Onderwijsspiegel 2025: 6 reflectievragen voor leraren en directeurs

Je beleid planmatig en betrouwbaar evalueren én tot op de klasvloer brengen: de belangrijkste werkpunten voor scholen. Dat besluit de onderwijsinspectie in haar jaarverslag, Onderwijsspiegel 2025. Hoe je jouw onderwijsbeleid en -praktijk verstevigt? Kijk als team in de spiegel met deze 6 reflectievragen.

In het gewoon basisonderwijs kreeg 62% van de 323 pedagogisch doorgelichte scholen vorig schooljaar een gunstig advies zonder meer. In het gewoon secundair gaat het om 59% van 87 scholen. Dat zijn er meer dan vorig jaar. Tegelijkertijd voldoet ongeveer 40% van de doorgelichte scholen nog niet aan de verwachtingen van het referentiekader voor onderwijskwaliteit, het uitgangspunt van de Inspectie 2.0. Binnen die groep nam ook het aantal ongunstige adviezen tegenover vorig schooljaar toe.

Positief: heel wat scholen hebben een sterk organisatiebeleid en een heldere visie. Maar die visie raakt bij meer dan 60% van de scholen onvoldoende tot op de klasvloer. Concreet ontbreekt het vaak aan doelgerichte maatregelen en afspraken. Ook kwaliteitsevaluatie gebeurt nog onvoldoende planmatig en betrouwbaar in meer dan de helft van de scholen.

Gevolg: het onderwijs op de klasvloer is in veel scholen nog niet kwalitatief genoeg. De verschillen tussen scholen zijn groot, maar algemene struikelblokken zijn onder andere effectieve evaluatie en leerlingenbegeleiding volgens het zorgcontinuüm.

Het pad naar betere onderwijskwaliteit is hobbelig. Klasse zocht daarom naar de 6 grootste struikelblokken uit de Onderwijsspiegel 2025. Welke hinderen jullie onderwijskundig beleid, kwaliteitszorg en onderwijs op de klasvloer nog? Kijk als schoolteam in de spiegel en haal ze – obstakel per obstakel – weg met onze onderstaande tips.

3 vragen op klasniveau

Een helder klasbeeld, lessen die blijven plakken of effectieve evaluatie? Bepaal als schoolteam welke obstakels de weg naar betere onderwijskwaliteit bemoeilijken: evalueer de klaspraktijk met deze 3 reflectievragen en bijhorende tips.

1. Is je klas- en leerlingenbeeld helder?

Wat kunnen je leerlingen al? Waar worstelen ze mee? Wat interesseert hen? Met een helder klas- en leerlingenbeeld help je hen sneller vooruit. Een klas met minder taalfeeling help je door meer in te zetten op een rijke taalomgeving. En een cognitief sterk functionerende leerling is gebaat bij extra uitdaging.

Tips:

Observeer je leerlingen tijdens de les: loop rond terwijl ze oefeningen maken, hou hen in de gaten tijdens groepswerken en evalueer geregeld waar ze in hun leerproces staan.
Toets je observaties af: stroken ze met objectieve metingen als de KOALA-taalscreening of Vlaamse toetsen? En met het beeld van collega’s?
Betrek ook je leerlingen, bijvoorbeeld in kindgesprekken, door hen op de klassenraad uit te nodigen of het oudercontact te laten leiden.
En haal de ouders naar de klas. Op welke schat aan informatie zitten die?

2. Zetten je lessen je leerlingen aan het leren?

Start bij de voorbereiding van je lessen vanuit de leerplandoelen, maar koppel die aan je klas- en leerlingenbeeld. Een klas(groep) die al goed is in zinsontleding heeft minder oefening nodig dan 1 die het in Keulen hoort donderen. Ook hoge verwachtingen en zelfregulering (metacognitie, motivatie) zijn belangrijke schakels in het leerproces van je leerlingen.

Tips:

Geef talent meer ruimte en dijk ongelijkheid in met hoge verwachtingen voor al je leerlingen en doelgerichte differentiatie en remediëring op maat.
Houd de motivatie van je leerlingen hoog: vertrek vanuit hun leefwereld, wissel werkvormen voldoende af en activeer hen, bijvoorbeeld door de leerstof in duo’s of groepen te laten verwerken.
Waar komt uitstelgedrag vandaan? Waarom loont last-minute studeerwerk niet? En welke strategieën passen je leerlingen beter wél toe? Geef ze inzicht in hun leerproces.
Stimuleer kritische zin en probleemoplossend denken. Dat kan in alle vakken en op alle leeftijden: bij je kleuters tijdens het voorleesmoment, bij je leerlingen lager tijdens een rondje filosoferen en bij je leerlingen secundair vanuit een voor hen relevant thema.

3. Hebben je evaluatie en feedback het gewenste effect?

Goede evaluatie en feedback zijn ontzettend krachtige interventies om je leerlingen te doen groeien. Omgekeerd zijn onduidelijke evaluatie en demotiverende feedback ontzettend krachtige manieren om leerlingen te frustreren of blokkeren.

Tips:

Design backwards: bepaal eerst je leerdoelen, dan je evaluatie en pas daarna je lessen. Zo stem je alles beter op elkaar af en zorg je voor meer transparantie. Meer tips voor het opstellen van een goede toets?
Zoek naar toetskansen in je lessen: met evaluatietechnieken als cold calling zie je meteen wie wat (nog niet) begrijpt.
Betrek je leerlingen. Laat ze zichzelf inschatten voor een toets of mee nadenken over heldere succescriteria.
Feedback hoeft niet tijdrovend te zijn. Wat zeggen je gebaren? Krijg je je feedback op schrijftaken efficiënter? Of win je tijd met AI?
Focus ook op het proces van je leerlingen: met welke tips, voorbeelden en strategieën stuur je hen tijdens hun proces bij?
Geef je al feedback op de zelfregulatie van je leerlingen?
Check je evaluatie- en feedbackpraktijk regelmatig: heb je helder wat een toets (niet) is? Zit je met je collega’s op 1 lijn? Wat vinden je leerlingen?

3 vragen op beleidsniveau

Obstakels gesitueerd? Effen het pad voor je leraren met deze 3 reflectievragen en bijhorende tips. En wandel samen naar meer onderwijskwaliteit – en een score boven verwachting bij je volgende inspectie.

1. Hebben alle leraren het onderwijs- en zorgbeleid in de vingers?

Leerplangerichte lessen, heldere evaluatie en feedback, taalontwikkelend lesgeven, planmatige begeleiding volgens het zorgcontinuüm: neem geen genoegen met louter communiceren, maar laat ze bij iedereen leven.

Tips:

Creëer een draagvlak voor beleidsbeslissingen, bijvoorbeeld met cocreatie of gedeeld leiderschap.
Zijn gemaakte afspraken zichtbaar voor iedereen? Met een goed intern communicatiesysteem blijven ze beter plakken.
Zijn de afspraken ook voldoende concreet en meetbaar? Verstaat iedereen hetzelfde onder paraplutermen als ‘kwaliteit’ of ‘veilig leerklimaat’? En hoe meet je bijvoorbeeld of leraren ‘voldoende’ taalsteun aanbieden?
Ken je korps: wie heeft welke talenten en noden? Ontdek ze tijdens groeigesprekken, collegiale visitaties of met een babbeltje tijdens je pauze.
Professionaliseer doelgericht: stem professionalisering op de talenten en noden van je team – en je beleidsprioriteiten – af.
Geef ruimte om te groeien: snoei in planlast en de wildgroei aan zorgplannen en houd het lerarentekort zoveel mogelijk op een afstandje.

▶︎ Je beleid naar de klasvloer: directeurs Mariëlle, Ruben en Gerrit illustreren dat het een samen-verhaal is.

2. Bruist je school van teamwerk en samenhang?

Als je leraren het beleid goed in de vingers hebben, zijn jullie straf bezig. Nóg straffer? Duidelijke leerlijnen en samenhang tussen vakken en beleidstakken. Hoe verstrengel je je team?

Tips:

Versterk het teamgevoel. Het vertrouwen dat je als schoolteam het verschil maakt voor je leerlingen – oftewel collective teacher efficacy – is erg krachtig.
Geef vak- en werkgroepen richting, onder andere door ze agendapunten aan te reiken.
Werk aan een open feedbackcultuur, bijvoorbeeld met leerwandelingen.
Spoor eventuele conflicten op tijd op en bemiddel.
En niet vergeten: samenhang in je team is een werk van lange adem. Hou de teammoraal hoog; draag fierheid uit en vier je successen!

3. Plan en evalueer je cyclisch en betrouwbaar?

Plannen, uitvoeren, controleren en bijsturen: doorloop je dat evaluatierondje regelmatig? En doe je dat op een betrouwbare manier? Heldere doelen die je cyclisch en betrouwbaar evalueert, geven de kwaliteit van je beleid én het onderwijs op de klasvloer een enorme boost.

Tips:

Waar wil je als school impact op hebben? Wat wil je bereiken met je leerlingen? En wat is momenteel geen prioriteit? Stel je schoolconcept scherp met concrete en haalbare doelen.
Waarom doen jullie wat jullie doen? Onderbouw met wetenschap en betrouwbare data: gestandaardiseerde toetsen als de KOALA-taalscreening of Vlaamse toetsen, de DataWijzer van de onderwijsinspectie en de voelsprieten van je leraren zijn een schat aan informatie.
Waar staan jullie in het proces? Vooruitgang monitoren kan eenvoudig met de progressiecirkel. En kent iedereen de schoolbrede to-do-lijst? Hang je ‘to do’, ‘doing’ en ‘done’-actieplan zichtbaar in de lerarenkamer.
Hebben maatregels wel het beoogde effect? Met de keep-stop-change-start-methode evalueer je overzichtelijk of je een beleidsactie houdt, stopt of aanpast.

Zin in meer verdieping? Uitgebreidere adviezen? Reflecties van onderwijsinspecteurs en experts? Naast de Onderwijsspiegel 2025 publiceerde de inspectie dit jaar praktijkgerichte bundels voor het basis- en secundair onderwijs.

Tine Jellasics

2 reacties ingeklapt

Katja Savelkoels

21 september 2024

heb 3 kinderen in het secundair en ben zelf hoofdverpleegkundige. wat ik merk ik als ik merk dat 2 van die 3 al een paar jaar steeds zakken en ik meer met hen studeer dan zij is er iets mis. dan vraag je nu aan het begin start al met studieondersteuning of het loopt weer verkeerd af. Dat ik dan als antwoord krijg dat we hen eerst een infosessie gaan geven en dan gaan kijken tot in november???? wat haalt dit uit? mijn zoon had zelfs nog niet vermeld dat hij die sessie had gekregen. neen plan die in of desnoods stuur ons door naar iemand maar laat ons zo snel mogelijk deze problematiek aanpakken.

Reageren

Rudi Dierick

14 mei 2025

Hmmm, allemaal mooi en wel, maar bevat dit niet enkele grote zwarte gaten?

Quid of de vakkennis van de leerkrachten wel voldoende op peil staat?

Quid het totale ontbreken van een vraag rond de bereikte leervooruitgang en het bereiken van minimumdoelen. We spreken dan nog niet eens over de gewenste optimale output.

Quid of de school wel voldoet aan de maatschappelijke verwachtingen? Denk aan de nodige persoons en karaktervorming, of aan het bieden van voldoende sterke opleiding in die richtingen met grote noden?

Opvallend ook: iedereen roept nu dat er effectieve didactiek gebruikt wordt, ..., maar niemand vermeldt wat er bij het groot huisvuil gezet hoort te worden.

Kortom, héél veel focus op een goede manier van werken (of alvast een betere), weer eens dus want Klasse doet al vele jaren niets anders dan dat, maar niets over de noodzakelijke resultaten! Leggen deze zes reflectievragen geen gevaarlijk eenzijdige en foute focus? Missen ze niet teveel essentiële zaken?

Reageren