten voor wiskunde en taal. Uit TALIS-onderzoek blijkt ook dat veel landen met topprestaties hun leraren stimuleren om samen te werken, samen voor de klas te staan en collegiale observaties te doen.”

“Die resultaten verbazen me niet. Leraren kunnen elkaar inspireren. Elke leraar is in bepaalde dingen sterk, maar onmogelijk een crack in alles. Je kan goed zijn in groepswerk en differentiëren, maar hulp van een collega nodig hebben om technologie te integreren in je lessen. Leraren in een team vullen elkaars competenties aan. Niet de leraar maakt het verschil, maar het team. We hebben meer expertteams nodig en die krijg je onder andere door collegiale observatie.”

De automatische piloot gaat uit, dat is een heel leerrijk effect

Kris Van den Branden
Professor en lerarenopleider (KU Leuven)

Wat zijn de voorwaarden voor een goede collegiale visitatie?

Kris Van den Branden: “Wanneer leraren binnenkijken in elkaars lessen mag er niets op het spel staan. Koppel collegiale observatie daarom niet aan formele evaluatiegesprekken, promotie of loon.”

“Het is ook meer dan gewoon op bezoek gaan bij elkaar. Je observeert het best met enkele leervragen in je hoofd. Bij het Amerikaanse onderzoek gebruikten de leraren een lijst met kenmerken van effectief onderwijs waaruit ze enkele aandachtspunten kiezen.”

“Een reflectiegesprek achteraf is ook essentieel. Niet om elkaar te evalueren, maar om te inspireren. Wat zag je dat goed ging? Hoe pak jij dat anders aan? Hoe reageerden de leerlingen? Waarom ging iets niet goed? Welke alternatieven kan je samen bedenken? Want met 2 ben je slimmer dan alleen.”

Waarom leert de geobserveerde leraar ook?

Kris Van den Branden: “Je bent extra aandachtig omdat iemand naar je kijkt. Dat is best lastig. Dus bereid je je beter voor. Je houdt jezelf in het oog, monitort jezelf en krijgt zo een scherpere zelfreflectie. De automatische piloot gaat uit. Dat is een heel leerrijk effect.”

“Dat je in 2 richtingen op bezoek gaat, geeft ook veiligheid. Ik geef jou constructieve feedback, want binnenkort kom jij bij mij observeren. Dat tegenbezoek maakt een duo gelijkwaardig. De ervaren collega kan ongetwijfeld heel wat tips geven aan een starter, maar krijgt zelf ook frisse ideeën, nieuwe werkvormen en ICT-toepassingen vers uit de lerarenopleiding.”

Portret van Kris Van den Branden, fan van collegiale visitatie
Kris Van den Branden: “Elke leraar moet structureel in zijn takenpakket de kans krijgen om te blijven leren. De ambitie van onderwijs om lerenden zo goed mogelijk tot leren te brengen, geldt ook voor leraren.”

Schaffen we klassieke vormingen en pedagogische studiedagen dan maar af?

Kris Van den Branden: “Het is een en-enverhaal. Het effect van een typische vorming door een expert beperkt zich meestal tot sensibilisering. Want die kennis wordt vaak niet toegepast in de klas. Natuurlijk is een leraar ook op zoek naar theorie, kaders, onderzoeken en methodologieën, maar de powerpoints blijven te vaak in een map steken. Als je bij een collegiale visitatie een leidraad gebruikt van bijvoorbeeld indicatoren van effectief onderwijs, leg je wél de link tussen theorie en praktijk.”

Vlaamse leraren trekken vaker dan in andere landen de klasdeur dicht

Kris Van den Branden
Professor en lerarenopleider (KU Leuven)

Hoe beïnvloedt een collegiale visitatie de leerprestaties?

Kris Van den Branden: “Heel eenvoudig. Als leraren meer bij elkaar spieken, reflecteren ze meer, krijgen ze nieuwe ideeën die ze ook vaker toepassen. Zo gaan ze beter lesgeven. Daardoor gaan leerlingen beter leren.”

Waarom gaan Vlaamse leraren dan zo weinig bij elkaar op bezoek?

Kris Van den Branden: “Leraren hebben een te zware taakbelasting en dus te weinig bandbreedte om veel extra’s te doen naast lesgeven, administratie en mailbox opvolgen. Elke leraar moet structureel in zijn takenpakket de kans krijgen om te blijven leren. De ambitie van onderwijs om lerenden zo goed mogelijk tot leren te brengen, geldt ook voor leraren.”

“Bovendien heb je de paradox van de pedagogische autonomie. Een leraar krijgt veel vrijheid om te bepalen hoe hij of zij de leerdoelen en eindtermen bereikt. Maar tegelijkertijd trekken Vlaamse leraren vaker dan in andere landen de klasdeur dicht. Een leraar probeert een driewieler uit te vinden, maar weet niet dat die een paar klassen verder al rondrijdt.”

Hoe stimuleer je collega’s of je team om meer te spieken?

Kris Van den Branden: “Een directeur moet vertrouwen geven aan zijn leraren. Verplicht ze niet om een verslag te maken of verantwoording van de observaties af te leggen. Wéét gewoon dat het leereffect er sowieso is. Probeer het structureel in je werking in te bedden. Het is belangrijker dát het gebeurt, dan hoe vaak. In het Amerikaanse onderzoek zagen de onderzoekers heel snel effect, en was er niet veel verschil tussen 3 of 6 observaties. En laat leraren over hun positieve ervaringen vertellen op een personeelsvergadering.”

Kies een collega wat verder weg van jou voor een groter leereffect

Kris Van den Branden
Professor en lerarenopleider (KU Leuven)

“De overheid zou collegiale visitatie ook meer kunnen stimuleren. Het is een gemakkelijke ingreep om snel de onderwijskwaliteit te verhogen. Steek in het takenpakket van alle leraren 1 à 2 observatie-uren. Het is natuurlijk geen gratis maatregel. Elk observatie-uur betekent een lesuur minder. Maar nu komt het te vaak bovenop het takenpakket en zijn vooral de enthousiaste leraren geïnteresseerd.

Mag je een collegiale visitatie dan verplichten?

Kris Van den Branden: Vrijwillig deelnemen is belangrijk. De ABC-motivatietheorie voor leerlingen geldt ook voor leraren. Autonomie: je moet zelf kiezen met wie je wil ‘daten’, het liefst iemand die je goed kent en vertrouwt of iemand naar wie je opkijkt en van wil leren. VerBinding: je observeert in 2, richtingen waarbij je elkaar inspireert en ondersteunt. Competentie: je moet het gevoel hebben dat je zinvolle dingen leert.”

Kies je het best een collega dichtbij op school of verder weg?

Kris Van den Branden: “Een parallelcollega bezoeken die gelijkaardige werkvormen gebruikt, is veilig, maar wellicht iets te dichtbij om een sterk leereffect te hebben. Kies liever voor een collega die een ander vak geeft of de lessen anders aanpakt. Het mag een beetje schuren.

Sara Frederix

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


Y

Yves Demaertelaere

10 december 2019

Professionele ontwikkeling is een onderdeel van de job van leerkracht. In de klassieke manier van organiseren (verknipt in vakken en leerjaren met uurroosters) is dit een "extra taak" en wordt dit te vaak als planlast beschouwd omdat dit er bovenop komt (na de uren). Eerlijk gezegd zijn niet alle navormingen ook effectief of productief. Teams bouwen van leerkrachten die de kernopdracht van onderwijs opnemen houdt impliciet een lerende cultuur (van elkaar) in, maar biedt ook meer mogelijkheden om collegiaal bij elkaar te hospiteren, in team te bespreken,... en maakt wezenlijk deel uit van "leren op de werkvloer".

Reageren
C

Carine Staelens

15 december 2019

"Elk observatie-uur is een lestijd minder" staat in het artikel. Inderdaad, en als je met grote klassen zit, opteren leerkrachten begrijpelijk om lestijden te spenderen aan het opsplitsen van klassen en niet om te "spieken".

Reageren
P

Paul Cautreels

5 oktober 2023

Ik ben ondertussen 12 jaar op pensioen als lerarenopleider en nascholer. Ondertussen probeer ik een aantal evoluties in onderwijsland te volgen en stel ik meer en meer vast dat... we met een aantal collega's 15 à 20 jaar geleden 'roependen in de woestijn' waren. Met betrekking tot collegiale visitatie wil ik verwijzen naar de publicatie 'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet' die ik samen met Prof. Van Petegem (Universiteit Antwerpen) in 2006 op de markt bracht. Zowel in het basis-, secundair als volwassenonderwijs mocht ik als begeleider een aantal visitatieprojecten meemaken. Dit behoort nog steeds tot mijn sterkste professionele ervaringen, net zoals zovele deelnemers toen getuigden. Volmondig luidt ons advies: DOEN COLLEGIALE VISITATIE, maar ... weldoordacht en gestructureerd!

Reageren

Laat een reactie achter