Vlaanderen
Klasse.be

Specialist

Effectief leren: “Soms botst buikgevoel met wetenschap”

  • 4 februari 2021
  • 6 minuten lezen

Uit onderzoek weten we met welke leerstrategieën je optimale leerwinst kan boeken, in de klas én thuis”, zegt expert Kristel Vanhoyweghen (ExCEL). “Als we die kennis op de klasvloer krijgen, maken we het leerproces voor iedereen een pak efficiënter.”

Effectief leren buikgevoel versus wetenschap Kristel Vanhoyweghen
Kristel Vanhoyweghen: “Weten leraren waar leren om draait? Niet altijd.”

Kristel Vanhoyweghen: “Leraren beheersen hun stof tot in de puntjes. Maar waarom ze in de klas een oefenvorm inzetten en of leerlingen daarmee effectief leren, die inzichten zijn minder verbreid. En dan is leren soms vooral frustreren, voor leraren én leerlingen.”

“Onze eigen ervaringen – als leraar, maar net zo goed uit onze eigen schooltijd – botsen wel eens met wat wetenschap zegt. Zo geeft onderzoek aan dat we ons geheugen vaak overschatten en het nut van herhaling te snel onder de mat vegen.”

“Komt daarbij dat ook ouders hun kinderen meegeven wat ze menen te weten. Markeren met fluostift, opdreunen en eindeloos hardop herlezen? Goedbedoelde adviezen, maar zelden efficiënt. Ze voelen als hard werken, maar dat betekent niet dat je brein op dat moment actief leert.”

“Leerstrategieën komen te weinig aan bod tijdens de les. Daar liggen grote winstkansen voor de leraar. Schakel leerstrategieën in als instructiestrategie: ‘hoe verwerken we de leerstof in de klas?’. En breng ze ook aan als studeerstrategie: hoe prenten mijn leerlingen de leerstof thuis in?”

Help leerlingen beseffen: leren kost zweet

Kristel Vanhoyweghen
ExCEL

“Het loont als we die leerstrategieën expliciet benoemen, onze leerlingen vertellen waarom we het zo aanpakken. Zodat leerlingen beseffen: leren kost zweet. Het is heel menselijk dat ze overschrijven verkiezen boven dieper nadenken. Tenzij ze weten dat die strategie hun echt iets oplevert. ”

“Je opdracht stopt niet als je de leerstof kent en helder overbrengt. Je moet je leerlingen ook begeleiden bij de verwerking ervan. Kost dat tijd? Het vraagt zeker om een investering. Maar een les opnieuw moeten geven omdat de leerstof veel te ver zit: dát is tijdverlies.”

“Door corona hebben we nóg minder grip op het leerproces van onze leerlingen. Minder live lescontacten, en leerstof die vorig jaar ook niet optimaal bleef hangen. Meer dan ooit hebben we nood aan leerstrategieën met effect.”

Leerstrategieën in de klas:
4 keer meer effect

1. Spreid leerstof inoefenen in de tijd

De leerlingen van leraar Tim Vervaet kennen de maaltafels door en door. Zijn geheim? Tim spreidt oefeningen en huistaken heel bewust. Plus: herhalen, herhalen, herhalen.

Waarom je moet vergeten vóór je kan leren en waarom je leerlingen meer leerwinst boeken in 4 keer 15 minuten dan in 1 uur? Expert Tim Surma legt uit.


2. Verwerk leerstof actief

Zweten om te weten: leraar Li’s zet haar leerlingen actief aan het werk. Met Cornell-samenvattingen, structuur-post-its. Zelfs tekenen tijdens de les economie. En een heuse structuurcross.

Actief verwerken is heel wat anders dan bewegen, weet expert Tine Hoof. Waarom leren lastig moet zijn en hoe we nieuwe informatie precies verankeren in ons geheugen: Tine vertelt het in deze video.


3. Gebruik toetsing als leer- en oefenstrategie

Leraar Christophe toetst elke les. “Niet om te evalueren, wel als leermoment.” Met 5 minuten voorkennis activeren neemt Christophe telkens een vliegende start. En ook Li’s ontdekt de kracht van oefentoetsen in deze video.

Dat eindeloos herlezen zorgt ervoor dat je de leerstof herkent. Maar of je ze ook echt kent? Waarom je van elke toets slimmer wordt: expert Tine aan het woord.


4. Gebruik voorbeelden en bied ondersteuning

Leerstrategieën kan je al in de kleuterklas inzetten. Leraar Els biedt haar kleuters de juiste voorbeelden om verder te raken. En zodra dat kan, bouwt ze die opstapjes af.

Waarom je van spieken sneller leert, hoe scaffolding precies werkt en hoe het komt dat uitgewerkte voorbeelden zo nuttig zijn als instructie: expert Tine.

Leren zonder leerstrategieën? Iedereen botst ooit op zijn grens.

Kristel Vanhoyweghen
ExCEL

Kristel Vanhoyweghen: “Moet je nu al je materiaal overboord kieperen en opnieuw beginnen? Allesbehalve. Wel de denkstap maken: hoe kunnen mijn leerlingen dit efficiënt studeren? Je hoeft niet in je eentje op zoek, want je collega’s staan net voor dezelfde uitdaging.”

“Uiteraard speelt de zorgleraar of de leerlingbegeleider een rol voor leerlingen die niet efficiënt studeren. Maar ‘leren leren’ gaat veel verder dan een paar uurtjes om te leren plannen, tips om afleiding te bannen en nachtrust te bewaken. Nuttige kennis, maar onvoldoende om de transfer te maken naar specifieke leerstof.”

“Dat je vlot woordenschat studeert, betekent niet dat je weet hoe je een chemische formule toepast. Anders gezegd: leren leren moet aan bod komen in elk vak, in elke les. En elke leraar moet weten hoe ons brein leert, hoe we onthouden.”

“Heel wat leerlingen rooien het lang zonder leerstrategieën. Maar ooit botst iedereen op zijn grens. In de lagere school, het secundair, sommigen pas in het hoger onderwijs. Problemen duiken vaak op als de leerstof complexer wordt en de gehelen groter. Sommigen breken zelf door dat plafond en ontwikkelen eigen strategieën, maar de overgrote meerderheid heeft minder succes.”

“Laten we ze niet te lang in het duister tasten, terwijl de antwoorden binnen handbereik liggen? De meeste leerlingen hebben nood aan heldere uitleg, voorbeelden en feedback over leren. In elke les, in elk vak.”

effectief-leren-buikgevoel-versus-wetenschap Portret Kristel Vanhoyweghen
Kristel Vanhoyweghen: “Leerlingen weten te weinig waar leren om draait.”

“Toon ze wat kan werken, en waarom. Als leerlingen merken dat ze minder tijd verliezen en meer bereiken, overtuig je ze wel. Motivatie groeit immers uit succeservaringen. Leg leerlingen ook uit waarom je voor een bepaalde strategie kiest en bouw variatie in. De ene leerling werkt graag met flashcards, de de andere waagt zich liever aan ‘test jezelf’-vragen met gesloten boek. Allebei oefenen ze hun geheugen om leerstof te herinneren, wat een prima strategie is.”

“Bied je leerlingen de juiste ondersteuning en bouw die voorzichtig af. Spreiding en herhaling zijn zó efficiënt, maar uitstelgedrag is menselijk. En dus is het logisch dat leerlingen pas de dag voor de toets hun boek openslaan. Zorg voor de juiste triggers. ‘Vat tegen morgen de les samen in 100 woorden’ of ‘bedenk 3 toetsvragen’: zo schieten je leerlingen sneller in actie voor die toets van volgende week en heb jij tijd om bij te sturen.”

“Tot slot: praat over leerstrategieën. Hoe bereidde jij de toets voor? Bij wie haalde dat wat uit, bij wie niet? Hoe komt dat, en wat kunnen we anders aanpakken? Zo merken je leerlingen dat jij niet enkel het doel weet staan, maar ook exact kan vertellen wat ze moeten doen om raak te schieten. Reken maar dat dat besef ook voor de verstandhouding in je klas een mooie zaak is.”

Leerstrategieën op school:
stop leren leren in elke les

“Met een uurtje leren leren kom je er niet”: Conny en haar team haalden leerstrategieën naar de klas. Van leren samenvatten bij gedragswetenschappen tot de kracht van voorbeelden voor wiskunde. En met elke leerling op zoek naar een effectieve studiemethode.


Voor deze reeks werkten we samen met Kristel Van Hoyweghen en haar collega’s van het Expertisecentrum voor Effectief Leren. Een dankbaar vertrekpunt was ‘Wijze Lessen. 12 Bouwstenen voor effectieve didactiek’. Dat kan je hier downloaden.

Seppe Goossens

Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels

Log in om te bewaren


G

G. De Vos

13 februari 2021

Uitgeverijen zouden zich steeds de vraag moeten stellen: hoe kan de leerling dit achteraf studeren? Bijvoorbeeld invuloefeningen nooit in de tekst laten invullen maar in de marge. Zodat de leerling met de afdektechniek kan testen of die de leerstof kent. (Aanduiden wat niet lukte, zodat die dat later opnieuw kan doen.) Ruimte voorzien om te leren antwoorden in samenhangende zinnen. Zelf aanpassingen laten aanbrengen en niet gewoon laten afschrijven van een projectie. Teksten omzetten in schema's en schema's in teksten. Opdrachten moeten helpen om de teksten beter te begrijpen. Bij geschematiseerde kennis moeten leerlingen de volledige tekst kunnen raadplegen. (Zij hebben zelf nog niet de kennis om bij notities de tekst te fantaseren.) Veel ict-taken zijn vluchtig. Baken af wat moet onthouden, toegepast, bekritiseerd worden.

Reageren
G

Gerda

3 juni 2021

Als leerkracht ben ik voortdurend bezig met lesgeven en studietips geven... handvaten om te onthouden aanreiken. Tips geven om hen bewuster te leren waarnemen waardoor hun foutenratio verkleint. Maar ik merk dat leerlingen hier niet alert op reageren. Als ik vraag: welke tip kreeg je net om niet te vergeten bij de Passé Composé twee ww te gebruiken? dan dreunen ze wel allen luidop de sleutelzin op, die kunnen ze dromen. (een PC staat met twee een auxiliaire en een participe passé) Maar de twee kolommen die ik hen doe maken, maken maar 2à3 leerlingen ook echt in hun werkschrift met de tip erbij... om op hun kladblad een kort schemaatje te maken als ondersteuning...ik moet voortdurend herhalen, rondlopen, het bij hen doen/noteren als ik zie dat ze de mist ingaan...x aantal keren herhalen op toetsen.

Reageren

Laat een reactie achter