Schooltips
Hoe gebruik je het 4-lademodel correct?
Een poster van het 4-lademodel prijkt op heel wat schoolmuren in Vlaanderen. Maar hoe gebruik je dit model rond sancties en gedrag correct? “Het is geen rigide puntensysteem. Herstel staat in elke lade centraal.”
Het 4-lademodel helpt scholen om duidelijk te reageren op ongewenst gedrag. Het deelt overtredingen op in 4 categorieën of laden, van licht tot ernstig en van occasioneel tot frequent. Monique D’aes, intussen gepensioneerd nascholer bij de pedagogische begeleidingsdienst GO!, ontwikkelde de methode. “Elke lade koppelt maatregelen aan het gedrag. Zo krijgen leraren houvast om gepast te reageren.”
“Het model is geen vaste lijst met sancties. Schoolteams bepalen eerst samen welke maatregelen in elke lade thuishoren, afhankelijk van hun eigen visie en context. Zo openen teamleden vlotter de juiste lade bij bepaald gedrag: een zware maatregel past niet bij een lichte overtreding. Of omgekeerd. En als school vermijd je zo willekeur.”
“Sommige hulpmiddelen, zoals een leerlingenvolgkaart, kunnen in meerdere lades passen. En in elke lade staat herstel centraal.”
Zware eenmalige overtredingen: straf als signaal (gele lade)
“Bij een zware overtreding zoals vandalisme, vechten of alcohol is een signaal noodzakelijk. Je laat zien dat je de situatie ernstig neemt: aan de overtreder, andere leerlingen en ouders. Directie en leerlingenbegeleiding zijn uiteraard betrokken.”
“Een ernstige overtreding roept niet per se om de zwaarste sanctie. Want straffen helpen zelden om gewenst gedrag te bereiken. Het is belangrijk om naast de straf, de leerling te ondersteunen in het omgaan met de problemen die aan de oorzaak liggen.”
Lichte eenmalige overtredingen: waarschuwen (groene lade)
“Kauwgom, eten in de gang, afval laten slingeren … Soms regent het overtredingen op school. Die allemaal bestraffen schept een onaangename, negatieve sfeer. Bij lichte maar storende overtredingen die geen grote hinder veroorzaken, volstaat vaak een korte opmerking.”
“Leerlingen rustig en kordaat wijzen op het naleven van de afspraken is een vorm van contact. Ze voelen dat je ze ziet. Dat je aandacht voor ze hebt. Koos je al een maatregel, maar loopt de overtreding toch uit de hand? Dan behoort die tot de lade van frequent storend gedrag en vraagt die dus om een andere aanpak.”
Lichte frequente overtredingen: gewenst gedrag aanleren (blauwe lade)
“Als lichte maar storende overtredingen een slechte gewoonte worden, is waarschuwen niet meer voldoende. Een leerling went eraan als er geen gevolgen zijn.”
“Nablijven en strafstudies zijn nog steeds de meest gebruikte maatregelen, ook al hebben ze vaak weinig effect. Doeltreffender is te reageren op maat van de leerling. Beseffen dat een leraar je belangrijk vindt en persoonlijk wil helpen, is een goede drijfveer voor gewenst gedrag op school. Individuele gesprekken met leerlingen en collega’s bevragen helpen om de meest doeltreffende strategie te kiezen.”
Frequente zware overtredingen: herstel eisen (rode lade)
“Bij opzettelijk, frequent fysiek of psychisch kwetsen zoals pesten, bedreigingen, maatregelen niet opvolgen … toon je als school dat je dit zeer ernstig neemt. Ondanks een straf, blijft er ruimte voor herstel.”
“Dader en slachtoffer breng je samen om over het incident te spreken. Betrek de leerlingenbegeleider en/of de directeur. Geconfronteerd worden met de pijn van het slachtoffer en zelf iets moeten doen om het ‘goed’ te maken is confronterend. Het schuldbesef van de dader is dan hoger.”
“Uiteraard bespreek je elke stap eerst met het slachtoffer. Die leerling voelt zich gehoord en hopelijk opnieuw veilig. Het effect op beide partijen is diepgaander dan enkel de dader straffen met definitieve uitsluiting.”
Caroline Van Der Bruggen, praktijkassistent aan UAntwerpen en nog deeltijds leraar aan het Gymnasion, leert leraren in spe de kneepjes van klasmanagement. “Het 4-lademodel is heel waardevol binnen een geheel van regels rond handhaving, maar het mag niet evolueren naar dé wet in een school. Herstel blijft centraal in alle laden.”
- Zie altijd de leerling in de lade
“Maak er geen strikt systeem van waarbij je enkel nog beslist volgens het schema van de 4 lades. Blijf het persoonlijke verhaal en de achtergrond van de leerling zien.”
“Komt een leerling frequent te laat omdat die pas vertrekt als de schoolbel rinkelt? Of omdat die een jonger zusje naar school moet brengen? Een groot verschil. Leerlingen met een sociaal-economisch zwakkere achtergrond trekken vaak aan het kortste eind in een sanctiemodel. En ze hebben niet altijd een ouder die snel contact opneemt met de school om zijn kind te verdedigen.” - Zet herstel centraal
“Herstel is het tegengewicht in dit sanctie- en gedragsmodel. Dat kan iets heel kleins zijn zoals een snelle duim als ze hun boek wél bij hebben of een vriendelijke knik in de gang na een woordenwisseling.”
“Bij ernstigere feiten wordt herstelgericht denken essentieel en komt de leerlingenbegeleiding in beeld. Je moet er uiteraard tijd voor maken, maar het loont. Na een incident kan de rust weer terugkeren omdat wrijvingen en spanningen zijn aangepakt.”
“Als het gebruik van het model verglijdt naar een puntensysteem zonder herstel, ben je bezig met gedrag op korte termijn. Maar we willen ook de attitude van jongeren beïnvloeden om hen op langere termijn samen naar de finish te brengen.” - Zorg dat het 4-lademodel gedragen is
“Leg het niet op van bovenaf, maar vul de lades samen met het team. Ga het gesprek aan: wat vinden wij storend pubergedrag, waar trekken we een lijn? Zo creëer je duidelijkheid voor de leerlingen, leraren en ouders. Die duidelijkheid over de normen en waarden van jouw school is een groot voordeel van dit model.”
“Uiteraard is er nog ruimte voor je eigen stijl en persoonlijkheid. De ene collega maakt een leerling met een vleugje humor attent op de regels, een andere klinkt wat kordater. Maar het moet duidelijk zijn voor de leerlingen en ouders: herhaaldelijk een boek of materiaal vergeten, de klas storen met je gebabbel, dat kan niet op deze school.”
“Denk er ook aan om nieuwe collega’s mee te nemen. Herhaal om de zoveel jaar het gesprek rond de lades om de schoolcultuur rond normen en waarden actueel en gedragen te houden. En investeer in opleiding en herhaling.” - Hou de administratie eenvoudig
“Het 4-lademodel staat of valt met gebruiksvriendelijke administratie. Want als je frequent storend gedrag wil benoemen, moet je elke keer het concrete gedrag bijhouden.”
“Het werkt beter als je op een oudercontact kan zeggen: je dochter heeft afgelopen 2 weken 5 keer de klas gestoord met onbeleefd gedrag, door dit en dit te zeggen tijdens die en die les. Anders blijft het te vaag: “Ze hangt het uit”. Hoe gemakkelijker het systeem is om die input bij te houden, hoe sterker het geheel.”
In het boek ‘Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school’ geeft Monique D’aes voorbeelden uit haar praktijk als nascholer in het secundair onderwijs. Ze licht stap voor stap toe hoe je dit 4-lademodel op school kan introduceren. Het model sluit ook aan bij de toekomstige leidraad over gedragsinterventies van Leerpunt.
Voeg dit artikel toe aan je bewaarde artikels
Log in om te bewaren
Geef 20 x straffer lesExclusief bij Klasse Magazine van december: een werkvormenwaaier met 20 onderbouwde methodieken die aansluiten bij jouw lesdoel en context.
Abonneer je nu
Hildegarde Goubert
13 december 2016Wat doe je met overtredingen die de leerling niet als storend ervaart voor iemand anders, noch voor zichzelf, maar waarover wel bepalingen bestaan in het schoolreglement. Hierover met de leerling in gesprek gaan helpt niet. (voorbeelden: eten in de klas ('maar ik heb honger'), een paar minuten te laat komen ('maar ik stond voor de overweg'/ 'de les is nog niet begonnen')......
Monique D'aes
15 december 2016Dag Hildegard
Dank je wel voor je reactie. Personeelsleden moeten de schoolregels respecteren, ook als ze het daar persoonlijk niet mee eens zijn. Anders schep je verwarring en nodig je de leerlingen uit om nog meer regels te testen. Als je de argumenten van de leerlingen redelijk vindt, bespreek dan met de directeur en je team of de regel afgeschaft of genuanceerder geformuleerd kan worden. Zo lang dat niet gebeurd is, vertel je aan de leerlingen dat de schoolregels 'een pakketje' zijn, dat als geheel aanvaard moet worden en dat het in een gemeenschap niet opgaat dat individuen sommige regels aan hun laars lappen omdat ze er persoonlijk bezwaren tegen hebben. In het 4 lademodel worden kleine overtredingen bij voorkeur niet bestraft, maar vormen ze een aanleiding voor personeelsleden om contact met de leerling te leggen en een gesprekje met hem/haar te houden zoals net beschreven. Als de leerling volhardt in zijn/haar ongewenste gewoonte, zijn meer aanklampende methodes of meer geïndividualiseerde strategieën nodig. Vaak is het een stimulans voor de leerling als je hem/haar expliciet toont dat je blij bent als hij/zij het gewenste gedrag vertoont. Zelfs al vind je dat het gedrag in kwestie eigenlijk niet meer dan normaal zou moeten zijn. Leerlingen die niet overtuigd zijn van het nut van een regel, schikken zich er soms toch naar om personeelsleden een plezier te doen of omdat ze hun school over het algemeen wel fijn vinden. De zoektocht om die goodwill bij de leerlingen te creëren, is een onderdeel van het grote preventieve werk: leerlingen 'verbinden' met de school.
Monique D'aes - nascholer bij het GO!
susanna
15 december 2016dag, ik heb interesse in dit vier lade systeeem, maar ik was heel verbaasd te moeten vaststellen, dat de lades niet oplopend qua ernst hebben, de tweede lade is minder erg dan de eerste en da laatste lade lijkt toch echt de ernstigste te zijn.
Dit vind ik heel vreemd of misschien heb ik het verkeerd begrepen?
grt Susanna
Monique D'aes
15 december 2016Dag Susanna
Dank je wel voor je reactie. Het is makkelijker als je de 4 categorieën van ernst in een kwadrant kunt zien: bovenaan zijn er twee categorieën die heel ernstig zijn (1 en 4) omdat ze te maken hebben met 'gevaarlijke' gedragingen; onder de lijn van de ernst zitten categorieën van overtredingen die niet bedreigend maar wel frustrerend kunnen zijn (2 en 3). Op de linkerkant van het kwadrant (1 en 2) gaat het om overtredingen die slechts 1 keer of heel sporadisch gebeuren. Op de rechterkant zitten categorieën (3 en 4) waar het ongewenste gedrag een onaangename gewoonte of een erg negatieve attitude is geworden. Een voorbeeld van categorie 1 is een valse bommelding. Dat is een zware overtreding omdat veel personen betrokken en geschaad worden, maar heel zelden doet een leerling dit meer dan 1 keer. Bij pesten (categorie 4) gaat het niet om een toevallig incident of een eenmalige stommiteit, maar om herhaaldelijke kwetsingen van een persoon. 1 en 4 zijn allebei ernstig omdat ze gevaarlijk zijn,. Je zou kunnen zeggen dat 4 nog erger is omdat het gaat over frequente overtredingen, maar het is ook een ander type van overtredingen. In het 4 lademodel is de kleur van 1 geel, van 4 is het rood. De kleur van de 2de lade is groen, die van de 3de blauw. De visuele voorstelling van de 4 categorieën met een onoverbrugbare scheiding tussen boven en onder de lijn van de ernst, maakt het eenvoudiger om de indeling te begrijpen.
Monique D'aes - nascholer bij het GO!
Wendy
27 juni 2017Hallo Monique,
De groene en blauwe lade bevinden zich op het niveau van de leerkracht. De leerkracht kan één van de maatregelen uit de schuif gebruiken om het gewenste gedrag te bekomen. Voor leerkracht a betekent dit een mondelinge waarschuwing geven, voor leerkracht b betekent dit vooraan in de klas komen zitten en voor leerkracht c een opstel schrijven. Geeft dit niet meer conflicten omdat de leerling een consequente aanpak nodig heeft? Ik begrijp dat je wel voor een andere aanpak kan gaan als de eerste niet werkt maar is dit dan geen algemene afspraak voor alle leerkrachten?
Groeten Wendy
Wim Labey
27 september 2017Beste Wendy,
Ook van jou een goede vraag.
Ik volgde de nascholing bij Monique en geef nu voor scholen van het G-O deze nascholing in het basisonderwijs. Hiervoor werden kleine aanpassingen gedaan om nog meer de focus te leggen op het preventief, verbindend en belonend werken. Ik lees bij jouw toch eerder sanctionerende zaken.
Volgens mij is het noodzakelijk als leerkrachten TEAM een visie op deze methode te hebben en goede afspraken te maken naar individuele aanpak. Afstemming betekent niet steeds dezelfde uniforme maatregel door elke leerkracht. Er kan tussen leerkrachten verschil zijn in de klas, zolang de schoolafspraken maar dezelfde en door iedereen gedragen zijn. Omgaan met verschillen tussen mensen maakt ook deel uit van het leren op school.
Dat de groene en blauwe lade het leerkrachtniveau is, lijkt me niet zo. Een goed aspect van jouw opdeling in groen en blauw door de leerkracht is dat je voor de ernstige overtredingen, die jij dan veronderstel ik bij het team en de directeur zou leggen, minder kans hebt dat er te veel emotionele lading in een straf komt te liggen. Ik pleit voor een goed overdacht sanctiebeleid op maat van school, leerkracht en leerling. Wanneer dit goed afgestemd is dan zullen leerlingen voelen dat het leerkrachten team vertrouwen uitstraalt naar elkaar en ook naar hen. Bij de ene leerkracht volstaat op een bepaald moment een waarschuwing (groene maatregel) en bij de ander iets "straffers", een opdracht als reflectie over storend gedrag bijvoorbeeld. Vooraan komen zitten klinkt als helpend (helemaal blauw) alleen als de leerling dat ook zo aanvoelt. Om dit te verkrijgen moet je er met hem/haar op voorhand al over gepraat hebben. Het helpt vaak wanneer leerlingen geloven dat leerkrachten met hen hetzelfde doel voor ogen hebben... een aangename leertijd verzorgen. Succes in je klas en school!
Groet Wim
Liesbet Moerman
22 november 2018Hallo Wim, wij willen heel graag aan de slag met het 4 laden model in ons lager onderwijs. Kom je ook naar scholen?
Roel Jaeken
7 december 2018Hey Wim, we hebben elkaar de afgelopen jaren al meerdere keren gezien op bijscholingen rond gedrag, maar ook op cursussen die je op scholen kwam geven op MPI De Luchtballon in Genk.
Ik heb hier een school waar ze mij vragen om als ondersteuner het 4 ladenmodel uit te leggen op een vergadering en hiermee met hun aan de slag ga. Heb jij een duidelijke powerpoint die ik hiervoor kan gebruiken? Ik heb er eentje van Monique, maar zoek nog een beetje extra diepgaande informatie.
Je mag me mailen als je mij eventueel kan helpen.
Bedankt.
MvG Roel Jaeken
wim
29 april 2019Dag Roel,
m'n excuses ik ontdek deze vraag van jou nu pas... ik denk dat het makkelijker is me te contacteren via de nascholing van het G-O! Ik heb m'n eigen ppt's die ik op maat van de vraag van de school wat aanpas.
Vriendelijke groet
Wim Labey
Laat een reactie achter